Nieregularne miesiączki - przyczyny. Jak leczyć nieregularny okres?

Kiedy okres jest nieregularny?

Nieregularny okres często występuje u młodych kobiet w okresie dojrzewania płciowego, które niedawno zaczęły miesiączkować. Ale nie tylko.

Problem ten może występować także w kolejnych latach życia, mając związek z zaburzeniami hormonalnymi, schorzeniami ginekologicznymi, nerwicą, depresją czy otyłością.

W niektórych przypadkach nie ma to dużego praktycznego znaczenia, w innych jednak może być przyczyną poważnych komplikacji, choćby w kwestii planowania ciąży (lub jej zapobiegania).

W ujęciu idealnym, regularne miesiączki powinny występować co 28 dni, ale ze względu na duże zróżnicowanie osobnicze, przyjmuje się w tym względzie znaczny margines błędu - plus/minus jeden tydzień. W praktyce daje to szeroki przedział 21-35 dni.

Jednak okres może się też spóźniać bardziej lub występować jeszcze częściej. Wyróżnia się w związku z tym trzy możliwe sytuacje.

• cykl miesięczny trwa zawsze krócej niż 21 dni -  mówi się wówczas o częstych miesiączkach,
• długość cyklu regularnie przekracza 35 dni - występuje zatem miesiączkowanie rzadkie,
• cykl raz jest krótki, raz długi, innym razem prawidłowy - to właśnie jest nieregularne miesiączkowanie.

Dwa pierwsze przypadki, choć odbiegają od normy i mogą się wiązać z różnego typu zaburzeniami funkcjonowania organizmu, zawierają w sobie element przewidywalności.

Natomiast nieregularne miesiączki są stanem dla wielu kobiet wyjątkowo uciążliwym - nie wiadomo, ile może się spóźniać krwawienie, kiedy przypadają dni płodne, etc.

Trudno przy tym odkryć prawidłowości rządzące tym mechanizmem.

Przyczyny nieregularnych miesiączek

Przyczyny nieregularnego okresu są bardzo zróżnicowane. W czasie dojrzewania problem ten jest związany przede wszystkim z brakiem owulacji w pierwszych cyklach, a także hormonalną burzą, która w tym czasie przetacza się przez organizm. Jest to więc stan na swój sposób naturalny i niegroźny.

Podobnie rzecz wygląda w przypadku niecykliczności występującej po porodzie - podłoże także stanowią czynniki hormonalne, w tym między innymi nadmiar prolaktyny, odpowiedzialnej za produkcję mleka, ale też hamującej występowanie miesiączki.

Oprócz tego przyczyną mogą być jednak także różne problemy zdrowotne, w tym między innymi:

• choroba Hashimoto i będąca jej następstwem niedoczynność tarczycy. Zaburzenia funkcjonowania gruczołu tarczowego, który jest ważnym narządem endokrynnym, destabilizują całą gospodarkę hormonalną organizmu - substancje syntezowane przez tarczycę mają wpływ między innymi na poziom hormonów płciowych. W konsekwencji obserwowane są przedłużające się i obfite krwawienia.
• endometrioza, czyli groźna i stosunkowo często występująca choroba, której istotą jest pojawianie się komórek błony śluzowej macicy poza jej właściwą lokalizacją, czyli jamą tego narządu. Konsekwencją tego są liczne zaburzenia, w tym nieregularne cykle miesiączkowe (zazwyczaj wydłużone), obfite i bolesne krwawienia.
• PCOS, czyli zespół policystycznych jajników - częste schorzenie ginekologiczne, dotykające kobiety w wieku rozrodczym i będące jedną z głównym przyczyn niepłodności. Charakteryzuje się występowaniem pęcherzyków w jajnikach, a do typowych jego objawów należą rzadkie owulacje i nieregularne krwawienia.
• anemia, czyli niedokrwistość – stan w którym w krwiobiegu występuje niedobór hemoglobiny i obniżona ilość erytrocytów (czerwonych krwinek). Konsekwencją może być zmniejszona częstotliwość krwawień miesięcznych a nawet całkowity ich brak.
• otyłość - w jej przebiegu może występować przewlekły brak owulacji, związany ze zmianami hormonalnymi, w tym zwiększeniem stężenia androgenów, insuliny i hormonu luteinizującego oraz mniejszym poziomem globulin wiążących hormony płciowe. Wpływa to na opóźnienie pierwszej miesiączki u nastolatek, a u kobiet dojrzałych powoduje opóźnienie lub zupełny brak krwawień.
• cukrzyca typu 1 i 2 - w pierwszym przypadku przyczyną są prawdopodobnie zaburzenia na osi podwzgórze-przysadka-jajnik. W związku z tym nieregularności okresów doświadcza od 19 do 32 procent młodych kobiet dotkniętych tą groźną chorobą metaboliczną (dane: J. Skrzypczak, M. Wróbel). Występować mogą zarówno brak miesiączki, jak też krwawienia rzadkie, ale również zbyt częste. W przypadku cukrzycy typu 2, objawiającej się w późniejszym wieku, typowe są rzadkie miesiączki lub całkowity ich brak, co ma związek między innymi z hiperinsulinemią oraz otyłością.
• przewlekłe choroby wątroby - często objawiają się rzadkością lub niecyklicznością krwawień, co jest spowodowane m.in. obniżoną produkcją substancji wiążących hormony płciowe oraz zwiększonym stężeniem estrogenów i testosteronu.
• nerwica - wszelkiego rodzaju zaburzenia równowagi psychicznej, w tym trwałe odczuwanie lęku, nadwrażliwość na stres, znaczne pogorszenie nastroju, mogą wpływać na gospodarkę hormonalną organizmu, a w konsekwencji na regularność cykli.
• toczeń rumieniowaty - poważna choroba autoimmunologiczna (powodowana agresją układu odpornościowego względem komórek własnego organizmu). Do jej licznych konsekwencji należą też stany zapalne w jajnikach oraz zmiany w macicy, czego następstwem są miesiączki rzadkie lub ich brak, a także wydłużone krwawienia.
• padaczka - w jej przebiegu mogą wystąpić wszelkie możliwe zaburzenia miesiączkowania, w tym niecykliczność. Spowodowane to jest m.in. zaburzeniem osi podwzgórze-przysadka-jajnik pod wpływem drgawek. Czynnikiem zwiększającym ryzyko jest otyłość związana z przyjmowaniem leków.

Oprócz wymienionych schorzeń, nieregularne miesiączki mogą wystąpić po różnego rodzaju zabiegach, w tym, np. po łyżeczkowaniu, histeroskopii i laparoskopii.

Nieregularne miesiączki i objawy towarzyszące

Nieregularna miesiączka charakteryzuje się nie tylko zmienną częstotliwością występowania. Potencjalnie wiąże się też z takimi symptomami, jak:

• przedłużone krwawienie, trwające niekiedy powyżej 7 dni,
• krwawienie obfite, czasem z widocznymi skrzepami,
• krwawienia i plamienia pojawiające się między fazami menstruacji.

Towarzyszyć temu mogą liczne objawy dodatkowe, zazwyczaj związane ze schorzeniami i zaburzeniami stanowiącymi podłoże problemu. Nie sposób w tym miejscu wspomnieć o wszystkich, ale wymienić można kilka specyficznych:

• hirsutyzm, czyli pojawienie się owłosienia typu męskiego, w tym na twarzy (nad ustami, na brodzie), podbrzuszu, nogach. Ma związek z nadmiarem męskich hormonów w organizmie. Często występuje u kobiet z zespołem policystycznych jajników.
• tycie - wzrost masy ciała sam w sobie jest jedną z przyczyn niecykliczności menstruacji, wiąże się też na różne sposoby z chorobami i zaburzeniami wpływającymi na miesiączkowanie, takimi jak cukrzyca (stanowi jedną z przyczyn) czy niedoczynność tarczycy (jest konsekwencją). Zauważa się, że kobiety otyłe z PCOS częściej skarżą się na nieprawidłowości dotyczące długości cyklu. Kluczowe w przypadku otyłości jest zwiększenie stężenia insuliny we krwi.
• ból brzucha - objaw tyleż uciążliwy, co niespecyficzny. Może być związany z samym miesiączkowaniem, ale też występowaniem problemów zdrowotnych, takich jak PCOS, endometrioza a nawet rak jajników.
• wypadanie włosów - jest to jedna z typowych manifestacji różnego typu zaburzeń gospodarki hormonalnej, może być związana, np. z nadmiarem androgenów w organizmie. Dodatkowo należy wspomnieć, że utrata włosów często jest konsekwencją znacznej ekspozycji na stres (zwłaszcza łysienie telogenowe), będący jednocześnie jednym z czynników ryzyka zaburzeń cyklu miesięcznego.
• trądzik - stan zapalny skóry, podobnie jak niecykliczność krwawień, ma związek z wahaniami poziomu hormonów. Szczególnie często problemy te współwystępują w okresie dojrzewania.

Jakie badania wykonać przy nieregularnym okresie?

Wiele kobiet zastanawia się, jakie badania wykonać przy nieregularnym okresie? W pierwszej kolejności, przede wszystkim warto postawić na endokrynologiczne testy z krwi, a jeśli te wykażą nieprawidłowości, lekarz może zlecić pogłębioną diagnostykę.

Jakie hormony zbadać przy nieregularnych miesiączkach? Swego rodzaju standardem jest oznaczenie poziomu takich substancji, jak:

• prolaktyna - hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Jego wysokie stężenie wpływa hamująco na wydzielanie gonadotropin pobudzających owulację oraz jest jednym z głównych przyczyn nieregularności cykli.
• progesteron i estradiol - żeńskie hormony płciowe żeńskie, a także androgeny, czyli hormony męskie,
• LH - hormon luteinizujący, stymulujący jajniki do produkcji progesteronu i estradiolu oraz odgrywający istotną rolę w procesie owulacji. Często badany pod kątem zaburzeń miesiączkowania o nieznanej etiologii, a także w diagnostyce PCOS.
• TSH - hormon tyreotropowy, wydzielany przez przysadkę mózgową. Jego stężenie jest ściśle i dwukierunkowo powiązane z poziomem substancji wydzielanych przez gruczoł tarczowy. Jest podwyższone przy niedoczynności tarczycy i obniżone przy jej nadczynności. Obydwa  te zaburzenia mogą stanowić przyczynę rozchwiania cyklu miesięcznego.

W przypadku uprawdopodobnienia jakiegokolwiek rozpoznania, wykonuje się kolejne badania, wedle standardów postępowania dla danej jednostki chorobowej.

Przykładowo, przy PCOS jest to przede wszystkim USG. W czasie wywiadu lekarskiego i naocznej obserwacji oceniane są też wówczas objawy, takie jak częstotliwość miesiączek, czy występujące owłosienie.

Nieregularny okres a ciąża

Czy nieregularna miesiączka utrudnia zajście w ciąży? To zależy. Jeżeli mimo rozchwiania długości cyklu występuje owulacja, zapłodnienie jest możliwe. Jeśli nie - dany okres jest bezpłodny.

W pierwszym z wymienionych przypadków, głównym problemem jest niemożność precyzyjnego określenia, kiedy wypadają dni płodne.

W modelu idealnym, gdy cykl trwa 28 dni, faza owulacji (moment uwolnienia komórki jajowej do jajowodów) wypada około 14 dni przed następną spodziewaną miesiączką.

Największe szanse na zapłodnienie są właśnie w tym momencie.

Ze względu na długość życia plemników w środowisku dróg rodnych kobiety, może do tego dojść także wtedy, gdy do zbliżenia seksualnego dojdzie 2-3 dni wcześniej, rzadko czas ten jest dłuższy o dzień-dwa.

Starania o dziecko przy nieregularnym okresie, jeśli jest zachowana owulacja, polegają na utrzymywaniu regularnych stosunków seksualnych w dłuższym okresie pomiędzy krwawieniami.

Jeśli ze względu na acykliczność nie sprawdzają się różnego typu kalkulatory dni płodnych, można też odwołać się do wyników samodzielnych badań fizykalnych, takich jak mierzenie temperatury ciała (podwyższona w czasie owulacji) czy obserwacja wydzieliny z szyjki macicy (rozrzedzona i przeźroczysta).

W czasie owulacji może też występować zwiększona tkliwość piersi czy lekkie bolesności w podbrzuszu. Wszystkie obserwacje należy zapisywać, niekiedy przez wiele miesięcy, by można było wyciągnąć miarodajne wnioski.

Kobiety mające nieregularne okresy, a planujące zajście w ciążę, mogą też wykonać profesjonalne monitorowanie owulacji z użyciem aparatury ultrasonograficznej. Wykonywane przezpochwowo badanie pozwala unaocznić:

• ilość pęcherzyków jajnikowych oraz prawidłowość ich rozwoju,
• uwalnianie się komórki jajowej z jednego z pęcherzyków (Graafa),
• zwiększanie grubości błony śluzowej macicy, świadczące o przygotowywaniu się organizmu na możliwość przyjęcia zarodka.

Tego typu diagnostykę powtarza się 3-4 razy na przestrzeni cyklu. Badania wskazują najbardziej odpowiedni moment, jeśli chodzi o możliwość zapłodnienia, mogą jednak także określić całkowity brak owulacji.

W takim przypadku nieregularne miesiączki wiązać się będą z okresową niepłodnością lub całkowitą bezpłodnością.

Nieregularny okres po porodzie

Naturalnym zjawiskiem jest nieregularna miesiączka po porodzie. Główne powody są dwa.

Pierwszym z nich jest działanie hormonu prolaktyny, który jest wydzielany w dużej ilości u matek karmiących własnym mlekiem (o czym więcej w dalszej części artykułu).

Drugim jest powrót organizmu do równowagi po wielomiesięcznym okresie bez menstruacji, w czasie którego organizm był poddany gwałtownym zmianom hormonalnym.

Nie sposób udzielić w pełni wiążącej odpowiedzi, jak długo utrzymuje się taki stan. Zawsze jest to proces silnie zindywidualizowany osobniczo, tym bardziej, że w grę może wchodzić wiele czynników dodatkowych, takich jak choćby działanie stresu.

Należy też pamiętać, że po samym porodzie okres nie występuje w ogóle przez kilka, kilkanaście a nawet kilkadziesiąt tygodni, w zależności od tego, czy dziecko jest karmione piersią (pojawiające się w tym czasie krwawienia i plamienia nie są związane z miesiączkowaniem).

Nieregularny okres po cc

Czy poród może powodować nieregularne cykle? Sam w sobie nie - nie ma zatem znaczenia, czy odbywa się w sposób naturalny, czy przez CC.

Okres po cesarce może być zarówno regularny, jak też acykliczny, podobnie rzecz wygląda w sytuacji, gdy dziecko przychodzi na świat drogami natury.

Znaczenie w pierwszych tygodniach może mieć za to szybki powrót do antykoncepcji hormonalnej. Przyjmowanie tabletek często przyspiesza pojawienie się pierwszej miesiączki.

Kluczowy jednak jest przede wszystkim fakt, czy kobieta karmi dziecko piersią, czy mlekiem modyfikowanym

Nieregularny okres podczas karmienia piersią

Nieregularne miesiączki podczas karmienia piersią? Większość kobiet w okresie laktacji nie ma w ogóle okresu, a jeśli ma, cykle często mają różną długość.

Wiele zależy od poziomu poszczególnych hormonów w organizmie, ale też tego, jak często i jak dużo dziecko je.

Głównym czynnikiem sprawczym jest w tym przypadku wspomniana wyżej prolaktyna, której stężenie rośnie u kobiet podczas laktacji.

Hamuje ona tak zwane gonadoliberyny (GnRH), pod wpływem których przysadka mózgowa syntezuje hormon lutropowy (LH), kluczowy w procesie owulacji.

W efekcie wiele matek zaczyna miesiączkować dopiero po zakończeniu karmienia, zwłaszcza jeśli maluch je dużo i często.

Aczkolwiek należy sobie zdawać sprawę z tego, że laktacja nie jest czynnikiem antykoncepcyjnym. Miesiączka może wystąpić wcześniej, nawet pod koniec okresu połogu (około 6 tygodnia).

Nieregularne miesiączki po zakończeniu karmienia piersią także są możliwe, w tym przypadku przyczyn należy jednak upatrywać w różnego typu schorzeniach, zaburzeniach i czynnikach środowiskowych z reguły nie związanych z przebytą ciążą.

Nieregularny okres u nastolatek

Pojawienie się okresu jest świadectwem osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jednak pierwsze miesiączki przeważnie są nieregularne. Jest to swego rodzaju normą fizjologiczną u 13-latki a nawet 16-latki, w zależności od tego, w jakim wieku okres się pojawił.

Przyjmuje się, że acykliczność może występować przez około 2-3 lata, a nawet dłużej. Przyczyn, które stanowią tego podłoże, jest wiele. Wymienić w tym kontekście można takie czynniki, jak:

• brak owulacji w pierwszych cyklach,
• niedojrzałość osi podwzgórze-przysadka-jajnik, odpowiedzialnej za syntezowanie i działanie hormonów kluczowych dla menstruacji,
• inne problemy endokrynologiczne, związane na przykład z zaburzeniami w obrębie tarczycy,
• ewentualne nieprawidłowości w budowie anatomicznej układu rozrodczego,
• otyłość i nadwaga,
• stres i zaburzenia psychiczne.

Nieregularność powinna zanikać jeszcze w wieku nastoletnim, należy jednak pamiętać, że ze względu na wspomniane wyżej schorzenia i zaburzenia może występować przez większą część życia, aż do pokwitania.

Wiele młodych pacjentek pyta o nieregularny okres po rozpoczęciu współżycia. Należy wyjaśnić, że aktywność seksualna sama w sobie nie wpływa na ten aspekt, natomiast cykl może zostać rozregulowany przez czynniki towarzyszące lub współwystępujące, takie jak emocje i stres (np. z powodu niechcianej ciąży, poczucia winy etc.), wahania hormonalne, zmiany masy ciała, itd.

Nieregularny okres po 40.

Nieregularne miesiączki po 40 roku życia mogą być związane z różnego typu schorzeniami ginekologicznymi, niedoczynnością i nadczynnością tarczycy, cukrzycą, otyłością i innymi problemami zdrowotnym.

Często są też naturalnym objawem świadczącym o wejściu w czas okołomenopauzalny. Rozpoczyna się on na kilka lat przed menopauzą, czyli ustaniem miesiączkowania w wyniku niedoczynności jajników.

Acykliczność jest wynikiem spowolnionej pracy jajników, które z wolna zaczynają wygaszać swoją aktywność. Krwawienia miesięczne mogą w tym okresie życia występować zarówno zbyt często, jak też zbyt rzadko - nawet co dwa miesiące. Z reguły są skąpe i krótkie, ale też zdarzają się długie i obfite. 

Nieregularny okres po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych

Nieregularny okres przy antykoncepcji hormonalnej? Tabletki dwuskładnikowe przyjmuje się przez 21 dni, po czym następuje siedmiodniowa przerwa. I właśnie w tym okresie powinno się pojawić tzw. krwawienie z odstawienia, które do złudzenia przypomina miesięczne, choć de facto nim nie jest.

Czasem może się zdarzyć, że zjawisko to nie wystąpi i pojawi się dopiero w czasie kolejnej przerwy. Z drugiej strony możliwe są również plamienia w czasie przyjmowania tabletek.

Podobnie rzecz wygląda w przypadku plastrów antykoncepcyjnych, które są noszone przez okres 28-tygodniowego cyklu, a więc przez 3 tygodnie. Krwawienie powinno nastąpić wówczas również w czwartym tygodniu.

Jeśli chodzi o tabletki jednoskładnikowe to przyjmuje się je przez 28 dni, a następnie cykl jest powtarzany bez jakiejkolwiek pauzy.

Teoretycznie więc krwawienie nie powinno się pojawiać w ogóle, a jeśli występuje, ma charakter plamienia. Inne przypadki stanowią anomalię - dobrze jest się w takiej sytuacji skontaktować z ginekologiem.

Co po zakończeniu stosowania antykoncepcji? Nieregularne miesiączki po odstawieniu tabletek są zjawiskiem normalnym, które może się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy.

To czas, który organizm potrzebuje, by przestawić się na działanie bez dodatkowej dawki hormonów dostarczanych z zewnątrz.

Nieregularny okres przy spirali

Innego rodzaju problemem jest nieregularny okres przy spirali miedzianej. Tego typu wkładka domaciczna nie zawiera hormonów, a przed niechcianą ciążą chroni się poprzez działanie plemnikobójcze i zagęszczanie śluzu w szyjce macicy.

Dlatego też nie powoduje ustania miesiączkowania. Może natomiast doprowadzić do nieregularności krwawień. Szczególnie dotyczy to pierwszych miesiączek po założeniu spirali - bywają one częstsze i bardziej obfite. Występują też plamienia.

Jeśli problem ten ma znaczne natężenie lub nie ustaje po pół roku, warto się skonsultować z lekarzem.

Jak obliczyć długość cyklu przy nieregularnych miesiączkach?

Obliczanie długości cykli i oszacowanie, kiedy wypadają dni płodne, to podstawa naturalnego planowania rodziny, aczkolwiek ze względu na dużą zawodność, tzw. kalendarzyk małżeński nie jest przez znaczną część specjalistów uważany za metodę antykoncepcji.

W dużym uproszczeniu - parom planującym potomstwo stosowne wyliczenia pozwalają określić te dni, w które szanse na zapłodnienie są największe, tym zaś, które dziecka nie chcą - kiedy unikać zbliżeń.

Wszystko to jest stosunkowo mało skomplikowane, gdy cykl trwa standardowo 28 dni lub też jest dłuższy albo krótszy, ale zawsze taki sam.

W takiej sytuacji przyjmuje się, że faza owulacji występuje 14 dni przed kolejnym spodziewanym krwawieniem, a dni płodne w tym czasie i na kilkadziesiąt godzin przed.

A jak wyliczyć dni płodne przy nieregularnych miesiączkach? Podstawą jest obserwacja długości cykli w okresie 12 miesięcy.

Okres, w którym potencjalnie jest możliwe zajście w ciążę, wylicza się następująco:

• od długości najkrótszego z cykli odejmuje się 18 - w ten sposób określany jest pierwszy z potencjalnie dni płodnych,
• od czasu trwania najdłuższego cyklu odejmuje się 11 - tak wyznaczany jest koniec domniemanego okresu płodnego.

Tego typu kalkulator miesiączki nieregularnej jest jednak bardzo przybliżony i może być zawodny, czego konsekwencje bywają doniosłe szczególnie w przypadku par nie planujących potomstwa.

Im większa regularność, tym bardziej wyliczenia te stają się szacunkowe. 

Jak leczyć nieregularne miesiączki?

Leczenie nieregularnych miesiączek często ma charakter przyczynowy i polega na terapii schorzenia lub zaburzenia, które jest odpowiedzialne za wystąpienie takiego właśnie objawu.

Dlatego metody postępowania są bardzo zróżnicowane. Przykładowo w zespole policystycznych jajników niezbędne jest leczenie z wykorzystaniem leków hormonalnych, takich jak środki antyandrogenowe (hamujące wpływ męskich hormonów płciowych, a także dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne.

U pacjentek z PCOS a także insulinoodpornością stosuje się coraz częściej mio-inozytol, alkohol cukrowy obniżający stężenie prolaktyny i progesteronu w organizmie oraz regulujący długość cykli. Zawierające tę substancję tabletki, kapsułki i preparaty w proszku, dostępne są bez recepty.

Jeśli podłoże problemu stanowi nadczynność tarczycy, pacjenci powinni otrzymywać tzw. tyreostatyki, ograniczające syntezę hormonów przez ten gruczoł. Z kolei na niedoczynność podaje się lewotyroksynę, pozwalającą uzupełnić powstające niedobory hormonu T4.

W przypadku zaburzeń emocjonalnych i psychicznych wpływających na deregulację cykli miesięcznych, najlepszym rozwiązaniem może być psychoterapia, a w najpoważniejszych przypadkach (np. średniej i ciężkiej depresji) - leczenie psychiatryczne.

We wszystkich tych przypadkach, wizyta u ginekologa tak czy inaczej stanowi podstawę, niemniej wskazane mogą być też konsultacje u innych specjalistów, w szczególności z dziedziny endokrynologii.

Domowe sposoby na nieregularne miesiączki

Oprócz profesjonalnych metod leczenia, stosowane są też różnego typu domowe sposoby na nieregularne miesiączki. Wymienić w tym kontekście można m.in. różnego rodzaju zioła, dostępne w postaci suszu, ale też gotowych preparatów.

Jednym z nich jest niepokalanek mnisi, który zmniejsza wydzielanie prolaktyny. Inne polecane naturalne produkty, których działanie polega na regulowaniu poziomu hormonów wpływających na cykl miesięczny, to:

• siemię lniane,
• pestki dyni i słonecznika,
• imbir,
• kolendra,
• cynamon.

Warto włączyć je zatem do swojej diety.

Jeśli zaś mowa o żywieniu - należy komponować menu z produktów, które nie będą się przyczyniać do rozwoju otyłości ze wszelkimi jej konsekwencjami, takimi jak choćby cukrzyca.

Dlatego powinno się unikać cukrów prostych i tłuszczy nasyconych, których źródłem są m.in. jasne pieczywo, słodycze, słodkie owoce i soki, napoje gazowane, tłuste mięso i mleko, potrawy smażone, przekąski i  fastfoody.

Zamiast tego warto postawić na ciemne pieczywo i kasze, chude mięso, ryby i mleko, warzywa oraz dobre tłuszcze roślinne.