Nowotwory jąder wśród wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn stanowią 1%. Mogą występować w każdym wieku - przykładem nowotworów występujących w każdym wieku są guz z komórek Sertoliego rozwijający u mężczyzn w średnim wieku oraz u dzieci i guz z komórek Leydiga w 80% występujący u mężczyzn w wieku 20-60 rż. i w 20% w u chłopców między 5-10 rż.
Reklama
Jądra - czym są?
Jądra to męskie narządy rozrodcze, znajdują się w mosznie, niejako poza obrębem ciała, zawieszone na powrózku nasiennym. Dzięki temu zapewniona jest optymalna temperatura (ok. 2st. Celsjusza mniej niż temperatura ciała) dla produkcji plemników spermatogenezy.
Jądra są męskim odpowiednikiem jajników i pełnią funkcje rozrodcze (produkcja plemników) i endokrynne, czyli hormonalne - produkują m.in. męski hormon rozrodczy - testosteron. W jądrze znajdują się kanaliki nasienne kręte i proste. Są wyłożone warstwą komórek (m.in. komórkami Sertoliego), które od okresu dojrzewania do późnej starości produkują plemniki. Pomiędzy kanalikami nasiennymi znajdują się komórki Leydiga produkujące testosteron i inne androgeny.
Reklama
Choroby jąder
Jądra mogą ulegać różnym procesom chorobowym. Wśród nich są też niestety guzy nowotworowe. W Polsce co roku rejestruje się kilkaset nowotworów jądra. Są one w większości złośliwe. Wśród wszystkich nowotworów złośliwych u mężczyzn stanowią 1%. Dotyczą raczej młodych mężczyzn w wieku 20-35 lat, jednak mogą też występować w innym wieku - przykładem nowotworów występujących w każdym wieku są:
- guz z komórek Sertoliego rozwijający u mężczyzn w średnim wieku oraz u dzieci,
- guz z komórek Leydiga w 80% występujący u mężczyzn w wieku 20-60 rż. i w 20% w u chłopców między 5-10 rż.
Lekarze wyróżniają wiele nowotworów, a ich skomplikowana klasyfikacja ma ułatwić wybór metody leczenia. Guz z komórek Sertoliego oraz guz z komórek Leydiga to nowotwory należące do grupy nowotworów ze sznurów płciowych i podścieliska gonad. Stanowią około 4% przypadków nowotworów jądra. Mogą tworzyć guz nowotworowy w całości, ale mogą też tworzyć guzy mieszane, współwystępując z innymi typami komórek nowotworowych.
Zarówno guz z komórek Sertoliego jak i z komórek Leydiga są zwykle nowotworami łagodnymi. Czasem jednak mają przebieg złośliwy, choć u dzieci guz z komórek Leydiga nigdy nie przebiega złośliwie (nie stwierdzono dotychczas ani jednego takiego przypadku).
Reklama
Guz z komórek Leydiga - objawy
Jądro zajęte przez guz nowotworowy najczęściej (w 80-90% przypadków) nie boli, co jest jednak główną przyczyną opóźnień w leczeniu.
Głównym i często jedynym objawem jest powiększenie czy obrzmienie jądra. Jądro może też być odczuwane jako cięższe, może być twarde.
Rozwój guza nowotworowego może wiązać się z powstaniem u części mężczyzn wodniaka jądra. W przypadku guzów z komórek Sertoliego i z komórek Leydiga często rozwija się ginekomastia - może ona być pierwszym objawem, kiedy jeszcze guz jest niewyczuwalny. Jest to spowodowane produkcją przez komórki nowotworowe hormonów pobudzających sutek do wzrostu.
Kiedy guz z komórek Sertoliego lub z komórek Leydiga rozwija się u małych chłopców, hormony produkowane przez komórki guza mogą być przyczyną przedwczesnego dojrzewania.
Reklama
Guz z komórek Leydiga - badania
Zalecane jest samobadanie jąder przez mężczyzn, analogiczne do samobadania piersi przeprowadzanego przez kobiety. Powinno być wykonywane minimum raz w miesiącu. Jądra są najlepiej dostępne kiedy moszna jest wiotka, np. w czasie kąpieli. W razie wybadania zmiany kształtu, wielkości czy konsystencji jądra, bólu lub uczucia ciężkości w mosznie należy udać się do lekarza, najlepiej urologa.
Ważne jest szybkie poddanie się leczeniu i zdecydowane postępowanie, ponieważ przed wprowadzeniem leczenia nie da się jeszcze określić dokładnie z jakim typem guza nowotworowego ma się do czynienia. Guz stwierdzony w jądrze może być łagodny, ale zdecydowanie częściej jest złośliwy i może przerzutować, co zmniejsza szanse na wyzdrowienie.
- Podczas wizyty lekarz zapyta o początek, czas trwania i charakter dolegliwości, o urazy, współistniejące lub przebyte choroby, a także o występowanie nowotworów w rodzinie.
- Następnie przeprowadzi badanie, w szczególności moszny, jąder, najądrzy, powrózków nasiennych oraz jamy brzusznej w poszukiwaniu powiększonych węzłów chłonnych.
- W razie wątpliwości lekarz powinien wykonać USG moszny, na podstawie którego można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić czy zmiana w jądrze jest nowotworem.
- Zwykle lekarz zleca wykonanie badan laboratoryjnych mających wykryć obecność tzw. markerów nowotworowych, które mogą pojawiać się w przypadku nowotworów jąder.
- Czasem wykonywane jest zdjęcie RTG lub tomografia komputerowa w celu stwierdzenia obecności ewentualnych przerzutów.
- Nie powinno się wykonywać biopsji jądra ze względu na ryzyko przeniesienia komórek nowotworowych na skórę moszny.
Reklama
Guz z komórek Leydiga - czynniki ryzyka
Czynniki ryzyka:
- wnętrostwo, czyli niezstąpienie jądra z jamy brzuszne,
- wcześniejsze wystąpienie nowotworu jądra,
- nowotwór jądra u ojca lub brata,
- niepłodność – zmiany nowotworowe częściej stwierdza się u mężczyzn niepłodnych,
- różne zespoły związane z obojnactwem,
- infekcja HIV.
Reklama
Guz z komórek Leydiga - leczenie nowotworów jąder
Leczenie nowotworów jąder polega zawsze w pierwszej kolejności na usunięciu całego jądra po stronie chorej. Zabieg jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym i trwa kilkadziesiąt minut. Usunięte jądro wysyłane jest do oceny patologicznej. Jej wynik jest konieczny do postawienia ostatecznego rozpoznania. Na podstawie tego wyniku określane jest dalsze postępowanie.
Po przeprowadzonym leczeniu konieczne są częste wizyty kontrolne.
W ramach badań kontrolnych przeprowadzane jest:
- badanie lekarskie,
- badanie obrazowe jamy brzusznej,
- badanie obrazowe klatki piersiowej,
- badania krwi na obecność markerów nowotworowych.
Ma to na celu ocenę skuteczności leczenia oraz wykrycie ewentualnej wznowy.
Bardzo ważne jest, żeby mężczyźni wykonywali samobadanie jąder przynajmniej raz w miesiącu. Należy z użyciem obu rąk zbadać mosznę - zwrócić uwagę na obecność ewentualnych zgrubień czy bólu. Następnie trzeba ocenić budowę jąder - przede wszystkim:
- zmiany kształtu jądra,
- zmiany na jego powierzchni,
- zgrubienia i guzki.
Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących zmian powinno skłonić do wizyty u urologa.
Leczenie guzów z komórek Sertoliego przynosi dobre efekty w przypadku guza łagodnego. Jeśli guz okaże się jednak złośliwy (kilkanaście procent przypadków), rokowanie jest gorsze, bowiem ten rodzaj nowotworu właściwie nie reaguje na napromienianie i chemioterapię.
Guz z komórek Leydiga rokuje zwykle dobrze, zwłaszcza w przypadku guzów łagodnych. W przypadkach guzów złośliwych (około 10%) oprócz zajętego jądra może zostać wykonana pozaotrzewnowa limfadenektomia.
