Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠

Goitrogeny - subtancje wolotwórcze. Gdzie występują?

Goitrogeny są substancjami antyodżywczymi, występującymi w produktach spożywczych, które zaburzają wchłanianie jodu przez tarczycę. Ich duże spożycie w połączeniu z niską podażą jodu może doprowadzić do hipotyreozy, czyli niedoczynności tarczycy. Pacjenci z niedoborem jodu powinni ograniczyć spożycie substancji goitrogennych lub odpowiednio przyrządzać pokarmy, które je zawierają.
Kapusta
źródło:123RF
W skrócie
  • Goitrogeny są niewskazane w zbyt dużych ilościach u osób z chorą tarczycą.
  • Substancje goitrogenne można spotkać głownie w surowych warzywach, ale także owocach.
  • Odpowiednie przygotowanie produktów zawierających goitrogeny pozwoli na zachowanie ich w diecie.
SPRAWDŹ TEŻ: Tarczyca - jaką ma budowę i jakie pełni funkcje?
Spis treści

Czym są goitrogeny? 

Goitrogeny – z tym pojęciem powinny zaznajomić się wszystkie osoby, które cierpią na choroby tarczycy, zwłaszcza na hipotyreozę, inaczej niedoczynność tarczycy. Goitrogenysą substancjami antyodżywczymi, które zaburzają wchłanianie jodu, czyli pierwiastka, który umożliwia tarczycy produkcję hormonów.

Pierwiastek ten jest dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem. Jeśli jedzenie zawiera dużą ilość goitrogenów, może to zaburzyć produkcję i wydzielanie hormonów przez tarczycę, a co za tym idzie doprowadzić do rozwoju hipotyreozy.

Hipotyreoza jest zespołem objawów wywołanych niedoborem hormonów tarczycy w organizmie, a konkretnie tyroksyny i/lub trójjodotyroniny. Niedobór tyroksyny i trójjodotyroniny idzie w parze z nadmiarem tyreotropiny (TSH), czyli hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową, a wzrost TSH skutkuje przerostem tarczycy.

Goitrogeny mogą nie tylko wywołać niedoczynność tarczycy spowodowaną niedoborem jodu, ale także uniemożliwić leczenie tego schorzenia. Spożycie produktów zawierających te substancje antyodżywcze wpływa bowiem na wchłanianie lewotyroksyny, czyli syntetycznej tyroksyny zażywanej przez chorych na hipotyreozę. 

Reklama

Goitrogeny, czyli warzywa wolotwórcze

Goitrogeny nazywa się warzywami wolotwórczymi, gdyż mogą doprowadzić do przerostu tarczycy, czyli wola. Niedobór jodu prowadzi bowiem nie tylko do hipotyreozy, ale także powstania wola. Tak właśnie nazywa się każde powiększenie gruczołu tarczowego, a zatem przebiegające z eutyreozą (prawidłowym stężeniem hormonów tarczycy) lub hipotyreozą.

Tarczyce uznaje się za powiększoną, jeśli jej objętość przekracza 20 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn.

Pod pojęciem wola kryją się także guzki tarczycy wyczuwalne palpacyjnie oraz zmiany ogniskowe w obrębie gruczołu tarczowego obserwowane w USG. Wolem nazywa się także obecność tkanek charakterystycznych dla tarczycy w miejscach, w których fizjologicznie one nie występują. W medycynie wyróżnia się m.in. wole:

  • zamostkowe, 
  • językowe, 
  • sercowe, 
  • jajnikowe;

Reklama

Substancje goitrogenne

Wyróżnia się wiele różnych substancji goitrogennych, czyli wpływających na metabolizm tarczycy Do goitrogenów zaliczane są:

  • tioglikozydy, 
  • glikozydy cyjanogenne, 
  • polifenole,
  • hemaglutyniny.

Najsilniejsze działanie goitrogenne mają tioglikozydy, a konkretnie wydzielające się z nich w trakcie przygotowywania lub jedzenia potraw - tiocyjaniny. 

Reklama

Goitrogeny – tabela produktów

Gdzie występują goitrogeny? Głównie w żywności. Największym ich źródłem są rośliny z rodziny kapustowatych, ale znajdują się one także w innych warzywach, soi oraz orzeszkach. 

Poniżej pokarmy zawierające największą ilość substancji goitrogennych w kolejności od najsilniejszych do najsłabszych

  • kapusta,
  • jarmuż,
  • brukselka,
  • kalafior,
  • brokuły,
  • gorczyca,
  • rzodkiewka,
  • brukiew,
  • kalarepa,
  • soja,
  • tofu,
  • pędy bambusa,
  • orzeszki ziemne,
  • brzoskwinie,
  • gruszki,
  • orzeszki pinii,
  • szpinak,
  • truskawki,
  • bataty.

Przykładowo, w 100 gramach kapusty włoskiej występuje od 18 do 31 mg tiocyjanianów, a w 100 g kalarepy 2-3 mg. W szpinaku można znaleźć mniej niż 1 mg tiocyjanianów. 

Goitrogeny znaleźć można również w kaszy jaglanej.

Reklama

Goitrogeny a tarczyca

W jaki sposób goitrogeny wpływają na tarczycę? W wymienionych wyżej pokarmach, zwłaszcza warzywach kapustowatych, występuje duża ilość tioglikozydów. Oprócz nich warzywa zawierają także enzym o nazwie tioglukozydaza, który rozkłada tioglikozydy do tiocyjanin. Enzym ten uwalnia się pod wpływem miażdżenia, rozdrabniania oraz żucia pokarmów. 

Tiocyjaniny zaburzają transport jodu do tarczycy oraz innych tkanek. Na skutek ich nadmiernego spożycia może dojść do niedoboru jodu, a następnie niedoczynności tarczycy oraz przerostu gruczołu tarczycowego. Można jednak tego uniknąć. Eksperci podkreślają, by nie rezygnować z jedzenia warzyw kapustowatych, gdyż zawierają one wiele cennych składników odżywczych.

Przed spożyciem należy jednak je ugotować, gdyż obróbka termiczna zmniejsza ilość tiocyjanianów. Na obniżenie zawartości goitrogenów wpływa także mrożenie warzyw. Zaś w przypadku produktów, których nie można ugotować lub zamrozić, jak na przykład orzeszków, zalecane jest ich moczenie. 

Poza odpowiednim przygotowaniem pokarmów zawierających goitrogeny należy także pamiętać o zalecanej dziennej podaży jodu w diecie, która wynosi 160 mikrogramów. Najlepszym źródłem jodu są ryby, głównie dorsz i makrela.

Należy także pamiętać, że Polska należy do krajów, w których sól kuchenna jest obowiązkowo jodowana. Pierwiastek można także znaleźć w wodzie mineralnej, aczkolwiek nie każdej, tylko specjalnie wzbogaconej w jod.

Reklama

Kto powinien unikać goitrogenów?

Goitrogeny niewskazane są do spożywania przez osoby, które zmagają się z niedoczynnością tarczycy lub chorobą Hashimoto. Nie oznacza to jednak, że trzeba je całkowicie eliminować z diety. Czasami można pozwolić sobie na zjedzenie kalafora. Wystarczy uważać, by nie spożywać ich zbyt dużo.

Największa zawartość goitrogenów jest w surowych warzywach. Dlatego jeśli osoba z chorą tarczycą chce je jeść, powinna pamiętać o kilku rzeczach. Warzywa należy gotować w odkrytym naczyniu, natomiast produkty takie jak np. szpinak można zblanszować, a później zamrozić.

Czytaj również

Bibliografia

  • Paweł Tuchendler, Zygmunt Zdrojewicz, Dieta w chorobach tarczycy, Med Rodz 2017; 20(4): 299-303.
  • http://www.chemia.uni.lodz.pl/kchogin/dydaktyka/toksykologia/pdf/T3.pdf [data dostępu: 17.08.22]
  • https://biotechnologia.pl/farmacja/goitrogeny-czym-sa-i-czy-nalezy-ich-unikac,17106 [data dostępu: 17.08.22]
Joanna Woźniak
Artykuł napisany przez
Joanna Woźniak
Dziennikarka i copywriterka, specjalizująca się w tematyce medycznej. Przez blisko pół dekady redaktor i wydawca serwisu internetowego Dziennika Łódzkiego. Współpracowała z łódzkim ośrodkiem TVP. Absolwentka Filozofii oraz Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. W wolnych chwilach fotografuje kontrasty ulicy i eksperymentuje w kuchni.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Odżywianie
Zielone ziemniaki - czy można je jeść? Trucizna czy odmiana?
Ziemniaki
W czym jest gluten, a co nie zawiera glutenu? Gdzie najwięcej?
Produkty bez glutenu
Pestki dyni - właściwości, kcal i wartości odżywcze. Jakie są przeciwwskazania?
Pestki dyni po wysuszeniu
Podobne artykuły
Owsik pod mikroskopem
Czego nie lubi owsik? Dieta i zasady odżywiania
Gęsi smalec do smarowania
Czy smalec gęsi ma właściwości lecznicze?
Chleb wieloziarnisty razowy
Najzdrowszy chleb – jaki na diecie? Zdrowe pieczywo
Jedzenie z glutaminianem sodu
Glutaminian sodu - jak dawkować? Szkodliwość i skutki uboczne
Produkty do diety na zbilansowanie indeksu glikemicznego
Indeks glikemiczny - czym jest? Tabele produktów z niskim i wysokim IG

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Czy regularnie stosujesz środki na blizny po urazach lub operacjach?
Contractubex_sonda