Czym jest hematokryt i jaką rolę pełni?
Hematokryt, często określany skrótem HCT, to ważny parametr w badaniu morfologicznym krwi. Zrozumienie, co to jest i jak interpretować jego wyniki, może pomóc w szybkim wykryciu wielu schorzeń.
Hematokryt(HCT lub Ht) to procentowy wskaźnik erytrocytów (krwinek czerwonych) w stosunku do innych składników elementów morfotycznych, czyli do całej objętości krwi. Poziom hematokrytu jest zwykle sprawdzany przy każdej morfologii - wynik podaje się w procentach i określa również gęstość krwi. Przykładowo, jeśli poziom hematokrytu wynosi 60%, oznacza to, że na 100 ml krwi 60% stanowią właśnie erytrocyty.
Podczas badania hematokrytu określana jest jego norma oraz odchylenia poniżej i powyżej przyjętej wartości. Na tej podstawie można zdiagnozować niektóre problemy zdrowotne.
Reklama
Badanie poziomu HCT
Badanie morfologiczne powinno być wykonywane profilaktycznie raz w roku. Oznaczenie poziomu hematokrytu w stosunku do innych elementów morfotycznych krwi (leukocytów i płytek krwi) jest jednym z najbardziej istotnych aspektów tego badania. Poza doroczną profilaktyką morfologię warto wykonać również wtedy, gdy zauważymy u siebie niepokojące objawy.
Morfologia krwi to swoisty przegląd organizmu. Oprócz czerwonych krwinek oraz hematokrytu, oznacza się w niej też:
- poziom płytek krwi,
- leukocytów,
- hemoglobiny,
- limfocytów,
- monocytów,
- granulocytów,
- prokalcytoniny,
- a także MCHC i MCV.
Jak się przygotować do morfologii?
Do badania morfologicznego należy odpowiednio się przygotować, by nie zniekształcić wyników analizy. Przede wszystkim należy być na czczo. Nie powinno to być jednak zbyt uciążliwe, ponieważ morfologię wykonuje się rano, najlepiej w godzinach 7-9, nie później jednak niż o godzinie 10.
Kobiety nie powinny wykonywać morfologii podczas trwania miesiączki oraz kilka dni po niej. Na 2 - 3 dni przed pobraniem krwi należy zaprzestać palenia papierosów i spożywania alkoholu. Ostatni posiłek można spożyć 8 godzin przed badaniem - powinna to być lekka, niezbyt obfita kolacja. W dniu badania wysiłek fizyczny nie jest wskazany. Przed badaniem warto zadbać o spokój i rozluźnienie - pobranie krwi będzie wtedy łatwiejsze i mniej bolesne.
Krew do badania hematokrytu jest standardowo pobierana z żyły łokciowej. Procedura jest krótka, a wyniki mogą być gotowe już następnego dnia roboczego.
Normy hematokrytu
Norma różni się w zależności od wieku i płci. Ważne jest, aby znać swój prawidłowy zakres, gdyż wartości poniżej lub powyżej normy mogą wskazywać na problemy zdrowotne. Normy hematokrytu są inne dla kobiet i mężczyzn, a także inne dla dziewczynek i chłopców oraz noworodków.
Wartości referencyjne dla różnych grup wiekowych
Prawidłowy poziom hematokrytu powinien mieścić się w przedziale:
- kobiety 37-45%,
- mężczyźni 40-54%,
- dzieci (6-12 lat) 35-35%,
- dziewczynki (13-18 lat) 36-46%,
- chłopcy (13-18 lat) 37-49%,
- noworodki 44-64%.
Czynniki wpływające na poziom HCT
W zależności od aparatu, na którym wykonywane jest badanie, normy te mogą różnić się o kilka punktów procentowych. Dlatego też nie można porównywać wyniku badania z normami pochodzącymi z innej analizy. Do wyników badania zawsze powinniśmy mieć dodane normy obowiązujące w danym laboratorium.
Reklama
Niski hematokryt
Niski poziom HCT i hemoglobiny często występują razem i mogą być oznaką anemii. Warto wiedzieć, że za niskie wartości w ciąży mogą być fizjologiczne, ale wymagają monitorowania.
Dlaczego poziom hematokrytu, czyli czerwonych krwinek, jest tak ważny dla prawidłowego funkcjonowania człowieka? Główną rolą erytrocytów jest transport tlenu z płuc do tkanek w całym ciele. Jeśli jest ich za dużo lub za mało, pojawiają się zaburzenia w pracy organizmu.
Przyczyny obniżonego poziomu HCT
Niski hematokryt może być związany z:
- anemią (niedokrwistością),
- chorobami szpiku kostnego,
- krwawieniem z przewodu pokarmowego (np. z powodu wrzodów, polipów, raka jelita grubego),
- zakłóceniem w pracy nerek,
- krwawieniem z pęcherza moczowego
- krwawieniem z macicy,
- marskością wątroby,
- niedoborem witamin i soli mineralnych,
- przewodnieniem organizmu,
- ciążą.
Objawy niskiego hematokrytu
Do sprawdzenia poziomu hematokrytu powinny skłonić nas:
- ciągłe poczucie znużenia i zmęczenia,
- wyraźna, utrzymująca się bladość skóry,
- ogólne i odczuwalne osłabienie organizmu,
- obfite, bolesne miesiączki,
- zmiany skórne,
- wypadanie włosów,
- pękanie paznokcie,
- kołatanie serca,
- uderzenia gorąca.
Jak podnieść hematokryt?
Podniesienie poziomu hematokrytu może być konieczne w przypadku anemii lub innych schorzeń. Jakie działania można podjąć?
-
Suplementacja żelazem - niedobór żelaza jest częstą przyczyną niskiego hematokrytu. Suplementy żelaza, zarówno w postaci tabletek, jak i w płynnej formie, mogą pomóc w zwiększeniu jego poziomu. Ważne jest jednak, aby przyjmować je zgodnie z zaleceniami lekarza, aby uniknąć przedawkowania.
-
Dieta bogata w żelazo - spożywanie pokarmów bogatych w żelazo, takich jak czerwone mięso, szpinak, fasola, orzechy i suszone owoce, może również pomóc w zwiększeniu poziomu hematokrytu. Warto również dodać do diety produkty zawierające witaminę C, która wspomaga wchłanianie żelaza.
-
Unikanie inhibitorów żelaza - niektóre pokarmy i napoje mogą hamować wchłanianie żelaza. Należy unikać nadmiernego spożycia kawy, herbaty, produktów mlecznych oraz pokarmów bogatych w wapń, gdyż mogą one zmniejszać skuteczność suplementacji żelazem.
-
Leczenie schorzeń podstawowych - niektóre choroby, takie jak przewlekłe infekcje, choroby nerek czy problemy z tarczycą, mogą prowadzić do niskiego poziomu hematokrytu. Leczenie tych schorzeń może pomóc w przywróceniu jego normalnego poziomu.
Reklama
Wysoki hematokryt
Podwyższony poziom hematorytu może być związany z różnymi schorzeniami. Zbyt wysokie wartości często towarzyszą chorobom układu krążenia i oddechowego. Jeśli zastanawiasz się, jak obniżyć wysoki HCT, zawsze skonsultuj się z lekarzem.
Przyczyny podwyższonego poziomu HCT
Zbyt wysoki poziom hematokrytu może sygnalizować:
- odwodnienie (np. spowodowane biegunką, wymiotami czy nadmierną potliwością),
- choroby płuc i serca,
- nowotwory nerek,
- czerwienicę prawdziwą (przy jednoczesnym wzroście liczby płytek krwi i granulocytów),
- stany zmniejszonej objętości osocza,
- zapalenie otrzewnej,
- chorobę wysokościową,
- przewlekłe palenie tytoniu.
Co ciekawe, fizjologicznie podwyższony poziom hematokrytu obserwuje się u osób zamieszkałych w górach. Ma to związek z mniejszą zawartością tlenu w powietrzu na wysokościach.
Objawy wysokiego hematokrytu
Objawy wysokiego hematokrytu mogą obejmować:
- zaczerwienienie skóry,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- problemy z koncentracją,
- zmęczenie.
Jak obniżyć hematokryt?
Zbyt wysoki poziom hematokrytu może być związany z ryzykiem powikłań, takich jak zakrzepy krwi. Żeby go obniżyć, należy zadbać o kilka kwestii.
-
Nawodnienie organizmu - regularne spożywanie odpowiedniej ilości wody pomaga utrzymać prawidłowy poziom hematokrytu. Zalecane jest picie co najmniej 2 litrów wody dziennie, a w przypadku aktywności fizycznej lub upałów – jeszcze więcej.
-
Unikanie używek - palenie papierosów i spożywanie alkoholu mogą wpływać na wzrost poziomu hematokrytu. Ograniczenie lub całkowite zaprzestanie używek może przyczynić się do jego obniżenia.
-
Regularna aktywność fizyczna - ćwiczenia fizyczne pomagają poprawić krążenie krwi i mogą wpłynąć na obniżenie hematokrytu. Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna, taka jak chodzenie, pływanie czy jazda na rowerze, jest szczególnie polecana.
-
Leczenie podstawowych schorzeń - niektóre choroby, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), mogą prowadzić do zwiększenia poziomu hematokrytu. Leczenie tych schorzeń pod nadzorem lekarza jest kluczowe dla utrzymania właściwego poziomu.
Reklama
Hematokryt w szczególnych przypadkach
Istnieją sytuacje, w których interpretacja wyników hematokrytu wymaga szczególnej uwagi i wiedzy. Dotyczy to przede wszystkim kobiet w ciąży oraz dzieci, u których normy i przyczyny odchyleń mogą się różnić od tych obserwowanych u dorosłych.
Hematokryt u kobiet w ciąży
Wartości hematokrytu w ciąży często ulegają zmianom. Niski poziom może być normalny, ale wartości poniżej normy powinny być monitorowane przez lekarza prowadzącego.
Niski hematokryt występuje u kobiet w ciąży i nie jest on uważany za niepokojący objaw, jeśli nie łączy się z zaburzeniami innych wyników badań. Jeśli jednak oprócz niskiego poziomu HCT występuje zbyt niska hemoglobina oraz mała liczba krwinek czerwonych, może to oznaczać na przykład anemię, czyli niedokrwistość. W takim wypadku należy przeprowadzić dokładną diagnostykę stanu zdrowia pacjentki, a poziom hematokrytu powinien być stale monitorowany przez lekarza prowadzącego ciążę.
Hematokryt u dzieci
Podwyższony poziom u dziecka może mieć różne przyczyny. Niskie wartości również wymagają uwagi. W obu przypadkach konieczna jest konsultacja z pediatrą.
Również u dzieci hematokryt może być zbyt niski lub zbyt wysoki w stosunku do wyznaczonych norm. Najczęstsze przyczyny podwyższonego hematokrytu u najmłodszych to odwodnienie i nadkrwistość. Z kolei obniżony poziom HCT może świadczyć o anemii lub zbyt dużym nawodnieniu organizmu. Oczywiście jeśli wynik hematokrytu odbiega od normy, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Reklama
Kiedy należy skonsultować wyniki z lekarzem?
Jeśli wynik hematokrytu odbiega od normy, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Dotyczy to zarówno dorosłych, jak i dzieci. Lekarz może zlecić dodatkowe badania, aby ustalić przyczynę nieprawidłowego wyniku i wdrożyć odpowiednie leczenie.
