Ugryzienie szerszenia a innych owadów. Jak je rozpoznać?
W Polsce spotkać można szerszenia europejskiego (łac. Vespa crabro), który w klimacie środkowoeuropejskim jest największym owadem z rodziny osowatych. Występuje on powszechnie na terenie całego kraju, głównie blisko terenów zamieszkiwanych przez ludzi. Żywi się innymi owadami, owocami i sokami drzew i w swym naturalnym środowisku jest całkiem nieagresywny.
Żyje głównie w lasach liściastych, zakładając gniazda w ich dziuplach, nieraz norach ziemnych oraz miejscach osłoniętych - strychach, pod okapami dachów itp.
Czy szerszeń może ugryźć? To, co powszechnie nazywa się ugryzieniem szerszenia - podobnie jak w przypadku osy - tak naprawdę jest użądleniem. Oznacza to, że owad nie przecina skóry żuwaczkami, jak robi to np. mucha końska, ale wpuszcza w skórę żądło, a wraz z nim - jad, co skutkuje pojawieniem się odczynu.
Czy szerszeń umiera po użądleniu, jak pszczoła? Nie, może on żądlić wielokrotnie, przez co bliżej mu do osy, trudno jednak odpowiedzieć jednoznacznie, ile razy może dojść do ukąszenia przez jednego owada. Gdy szerszeń użądli, pojawiające się objawy są niekiedy bardzo nasilone ze względu na dużą ilość wpuszczanej toksyny.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 użądlenie przez szerszenia mieści się w punkcie X23 - Kontakt z szerszeniami, osami i pszczołami. Wszystkie te gatunki zaliczane są do owadów błonkoskrzydłych i wyposażone są w żądło. W nowszej wersji Klasyfikacji, czyli ICD-11 jad szerszenia został oznaczony symbolem XM31U2.
Ugryzienie szerszenia azjatyckiego
Nazwą szerszeń azjatycki błędnie określa dwa gatunki szerszeni - Vespa velutina oraz Vespa mandarinia. Ten drugi jest ogromny - królowa osiąga długość 5 cm, a rozpiętość jej skrzydeł to nawet 7 cm. Gatunek ten jest w dodatku bardzo agresywny, a jego ugryzienie często bywa śmiertelne dla człowieka., co zwiększa ryzyko ugryzienia, jednak… nie występuje od w Polsce ani innych krajach Europy.
Tak naprawdę jednak szerszeń azjatycki to Vespa velutina, który rzeczywiście jakiś czas temu pojawił się na naszym kontynencie i jest na nim coraz bardziej zadomowiony. Co jednak istotne, gatunek ten jest nawet nieco mniejszy od szerszenia europejskiego i nie bardziej od niego agresywny, do ukąszenia dochodzi więc sporadycznie. Szerszenia azjatyckiego nazywa się również chińskim, ponieważ istotnie pochodzi on z Chin.
Reklama
Objawy ugryzienia przez szerszenia
Jak wygląda ugryzienie szerszenia? Głównym objawem jest nagły ból określany jako silny lub bardzo silny. To, jak bardzo ono boli, zależy od kilku czynników, takich jak indywidualny próg bólu czy choćby miejsce użądlenia.
Ból przy ukąszeniu w obrębie twarzy, w głowę, w palec lub w szyję pacjenci przyrównują do mocy uderzenia pocisku. To natomiast, jak długo boli, zależy nie tylko od miejsca, ale i reakcji organizmu na wpuszczony jad.
Objawy po ugryzieniu szerszenia są bardziej nasilone i utrzymują się dłużej u osób wykazujących skłonności do uczulenia. Nawet u pacjentów bez alergii pojawia się jednak widoczna opuchlizna i intensywne zaczerwienienie wokół śladu użądlenia.
Miejsce po ukąszeniu szerszenia przeważnie najpierw boli, a później - w fazie gojenia - uporczywie swędzi. Niekiedy na skórze pojawia się też objaw w postaci wysypki, częściej jednak jest to zaczerwieniony, wypukły odczyn. To, co się stanie, jak ugryzie szerszeń, w dużym stopniu zależy od udzielonej poszkodowanemu pierwszej pomocy.
Reklama
Co robić po ugryzieniu szerszenia? Pierwsza pomoc i leczenie
Należy jak najszybciej zdezynfekować miejsce po ukąszeniu, ponieważ razem z żądłem do wnętrza skóry mogą dostać się bakterie prowadzące do powstania stanu zapalnego i wydłużenia gojenia. Zapalenie takie jest miejscowe, a szerszenie nie przenoszą groźnych chorób ogólnoustrojowych.
Po wystąpieniu objawów stanu zapalnego należy zgłosić się do lekarza i podjąć leczenie zgodne z jego zaleceniami. Pierwsza pomoc w postaci dezynfekcji śladu po ugryzieniu szerszenia zmniejsza ryzyko zakażenia. Do odkażenia miejsca użyć można spirytusu salicylowego (u dorosłych), wody utlenionej lub oktenidyny (u dorosłych i dzieci).
Co stosować na ugryzienie szerszenia, by zniwelować obrzęk, ból i zaczerwienienie? Odczyn zmniejszają środki o działaniu miejscowym w postaci żelu lub maści na ukąszenia, np. z dimetyndenem. Przy nasilonym bólu stosować można środki przeciwbólowe, np. paracetamol czy ibuprofen. Ten drugi wykazuje również działanie przeciwzapalne.
Domowe sposoby na ugryzienie szerszenia
Co robić, kiedy użądlenie szerszenia nie daje niepokojących objawów, a jedynie bolesny, opuchnięty odczyn? Wśród popularnych domowych sposobów na ugryzienia owadów błonkoskrzydłych wymienia się cebulę, która odkaża miejsce ukąszenia. Dzięki zawartości siarki wiąże ona niektóre toksyny znajdujące się w jadzie i dzięki temu łagodzi dokuczliwe objawy jak obrzęk czy ból.
Czym jeszcze smarować można ugryzienie szerszenia? Działanie łagodzące wykazują również ocet rozcieńczony wodą, roztwór kwasu bornego lub sody oczyszczonej. Najlepiej stosować je w formie okładów, nasączając nimi gazę lub kawałek materiału i przykładając do opuchniętego ciała.
Aby zmniejszyć opuchliznę i zadziałać przeciwbólowo, do odczynu warto też przykładać kostki lodu owinięte w ręcznik. Lód lub zimna woda obkurczają naczynia krwionośne, dzięki czemu łagodzą obrzęki i zmniejszają zaczerwienienie.
Reklama
Czy ugryzienie szerszenia jest groźne?
Wiele osób zastanawia się, czy ugryzienie szerszenie jest śmiertelne. Ze względu na rozmiary tych owadów, wokół nich powstało wiele mitów - że są one groźne, agresywne, bez powodu atakują ludzi, czy też że od ich ugryzienia można umrzeć.
W rzeczywistości szerszenie są łagodne i nie atakują w swoim naturalnym środowisku, chyba że ktoś znajdzie się zbyt blisko ich gniazda. Wówczas mogą użądlić, czując zagrożenie ze strony człowieka.
Użądlenie z reguły nie jest groźne, a jego objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku lub kilkunastu dni, zdarzają się jednak sytuacje, kiedy jad szerszenia stanowi zagrożenie zdrowia, a nawet życia. Przede wszystkim jest to uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych. Ukąszenie dla alergików może być bardzo groźne czy też śmiertelne, jeśli reakcja organizmu jest bardzo silna i prowadzi do wstrząsu anafilaktycznego.
Do poważnych konsekwencji może doprowadzić też pogryzienie przez wiele szerszeni, ponieważ ilość wprowadzonego jadu zostaje zwielokrotniona.
Czy ugryzienie szerszenia jest groźne u dziecka lub kobiety w ciąży? Podobnie, jak u innych pacjentów - stanowi zagrożenie w przypadku wystąpienia reakcji uczuleniowej. Ukąszenie u dziecka może dawać bardziej nasilone objawy, ze względu na większą ilość jadu w stosunku do masy ciała.
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza lub wezwać pogotowie (w zależności od ich nasilenia).
Powikłania po ugryzieniu szerszenia
U osób wykazujących reakcję uczuleniową na jad szerszenia skutki ugryzienia mogą być bardzo poważne. Czym grozi użądlenie?
Powikłania dzielą się na:
- reakcję miejscową - powstanie odczynu (zaczerwienienia, obrzęku) i stanu zapalnego w przypadku przedostania się bakterii,
- silną reakcję miejscową - odczyn obejmuje duży obszar ciała, występuje znaczny obrzęk, ból, niekiedy pojawia się gorączka; reakcja taka może być groźna, jeśli opuchlizna ze względu na swą lokalizację (np. szyja, okolice jamy ustnej) utrudnia oddychanie,
- reakcję uogólnioną - pokrzywka, silne swędzenie, obrzęk naczynioruchowy, nudności, duszności, osłabienie, zawroty głowy, zaburzenia mowy, spadek ciśnienia, a nawet utrata przytomności.
Reakcja uogólniona organizmu może występować również u osób nieuczulonych, w przypadku pogryzienia przez wiele owadów, np. cały rój broniący gniazda.
Zwiększona ilość toksyn prowadzi niekiedy do takich powikłań, jak:
- uszkodzenie narządów wewnętrznych, np. wątroby czy nerek,
- rozpad mięśni szkieletowych,
- rozpad czerwonych krwinek (hemoliza).
Po ugryzieniu szerszenia należy zachować szczególną czujność i obserwować uważnie stan zdrowia. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących symptomów trzeba bezzwłocznie skorzystać z pomocy medycznej.
Reklama
Jak unikać ugryzienia przez szerszenia?
Ponieważ ugryzienie przez szerszenia w niektórych przypadkach może być bardzo groźne, a właściwie zawsze powoduje silny ból i długotrwały dyskomfort, warto unikać użądleń.
Jak to robić? Przede wszystkim należy trzymać z dala od gniazd szerszeni, gdyż właśnie w ich pobliżu owady najczęściej atakują. W przypadku odkrycia gniazda na strychu domu, pod dachem czy na tarasie, nie wolno samemu pozbywać się gniazda. Należy wezwać straż pożarną lub firmę zajmującą się usuwaniem gniazd owadów jadowitych. Ekipy takie zaopatrzone są w specjalny sprzęt oraz stroje chroniące przed ukąszeniem.
Należy zachować czujność na spacerach po lesie i podczas wypoczynku na łonie natury. Pojawienie się kilku szerszeni może świadczyć o bliskiej obecności gniazda i od miejsca takiego najlepiej się oddalić.
