Czym są ciała ketonowe?
Ciała ketonowe są wynikiem przemian biochemicznych tłuszczów. Ich dozwolona ilość w moczu jest niewielka i nie powinna przekroczyć 0,2 mmol/l. Zdarza się jednak, że w wynikach badania ogólnego moczu pojawia się więcej ciał ketonowych, mamy wtedy do czynienia z ketonurią, która jest nieprawidłowym stanem wymagającym leczenia.
Nadmiar ketonów we krwi prowadzi do groźnej dla życia kwasicy ketonowej. Ciała ketonowe można samodzielnie wykryć podczas domowego badania z użyciem testów paskowych dostępnych w aptekach.
Wyniki odbiegające od normy zawsze powinien jednak zobaczyć lekarz, który może zlecić dodatkowe badanie moczu w laboratorium.
Przyczyny ketonów w moczu
Częstą przyczyną nadmiernej ilości ciał ketonowych w moczu jest cukrzyca typu 1, u pacjentów zaburzenia pracy trzustki sprawiają, że węglowodany nie są metabolizowane w prawidłowy sposób, a organizm czerpie energię ze spalania tłuszczów.
W wyniku tego spalania organizm tworzy ciała ketonowe, które najpierw gromadzą się we krwi, a następnie są wydalane z moczem.
Podwyższone ketony w moczu mogą pojawić się także w innych sytuacjach:
- w trakcie choroby alkoholowej,
- anoreksji lub bulimii,
- głodówek lub drastycznych diet, w których zbyt mało jest węglowodanów i zbyt dużo białka,
- przy ekstremalnym wysiłku fizycznym,
- chorobach tarczycy,
- glikozurii nerkowej,
- glikogenozie.
U kilkunastu procent pacjentów ketonuria pojawia się bez przyczyny.
Ciała ketonowe w moczu u dziecka
Ketoza w stanie głodzenia (np. po upływie kilku, kilkunastu godzin od ostatniego posiłku) to zaburzenie regulacyjne. Powszechnie sądzi się, że to normalny stan u niemowląt i małych dzieci z ograniczonymi rezerwami glikogenu.
Należy pamiętać, że w przypadku dzieci nawet kilkugodzinna przerwa w jedzeniu (np. w czasie nocy) może prowadzić do nasilenia produkcji, a tym samym obecności ketonów w moczu.
Ciała ketonowe w moczu dziecka mogą wystąpić w wyniku nadmiernych wymiotów, biegunki i długotrwałej gorączki, która często wiąże się z utrata apetytu.
Jeżeli w takich okolicznościach dojdzie do stwierdzenia ketonurii to badanie należy powtórzyć po nawodnieniu i nakarmieniu dziecka.
Ciała ketonowe w moczu w ciąży
Niski poziom ciał ketonowych może pojawić się u zdrowych kobiet w ciąży i matek karmiących piersią. Obecność ketonów może wrastać u ciężarnych, które cierpią na długotrwałe wymioty i brak łaknienia.
W porannym badaniu moczu ketony zostaną oznaczone, jeśli ciężarna nie zjadła kolacji przed snem. Oczywiście wysoki poziom ciał ketonowych może świadczyć także o cukrzycy ciążowej, która wymaga stałej konsultacji lekarskiej.
Jak objawia się ketonuria?
Obecność ciał ketonowych można zdiagnozować nie tylko w trakcie ogólnego badania moczu, ale także obserwując inne objawy pacjenta. We krwi i moczu chorego mogą pojawić się trzy rodzaje ciał ketonowych:
- kwas B-hydroksymasłowy,
- kwas acetooctowy,
- aceton.
Ten ostatni keton powoduje, że na odległość możemy rozpoznać człowieka z ketonurią. Aceton powoduje bowiem, że w wydychanym powietrzu odczuwalny jest charakterystyczny owocowy zapach.
Dodatkowo we krwi chorego często jest wysokie stężenie glukozy we krwi, osoba taka jest ciągle przemęczona, podatna na infekcje, dużo pije i często oddaje mocz, czasem dochodzą do tego biegunki, wymioty i bóle brzucha.
Skóra pacjenta z ketonurią jest albo bardzo blada albo zaczerwieniona.
Jak leczyć ketonurię?
W leczeniu ketonurii na początku należy uzupełnić węglowodany, płyny i elektrolity w organizmie oraz usunąć zaburzenia kwasowo-zasadowe. Dostarczenie węglowodanów pozwala skierować metabolizm na właściwą drogę i zmniejszyć zużycie tłuszczów.
Najważniejsze to jednak rozpoznać przyczynę ketonurii. Jeśli u chorego zdiagnozowano cukrzycę, najważniejszym zadaniem jest wyrównanie poziomu glukozy i insuliny, co ma zapobiec śpiączce ketonowej.
Jeśli przyczyną ketonurii jest niedożywienie lub stosowanie niewłaściwej diety, należy uzupełnić braki żywieniowe i wdrożyć odpowiednio zbilasowane posiłki. Wskazany jest również spokój i odpoczynek.
Choć samo wykrycie obecności ketonów w moczu nie zawsze oznacza stan chorobowy, nie należy bagatelizować tej kwestii i zawsze zasięgnąć konsultacji lekarza.
