Stres – co to takiego?
Stres – każdy zna go z doświadczenia, ale próby ujęcia go w ramy jednoznacznej definicji często kończą się niepowodzeniem. Pojęcie stresu doczekało się wielu wyjaśnień – zarówno w kontekście psychologicznym i medycznym, jak i socjologicznym. Za obowiązującą można uznać definicję łączącą wszystkie te znaczenia, która określa stres jako organiczne, metaboliczne, fizjologiczne i neuropsychiczne zaburzenia wywołane przez czynniki agresywne.
Potocznie stres kojarzony jest z czymś negatywnym, jednakże ma on także pozytywny wpływ na organizm. Krótkotrwały działa mobilizująco, stymuluje do życia. Z drugiej jednak strony długotrwały lub zbyt silny działa destrukcyjnie. Z badań wynika, że Polacy są bardzo zestresowanym narodem – co piąty mieszkaniec Polski przyznaje, że stres towarzyszy mu każdego dnia. Co gorsza, zdecydowana większość z nas nie potrafi sobie z nim radzić.
Przewlekły stres i jego wpływ na organizm
Dlaczego przewlekły stres działa destrukcyjnie? W ujęciu patofizjologicznym stresujące bodźce prowadzą do pobudzenia osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Najpierw podwzgórze produkuje kortykoliberynę (CRH), która pobudza przysadkę do wydzielania kortykotropiny (ACTH), która następnie pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu, nazywanego hormonem stresu. Zwiększone stężenie kortyzolu działa immunosupresyjnie i prowadzi do zwiększenia poziomu glukozy we krwi.
W reakcji na stres pobudzony zostaje także układ współczulny. W konsekwencji nadnercza zaczynają wydzielać adrenalinę i noradrenalinę. Wymienione neuroprzekaźniki skutkują m.in. rozszerzeniem źrenic i przyspieszeniem akcji serca.
Jakie są objawy stresu?
Najczęściej mówi się o wpływie stresu na układ współczulny i oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, ale pod wpływem czynników stresogennych mobilizują się niemal wszystkie układy narządów w ciele w człowieka – oddechowy, mięśniowy, pokarmowy etc. W efekcie można zaobserwować pojawienie się następujących objawów:
- wzrost aktywności gruczołów potowych,
- zaczerwieniona lub blada skóra,
- napięcie i drżenie mięśni,
- suchość w ustach,
- parcie na mocz,
- zaparcia i biegunki,
- zaburzenia apetytu,
- zmęczenie.
Stres odbija się negatywnie nie tylko na naszym ciele, ale także na psychice, wywołując takie objawy jak:
- lęk, niepokój i panika,
- przygnębienie i smutek,
- bezradność,
- frustracja,
- labilność emocjonalna,
- rozdrażnienie,
- poczucie winy,
- trudności z koncentracją i pamięcią.
Skutki długotrwałego stresu
Jeśli stres jest długotrwały, może doprowadzić do rozwoju poważnych schorzeń np.:
- cukrzycy,
- nadciśnienia tętniczego,
- zawału serca,
- obniżonej odporności,
- bezpłodności,
- zaburzeń seksualnych,
- chorób skóry,
- otyłości,
- miażdżycy,
- bezsenności,
- samoistnych bólów głowy,
- problemów żołądkowo-jelitowych (m.in. zespół jelita drażliwego)
- zaburzeń lękowych,
- depresji,
- zespołu stresu pourazowego.
Co wywołuje długotrwały stres?
Jakie sytuacje w życiu wyzwalają stres? Każdego stresują nieco inne sytuacje. Specjalistom udało się jednak stworzyć Listę Stresujących Zdarzeń Życiowych. Oto zestawienia przykładowych stresorów, w kolejności od najsilniejszych do najsłabszych:
- śmierć współmałżonka,
- rozwód,
- separacja,
- kara więzienia,
- choroba lub uraz,
- ślub,
- zwolnienie z pracy,
- przejście na emeryturę,
- zmiana pracy,
- zaciągnięcie kredytu,
- opuszczenie domu rodzinnego przez dziecko,
- trudności w relacjach z teściem lub teściową,
- niezwykłe osiągnięcia osobiste,
- zmiana osobistych przyzwyczajeń,
- trudności w relacjach z przełożonym,
- zmiana godzin zasypiania i wstawania,
- wakacje,
- Boże Narodzenie.
W kontekście obecnej sytuacji w kraju do listy należy dopisać stany epidemiologiczne. Psychologowie nie mają wątpliwości co do tego, że epidemia wywołana nowym koronawirusem SARS-CoV-2 jest powodem silnego i zarazem długotrwałego stresu, który może odbić się negatywnie zdrowiu.
Ponadto konflikty zbrojne toczące się na terenie kraju lub państwa ościennego również są ogormnym stresorem. Lęk o życie swoje i rodziny, strach przed okupantem powodują bardzo silny stres, który może wywołać traumę, zespół stresu pourazowego, a także lęk separacyjny.
Jak leczyć przewlekły stres?
Istnieje wiele metod radzenia sobie ze stresem. Każdy powinien znaleźć metodę odpowiednią dla siebie, gdyż skuteczna dla jednej osoby nie musi zadziałać u drugiej. Wśród najskuteczniejszych sposobów na odprężenie wymienia się zwłaszcza sport, jogę z elementami medytacji oraz sen.
Jeśli jednak takie metody nie pomagają złagodzić stresu, warto zgłosić się do psychologa. Czasami jedna sesja z terapeutą skoncentrowana na rozpoznaniu i nazwaniu emocji przeżywanych w stresujących sytuacjach wystarczy, by skutecznie rozładować napięcie.
W związku z sytuacją epidemiczną wielu psychologów i terapeutów udziela porad telefonicznie lub online. Warto skorzystać z ich pomocy, jeśli nie potrafimy sobie poradzić z emocjami związanymi z pandemią.
