Czym jest lęk przed samotnością?
Lęk przed samotnością towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. Przez psychologów samotność jest rozumiana jako „subiektywne, nieprzyjemne, bolesne przeżycie, wynikające z braku pozytywnych relacji w stosunkach międzyludzkich”, a także jako „mieszanina uczuć odrzucenia, braku akceptacji i nieprzyjemnych przeżyć”. Psychologowie wskazują ponadto na negatywny wpływ samotności na zdrowie i kondycję fizyczną, zwłaszcza osób starszych.
W literaturze przedmiotu można znaleźć przeróżne klasyfikacje samotności (m.in. ze względu na czas trwania czy przyczynę). Za podstawowy uznaje się podział na samotność, która odnosi się do stanu fizycznego i osamotnienie, które odczuwane jest subiektywnie.
W tym sensie samotność oznacza brak fizycznego kontaktu z innymi ludźmi, zaś osamotnienie – brak więzi emocjonalnej i mentalnej, często pomimo utrzymywania fizycznych kontaktów. Jednakże wielu psychologów oraz socjologów nie różnicuje pojęć samotności i osamotnienia.
Lęk przed samotnością lub osamotnieniem jest uczuciem, które towarzyszy każdemu, lecz osoby z niższym poczuciem własnej wartości, mające problem z nawiązywaniem kontaktów, a także posiadające zbyt wygórowany ideał miłości zwykle odczuwają go silniej. U niektórych jednak strach przed osamotnieniem staje się chorobliwy i przybiera postać monofobii.
Reklama
Co to jest monofobia?
Monofobia, nazywana także autofobią lub eremofobią, jest definiowana jako chorobliwy lęk przed samotnością. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, dzieli zaburzenia lękowe na dwie podstawowe grupy:
- zaburzenia lękowe w postaci fobii, oznaczane kodem F.40,
- inne zaburzenia lękowe (kod F41), do których zalicza się epizodyczny lęk napadowy i lęk uogólniony.
Autofobia zaliczana jest do pierwszej grupy, czyli zaburzeń lękowych w postaci fobii. Osoby dotknięte tym rodzajem fobii doświadczają ataków paniki, kiedy zostają fizycznie same (tj. bez partnera, przyjaciół czy rodziny).
Na monofobię najczęściej cierpią dorośli, którzy doświadczyli osamotnienia w dzieciństwie - np. na skutek rozłąki z matką, lecz powodów doświadczania samotności przez dziecko może być kilka. Przykładowo, osamotnienie u dziecka może wywołać pobyt matki w szpitalu lub jej niedojrzałość do macierzyństwa.
Warto jednak podkreślić, że każde dziecko poniżej 2. roku życia odczuwa lęk przed rozstaniem z matką, będący naturalnym etapem rozwoju. Każde zniknięcie matki z pola widzenia tak małego dziecka jest przez nie postrzegane jako ostateczne. Dopiero z wiekiem maluch zaczyna rozumieć, że jest to sytuacja przejściowa.
Reklama
Objawy lęku przed samotnością
Chorobliwy lęk przed samotnością to nie tylko odczuwanie niepokoju i zagrożenia związanego z brakiem towarzystwa i koniecznością pozostawania z samym sobą. Zwykle osoba dotknięta autofobią ma poczucie zbliżającego się niebezpieczeństwa. Jest przekonana, że zaraz wydarzy się coś złego.
Ponadto napadowi lęku zwykle towarzyszy szereg objawów somatycznych, takich jak:
- kołatanie serca,
- duszność,
- suchość w ustach,
- ucisk w gardle,
- drżenie rąk,
- przyspieszenie oddechu,
- potliwość,
- ból i zawroty głowy,
- omdlenia,
- nudności,
- wymioty,
- biegunka.
Pojawienie się dolegliwości somatycznych zwykle wyzwala jeszcze silniejszy lęk, tym razem związany z niepokojem o stan zdrowia. Kołatanie serca czy duszność kojarzą z zawałem serca, a wówczas pojawia się u chorego lęk przed śmiercią.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Lęk przed samotnością w czasach pandemii
Lęk przed samotnością towarzyszy nam szczególnie w czasie epidemii wywołanej koronawirusem SARS-CoV-2. 11 marca 2020 roku, po blisko czterech miesiącach rozprzestrzeniania się wirusa po świecie, Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że mamy do czynienia z pandemią. Wówczas liczba zgonów na świecie z powodu COVID-19 wynosiła około 5 tysięcy. Po kilku miesiącach - 12 sierpnia - przekroczyła 746 tysięcy.
Dynamiczny przyrost nowych zakażeń oraz ofiar śmiertelnych skutkował wprowadzeniem licznych ograniczeń w gromadzeniu się i poruszaniu ludzi, a także w aktywności zawodowej. W pierwszej kolejności zamknięto żłobki, przedszkola, szkoły oraz uczelnie. Zabroniono zgromadzeń powyżej 50 osób i odwołano imprezy masowe.
Następnie zamknięto restauracje, kawiarnie, bary oraz wszystkie instytucje kultury. Wiele firm nakazało pracownikom pracę zdalną. Ograniczono działalność galerii handlowych. Przywrócono kontrole graniczne, wprowadzono limity dotyczące uczestnictwa w obrzędach religijnych. Obecnie (sierpień 2020) większość miejsc jest otwarta, ale z zachowaniem reżimu sanitarnego.
Reklama
Jak przepracować lęk przed samotnością?
Lęk przed samotnością powinno się przepracować z psychologiem lub psychoterapeutą. Jak w przypadku innych fobii, pacjentom z monofobią zalecana jest psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym. W leczeniu stosuje się także środki farmakologiczne, głównie:
- benzodiazepiny (należy je stosować krótkotrwale ze względu na wysokie ryzyko uzależnienia),
- leki przeciwdepresyjne, głównie selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, ale także inhibitory monoaminooksydazy,
- neuroleptyki,
- ß-blokery.
W przypadku odczuwania niepokoju w związku z pandemią COVID-19, nie powinno się go bagatelizować. Pomocy można szukać u specjalistów udzielających porad przez telefon czy za pośrednictwem Internetu. Wielu psychologów i psychoterapeutów udziela porad za darmo w ramach inicjatyw społecznych. Jedną z takich inicjatyw są „Psychologowie dla społeczeństwa”. Na stronie internetowej akcji można znaleźć listę specjalistów, którzy udzielają darmowego wsparcia.
Celina Maciejewska, studentka V roku psychologii, podpowiada jak poradzić sobie z samotnością po stracie bliskiej osoby
Uznaj i akceptuj swoje uczucia żalu. Pozwól sobie na przeżywanie smutku, gniewu, czy nawet poczucia pustki. Proces żałoby jest indywidualny i wymaga czasu.
Znajdź wsparcie społeczne.
Upamiętnij i celebrować życie zmarłej osoby poprzez dzielenie się wspomnieniami, oglądanie zdjęć czy utrzymanie tradycji z nią związanych.
Dbaj o swoje zdrowie fizyczne, ponieważ ma ono wpływ na zdrowie psychiczne. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiedni sen mogą pomóc w utrzymaniu równowagi emocjonalnej.
Szukaj profesjonalnej pomocy.
Dołącz do grupy osób, które również przeżywają żałobę. Wspólna rozmowa i wsparcie grupy mogą pomóc w zrozumieniu, że nie jesteś sam/a w swoich doświadczeniach.
Ważne jest, aby pozwolić sobie na proces żałoby i nie izolować się od innych. Szukanie wsparcia, dzielenie się uczuciami i zadbani o swoje zdrowie psychiczne to kluczowe kroki w radzeniu sobie z samotnością po utracie bliskiej osoby.
Czytaj też:
