Jak często brak drożności jajowodów może być przyczyną niepłodności?
Szacuje się, że brak drożności jajowodów lub ich upośledzona drożność dotyczy około 18-20 procent par starających się o dziecko. Częściej, nawet do 30 procent, zdarza się w przypadku niepłodności wtórnej, czyli u kobiet, które już wcześniej były w ciąży.
Czy brak drożności jajowodów zawsze wiąże się z niepłodnością?
Brak drożności jajowodów jest klasycznym czynnikiem powodującym niepłodność partnerską. Nazwy „czynnik jajowodowy” używa się nie tylko do niedrożności, ale również do braku jajowodów (np. po ich wycięciu z takich powodów jak ciąża pozamaciczna lub wodniak – w przypadku braku obu jajowodów niepłodność bezwzględna) lub jajowodów o upośledzonej drożności. Niedrożność jednego jajowodu daje szanse na zajście w ciążę ze strony przeciwnej. Są również przypadki ciąż samoistnych u pacjentek, które miały w badaniu HSG/HyCoSy niedrożne obustronnie jajowody – jest to jednak sytuacja stosunkowo rzadka.
Niedrożność jajowodów
Jak się diagnozuje niedrożność jajowodów?
Diagnostyka drożności jajowodów to badania HSG, HyCoSYy lub laparoskopia (nazwa tej procedury: chromoskopia lub kolorografia).
Jakie są przyczyny niedrożności jajowodów?
Niedrożności jajowodów sprzyjają przede wszystkim stany zapalne w miednicy mniejszej i operacje chirurgiczne w tym obrębie. Najczęściej problemów z drożnością można się spodziewać u kobiet, które chorują na endometriozę, miały operacje w miednicy mniejszej, np. operacja wyrostka robaczkowego, zwłaszcza powikłana zapaleniem otrzewnej. Takie operacje sprzyjają wytwarzaniu zrostów w miejscu operowanym. Kłopoty z niedrożnością mogą mieć kobiety, które chorowały na zapalenia przydatków i choroby przenoszone drogą płciową (zapalenie miednicy mniejszej zwane PID – pelvic inflammatory disease; bezobjawowe infekcje Chlamydia trachomatis – zwłaszcza populacja w Ameryce Północnej). Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest przebycie ciąży pozamacicznej jajowodowej. Zdarza się oczywiście, że jajowody mają upośledzoną drożność bez czynników ryzyka.
Czy niedrożność można wyleczyć?
Najskuteczniejszym sposobem ominięcia niedrożności obustronnej jajowodów jest zapłodnienie pozaustrojowe. W przypadku braku akceptacji metody możliwe są operacje plastyczne jajowodów – ich skuteczność jest zwykle mniejsza niż IVF (zależy od miejsca, w którym jajowód jest uszkodzony).
Jakich danych dostarcza lekarzowi badanie histerosalpingografii?
HSG – poza drożnością jajowodów dostarcza informacji o zarysie czy kształcie jamy macicy, a więc pozwala ocenić prawidłowość jamy macicy). Ponadto widać, w którym miejscu kontrast się nie przedostaje –niedrożność proksymalna przy macicy czy dystalna przy jajnikach).
Badanie HSG i sonoHSG
Jak wygląda badanie HSG?
Badanie wykonuje się w I fazie cyklu miesiączkowego. Odbywa się ono w sali z aparatem rentgenowskim, pacjentka leży na stole pod aparatem rtg w pozycji tak jak do badania ginekologicznego. Ma zakładany wziernik, a następnie do jamy macicy wprowadza się specjalny kateter do HSG (jednorazowy cienki dwukanałowy cewnik; starsza metoda – wykorzystanie specjalnego sterylizowanego metalowego aparatu Schultzego – bardziej bolesna metoda). Po prawidłowym ulokowaniu cewnika uszczelnia się go (pompowanie balonika ponad ujściem wewnętrznym szyjki macicy), a następnie podaje się medium kontrastowe. W trakcie wypełniania się macicy stopniowo uwidaczniają się kontury jamy macicy oraz jajowody od cieśni do części bańkowej. Badanie kończy się po stwierdzeniu wypływania kontrastu do jamy otrzewnej (podaje się średnio około 10-15ml medium). W przypadku trudności technicznych badanie jest bardziej nieprzyjemne dla pacjentki. Badanie rejestruje się w postaci cyfrowego nagrania i/lub tradycyjnych kliszy rtg – przynajmniej kilka ujęć. Według zaleceń ESHRE oraz NICE badanie drożności jajowodów powinno być zlecone metodą HSG lub HyCoSy po wykluczeniu czynnika męskiego niepłodności. Przy podejrzeniu lub wykryciu patologii jajowodu, macicy lub narządów miednicy za pomocą USG TV należy wykonać laparoskopię lub histeroskopię.
Na czym polega badanie sonoHSG i kiedy się je wykonuje?
Zalecenia odnośnie sonoHSG są takie same jak przy HSG. Badanie wykonuje się z wykorzystaniem aparatu USG. Zalecane jest wykonywanie badania HyCoSy z użyciem specjalnego medium kontrastowego (nie soli fizjologicznej!) – tylko tak przeprowadzone będzie miało wysoką czułość. Cewnik do wykonania HyCoSy jest bardzo podobny do cewnika HSG (wprowadzenie, uszczelnienie, podanie kontrastu – np. specjalnej pianki ExemFoam lub Echovist). Podczas podawania kontrastu uwidacznia się jama macicy (kontrast „świeci” na ekranie usg), a następnie smugi „świecącego” płynu przepływające przez jajowody. Wynik badania rejestruje się w postaci nagrania lub zdjęć z usg.
Która z metod badania drożności jajowodów jest najlepsza, najbardziej efektywna?
Badanie HSG i sonoHSG są bardzo zbliżone jeżeli chodzi o efektywność, pod warunkiem, że wykorzystuje się specjalne medium kontrastowe w badaniu sono (a nie sól fizjologiczną). W przypadku trudności z wykonaniem lub oceną w/w badań najwięcej informacji daje wykonanie laparoskopii diagnostycznej i chromoskopii laparoskopowej – ta ocena drożności jest najbardziej wiarygodna, ale inwazyjna i nie jest metoda pierwszego wyboru. Dziś standardem na świecie jest sonoHSG.
Jak kobieta musi się przygotować do badania? Czy ma znaczenie cykl, w jakim się znajduje?
Kobieta powinna być w I fazie cyklu miesiączkowego (nie powinno się wykonywać badania po owulacji; dla ułatwienia niektórzy podają pacjentkom tabletkę antykoncepcyjną i wtedy łatwiej zaplanować wykonanie badania). Do przeciwwskazań należą: ciąża, zapalenie narządów miednicy mniejszej. Pacjentka powinna być zbadana, mieć cytologię z ostatniego roku. W polskich warunkach najczęściej prosi się pacjentki o badanie stopnia czystości pochwy (biocenoza) lub posiew z kanału szyjki macicy. W innych krajach badanie to nie jest wymagane – HSG przeprowadza się np. w osłonie antybiotykowej. Jeżeli badanie nie jest w znieczuleniu – nie trzeba być na czczo. SonoHSG jest w subiektywnej ocenie mniej bolesne niż badanie HSG RTG.
Iwona Szymusik ginekolog-położnik
W 2003 roku ukończyła Akademię Medyczną w Warszawie i rozpoczęła staż w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus. Od 2012 roku posiada specjalizację z położnictwa i ginekologii. Od początku przygody z medycyną interesuje się problemem niepłodności partnerskiej, w której od kilku lat się specjalizuje. Zajmuje się zarówno diagnostyką niepłodności kobiecej, jak również leczeniem technikami wspomaganego rozrodu. Na co dzień pracuje w I Klinice Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przy Placu Starynkiewicza 1/3. Poza diagnostyką i leczeniem niepłodności doktor Iwonie Szymusik nie jest obca codzienna praktyka ginekologiczno-położnicza – z przyjemnością zajmuje się prowadzeniem ciąży, poradnictwem antykoncepcyjnym, hormonalną terapią zastępczą, leczeniem infekcji i innymi problemami, z którymi kobieta w każdym wieku zgłasza się do ginekologa.
Zobacz: HSG (badanie drożności jajowodów) - przebieg, przygotowanie i wyniki
Premium Medical
ul. Kobielska 23, Warszawa
Warszawa 05-080
telefon: +48 530 710 928
Artykuł sponsorowany.
Zobacz:
