Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠

Czym są karotenoidy i jakie funkcje pełnią w organizmie?

Karotenoidy to związki, które nadają intensywne barwy roślinom i glonom, w których występują. Są zdrowe dla organizmu człowieka i chronią przed rozwojem wielu chorób.
Owoce i warzywa bogate w karotenoidy
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Karotenoidy to związki, które nadają intensywne barwy roślinom i glonom, w których występują. Są zdrowe dla organizmu człowieka i chronią m.in. przed rozwojem chorób serca, oczu, prostaty, układu nerwowego.
  • Na wzrost przyswajalności karotenoidów przez organizm ma wpływ sposób przygotowania posiłków, w których występują. Poznaj proste zasady, dzięki którym możesz zwiększyć biodostępność tych związków z pożywienia.
  • Karotenoidy mogą być dodawane jako bezpieczne barwniki do żywności i kosmetyków. Ich obecność w kosmetykach chroni skórę przed fotostarzeniem oraz nadaje skórze ładny koloryt.
Spis treści

Czym są karotenoidy?

Karotenoidy są to barwniki roślinne. Produkty bogate w karotenoidy można łatwo rozpoznać po kolorze. Mają kolor żółty, pomarańczowy, różowy, czerwony, brunatnoczerwony i brunatnopurpurowy.  

Występują w chromoplastach roślinnych w kwiatach, owocach i niektórych korzeniach (np. marchwi), a także w zielonych liściach i w chromatoforach glonów. 

W liściach barwa karotenoidów jest maskowana przez zieloną barwę barwników chlorofilowych, co można obserwować jesienią, gdy chlorofile ulegają rozkładowi przez enzymy, a liście przebarwiają się na żółto i czerwono. 

Większość karotenoidów nie rozpuszcza się w wodzie, a dobrze rozpuszcza się w tłuszczach (stąd obecność tych związków w olejach roślinnych, używanych m.in. w kosmetologii) i ulega rozkładowi pod wpływem światła, tlenu i powietrza.

Karotenoidy związane z białkami są bardziej odporne na wpływ powietrza i światła (np. w owocach pomarańczy). Karotenoidy z kwiatów dziewanny i ze znamion szafranu są związane glukozydowo, a przez to lepiej rozpuszczalne w wodzie.

Budowa karotenoidów sprawia, że nie są one rozpuszczalne w wodzie.

Witamina A (retinol) powstaje z karotenoidów (wszystkich poza likopenem) i jest dobrze rozpuszczalna w tłuszczach.

Podział i rodzaje karotenoidów

Podział i rodzaje karotenoidów:

  1. Karoteny
  2. Ksantofile – tlenowe pochodne karotenów

Karoteny to jedna z głównych grup karotenoidów. Przykłady karotenów:

  • α-karoten – czerwonobrązowy barwnik w brzoskwiniach, marchwi i dyni
  • γ-karoten – fioletowy barwnik w grzybach i bakteriach

Przykłady ksantofili:

  • luteina
  • zeaksantyna – żółty barwnik kukurydzy
  • fukoksantyna - ciemnoczerwony lub brązowy ksantofil, występujący w komórkach glonów (np. morszczynu, listownicy japońskiej)
  • astaksantyna – barwnik glonów
  • kryptoksantyna – w soku pomarańczowym

Królową karotenoidów jest astaksantyna. To czerwono-pomarańczowy barwnik, bezpieczny dla konsumentów i używany podczas produkcji żywności (E161j). Jakie ma właściwości?

  • Wywiera 10-krotnie silniejsze działanie antyoksydacyjne niż inne karotenoidy (α-karoten, β-karoten, likopen i luteina) oraz witaminy C i E (α-tokoferol)
  • Przeciwzapalne
  • Immunomodulujące – poprawiające działanie układu odpornościowego
  • Neuroprotekcyjne – zastosowanie w prewencji i wspomagająco w leczeniu demencji, choroby Alzheimera i Parkinsona
  • Kardioprotekcyjne – ochronne na serce
  • przeciwnowotworowe
  • Zapobiega fotostarzeniu się skóry i leczeniu chorób oczu (jaskry, katarakty i zapaleniu błony naczyniowej oka)
  • Przeciwmiażdżycowe
  • Hipoglikemiczne
  • przeciwbakteryjne przeciwko pałeczce okrężnicy (Escherichia coli), pałeczkom duru brzusznego (Salmonella typhi), gronkowcowi złocistemu (Staphylococcus auerus) i przecinkowcowi cholery (Vibrio cholera)
  • zmniejsza powikłań po COVID-19 ze względu na aktywność antyoksydacyjną, przeciwzapalną, antyapoptotyczną i modulującą autofagię (nie mylić astaksantyny z amantadyną)
  • Tworzy związki kompleksowe z jonami kadmu, rtęci i ołowiu, co może ułatwiać usuwanie tych toksycznych metali z organizmu oraz zmniejszać ich szkodliwe działanie.

Reklama

Gdzie występują karotenoidy?

Karotenoidy występują w żółtych i czerwonych częściach warzyw i owoców oraz w ciemnozielonych warzywach liściastych (takich jak jarmuż, szpinak, brokuły). Warzywem, które ma najwięcej karotenoidów jest marchew (9000 µg/100g).

Bogate w karotenoidy są także słodkie ziemniaki (około 9000 µg/100g) i dynia (8000 µg/100g). Występują też w owocach rokitnika (Hippohae rhamnoides) – w mięsistej części owocu, nadając pomarańczowe zabarwienie owocom i olejowi z rokitnika.

  • Przykładowa zawartość karotenoidów w produktach (µg/100g produktu):
  • marchew (9000)
  • słodkie ziemniaki (9000)
  • dynia (8000)
  • pietruszka naciowa (5410)
  • jarmuż (5350)
  • szpinak (4200)
  • morele (1500)
  • owoc persymona (1447)
  • ostra papryka chili (1103)
  • brokuły (920)
  • mandarynki (775)
  • papaja (589)
  • słodka papryka (490)
  • owoc róży (483)
  • pomidory (420)
  • kumkwat (191)
  • sok pomarańczowy (169)

Zasady gotowania warzyw pomarańczowych zawierających karotenoidy

Na biodostępność karotenoidów ma wpływ sposób przygotowania posiłków, w których występują.

  1. Warzywa zawierające karotenoidy należy gotować z dodatkiem odrobiny tłuszczu, np. oleju, ponieważ związki te rozpuszczają się w tłuszczach.
  2. Dodanie oleju z nasion marchwi do soku marchwiowego może zwiększyć jego wartość odżywczą.
  3. Należy skropić surówkę z warzyw zawierających karotenoidy (np. z marchwi, melonu, dyni) odrobiną oliwy z oliwek lub olejem tłoczonym na zimno.
  4. Warzywa powinno się gotować na parze, gdyż zapobiega to przechodzeniu do wody cennych składników, w tym karotenoidów.
  5. Warzywa korzeniowe (jak marchew) gotuje się pod przykryciem.
  6. W czasie gotowania pod ciśnieniem w temperaturze wyższej niż 100 °C straty karotenoidów są niewielkie.
  7. Trzeba pamiętać, że im drobniej kroimy warzywa, tym więcej witamin przenika do wody. Jeśli przed gotowaniem pokroimy marchew, może ona stracić 25% karotenoidów.
  8. β-karoten, obecny m.in. w marchwi i dyni, jest łatwiej przyswajalny, gdy ugotujemy lub upieczemy te warzywa niż wtedy, gdy jemy je na surowo.
  9. Warzywa należy gotować krótko, jedynie do zmięknięcia, np. marchew od 10 do 15 minut, pomidory do 5 minut.

Badania przeprowadzone przez La Frano i współpracowników w 2014 roku wskazują, że β-karoten w oleju jest lepszym źródłem witaminy A niż β-karoten z owoców, a ten z kolei jest lepiej przyswajalny niż β-karoten z warzyw bez dodatku oleju.

Warzywa zielone, zawierające karotenoidy, np. brokuły, jarmuż, brukselka, należy poddać obróbce termicznej (np. ugotować lub upiec) przed spożyciem w celu pozbycia się szkodliwych substancji goitrogennych (wolotwórczych, które wiążą jod, przez co nie może on być wykorzystany do prawidłowej syntezy hormonów tarczycy). Szpinak należy gotować w dużej ilości wody od 4 do 5 minut. Brokuły i brukselkę gotuje się w naczyniu odkrytym, aby ulotniły się olejki eteryczne od 10 do 12 minut.

Po suplementy diety z karotenoidami warto sięgać, gdy dostęp do warzyw i owoców bogatych w te związki jest ograniczony, czyli poza sezonem np. w okresie zimowym. Na rynku jest dostępnych wiele suplementów diety zawierających karotenoidy.

Bardzo popularne są suplementy diety zawierające β-karoten, stosowane w celu zachowania ładnego kolorytu skóry i prawidłowego wzroku. Suplementy diety z β-karotenem zawierają wyłącznie β-karoten, natomiast pokarmy zawierają również pozostałe naturalnie występujące karotenoidy.

Przeciwwskazaniem do stosowania β-karotenu jest niewydolność wątroby.

Nadmiar β-karotenu odkłada się w tkance tłuszczowej, co może powodować hiperkarotynemię (żółtaczkę marchewkową) – tzn. żółte lub brunatne zabarwienie skóry i białek oczu.

Jako popularne składniki karotenoidowe suplementów diety stosuje się często luteinę i zeaksantynę (w celu ochrony wzroku), likopen (w celu poprawy funkcji prostaty) oraz fukoksantynę (w celu odchudzania). Dostępne na rynku są suplementy diety zawierające ekstrakt z szafranu (Crocus sativus), standaryzowane na zawartość karotenoidu – krocyny, używane w celu poprawy nastroju i wsparcia funkcji seksualnych. Coraz większą popularność zyskują suplementy diety z astaksantyną, która wyróżnia się najsilniejszym działaniem antyoksydacyjnym spośród wszystkich karotenoidów.

Reklama

Funkcje i właściwości karotenoidów

Karotenoidy pełnią w komórkach roślin, w których występują, rolę antyoksydantów (zabezpieczają przed działaniem wolnych rodników tlenowych powstających podczas procesu fotosyntezy) i chronią przed uszkodzeniem roślin, spowodowanym nadmiarem docierającej energii świetlnej (pochłaniają i rozpraszają energię lub przekierowują ją na inne procesy fizjologiczne w komórce).

Wszystkie karotenoidy (poza likopenem) są prekursorami witaminy A. Stanowią główne źródło pokarmowe tej witaminy u człowieka. Karotenoidy są to naturalne antyoksydanty.

Ich korzystne właściwości sprawiają, że mogą być skuteczne w zapobieganiu i hamowaniu wielu schorzeń i chorób cywilizacyjnych.

  • Zwiększają aktywność enzymów antyoksydacyjnych.
  • Chronią błony komórkowe i lipoproteiny przed wolnymi rodnikami.
  • Chronią przed stresem oksydacyjnym indukowanym metalami ciężkimi (m.in. kadmem) w różnych tkankach i narządach.

Działanie karotenoidów:

  • działanie antyoksydacyjne
  • działanie przeciwnowotworowe - stymulacja czynnika martwicy nowotworów (TNF); zwiększenie apoptozy komórek nowotworowych
  • działanie ochronne na męski układ rozrodczy
  • luteina zmniejsza toksycznego wpływu cyklosporyny A (lek o działaniu immunosupresyjnym stosowany zapobiegający odrzucaniu przeszczepów) na jądra
  • Wykazano, że spożywanie pomidorów zmniejsza ryzyko raka prostaty, co można wyjaśnić tym, że likopen będący w dużych ilościach w pomidorach po spożyciu w największym stopniu kumuluje się w jądrach, gdzie wywiera swoje działanie antyoksydacyjne.
  • działanie ochronne na oczy
  • β-karoten w retinopatiach, m.in. w zaburzeniach widzenia o zmierzchu
  • luteina i zeaksantyna występują w siatkówce oka – wywierają działanie antyoksydacyjne, hamują proces prowadzący do zwyrodnienia plamki żółtej (czyli miejsca na siatkówce oka, które jest odpowiedzialne za prawidłowy odbiór obrazu i barw)
  • działanie przeciwbakteryjne (β-karoten)
  • działanie przeciwmiażdżycowe (β-karoten, likopen, zeaksantyna)
  • korzystny wpływ na układ krążenia (likopen, zeaksantyna)
  • działanie anaboliczne na kości (β-kryptoksantyna opóźnia osteoporozę)
  • poprawa funkcji seksualnych (krocyna)
  • poprawa nastroju (krocyna), łagodzenie objawów odstawiennych u osób uzależnionych od metadonu
  • poprawa funkcji poznawczych u seniorów (zeaksantyna)
  • działanie ochronne na wątrobę (zeaksantyna, fukoksantyna)
  • luteina może chronić przed szkodliwym wpływem ftalanów na wątrobę, nerki i układ rozrodczy. Są to substancje z którymi spotykamy się w życiu codziennym, gdyż nadają elastyczność wielu materiałom, jak opakowania, zabawki, wyroby medyczne i przedmioty gospodarstwa domowego oraz mogą być obecne w kosmetykach.
  • zapobieganie otyłości i chorobom z nią związanych (kapsorubina, kapsantyna)
  • zwiększenie wydajności wytrzymałościowej u sportowców przez zmniejszenie zużycia tlenu i obniżenie tętna (kapsorubina, kapsantyna)
  • prewencja zespołu metabolicznego, cukrzycy i otyłości (obniżenie masy ciała i zmniejszenie białej tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha, spadek poziomu glukozy, insuliny i leptyny we krwi) – fukoksantyna, krocyna
  • działanie ochronne na nerki (fukoksantyna)
  • działanie ochronne na tarczycę (fukoksantyna)

Reklama

Jakie jest zastosowanie karotenoidów?

Ze względu na właściwości antyoksydacyjne, karotenoidy mają szerokie zastosowanie w kosmetyce, a ze względu na barwę są używane w przemyśle spożywczym i cukierniczym, jako bezpieczne barwniki żywności.

W organizmie ludzkim karotenoidy gromadzone są głównie w komórkach tkanki tłuszczowej oraz wątrobie. Występują także w warstwie rogowej naskórka. Zewnętrzne stosowanie preparatów zawierających karotenoidy, połączone z doustną suplementacją, wpływa na zwiększenie stężenia tych związków w skórze.

Karotenoidy w przemyśle spożywczym

Karotenoidy mają szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym jako barwniki.

Przykłady zastosowania:

  • annato - do barwienia margaryny, olejów roślinnych, żółtych serów, ciast
  • likopen – do barwienia batoników odżywczych, zup, jogurtów, napojów gazowanych i  produktów żelujących
  • β-Apo-8′-karotenal – do barwienia kremowych serków do smarowania pieczywa, serów w plastrach, serów topionych i sosów sałatkowych
  • flawoksantyna – używana w cukiernictwie
  • luteina – jako barwnik do zup, napojów alkoholowych i ciast
  • wiolaksantyna – naturalny pomarańczowy barwnik spożywczy
  • kantaksantyna – różowy barwnik spożywczy, otrzymywany na skalę przemysłową z piór flamingów, do barwienia paluszków rybnych, marynat, sosów, konserw, lodów i ptasiego mleczka.

Karotenoidy w kosmetyce

Jakie jest zastosowanie karotenoidów w kosmetyce?

  • Pochłaniają nadmiar promieniowania UV (luteina, zeaksantyna).
  • Nadają skórze ładny koloryt (właściwości barwiące).
  • Warunkują prawidłowy wzrost nabłonka, przeciwdziałają złuszczaniu naskórka, przyspieszają gojenie się uszkodzeń skóry.
  • Działają nawilżająco, odżywczo, zmiękczająco, odnawiająco i przeciwzmarszczkowo (wpływają na gęstość, grubość i chropowatość skóry).
  • Łagodzą poparzenia słoneczne, zmniejszają szkodliwość promieniowania i redukują ilość markerów procesu fotostarzenia.
  • Karotenoidy (w tym β-karoten, likopen, luteina, zeaksantyna) zapobiegają posłonecznym uszkodzeniom skóry, ponieważ chronią przed stresem oksydacyjnym, przez co zmniejszają ryzyko rozwoju nowotworów skóry.
  • Barwniki karotenoidowe są wykorzystywane do barwienia produktów kosmetycznych. Są składnikiem kosmetyków kolorowych (takich jak fluidy, kredki do ust, pomadki, bronzery, róże czy cienie do powiek), preparatów do kąpieli, jak i do pielęgnacji twarzy, ciała, rąk oraz włosów.
  • Zastosowanie jako filtry chroniące przed promieniowaniem UV, składniki kremów poprawiających koloryt skóry lub kremów brązujących
  • Oleje roślinne, a szczególnie olej z owoców rokitnika, mogą być wykorzystywane w preparatach kosmetycznych jako źródło karotenoidów, w tym β-karotenu.

Czytaj również

Bibliografia

  • Kohlmünzer S. 1997. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. Kraków.
  • Chroboczek E., Skąpski H., 1973. Ogólna uprawa warzyw, SGGW. Warszawa.
  • Brzóska MM, Borowska S, Tomczyk M. 2016. Antioxidants as a potential and therapeutic strategy for cadmium. Curr. Drug Targets 17:1350-1384.
  • Igielska-Kalwat J, Wawrzyńczak A, Nowak I. 2012. Karotenoidy i ich zastosowanie w przemyśle kosmetycznym na przykładzie β-karotenu. Chemik 66(2): 140-144.
  • Góralczyk R. 2007. Suplementacja karotenoidów – ochrona przeciwsłoneczna. J. Pol. Soc. Cosm. Chem. 10: 197-208.
  • Darvin ME, Fluhr JW, Schanzer S, Richter H, Patzelt A, Meinke MC, Zastrow L, Golz K, Doucet O, Sterry W, Lademann J. 2011. Dermal carotenoid level and kinetics after topical and systemic administration of antioxidants: enrichment strategies in a controlled in vivo study. J. Dermatol. Sci. 64: 53-58.
  • Arct J, Mieloch M. 2016. β-Carotene in skin care. Pol. J. Cosmetol. 19:206-221.
  • Bayerl C. 2008. Beta-carotene in dermatology – does it help? Acta Dermatoven. APA 17:160-166.
  • Bocho-Janiszewska A, Dawidziuk M. 2013. Application of carrot macerate in self-tanning cosmetics. TPJ 4:131-136.
  • Sigurdson GT, Tang P, Giusti MM. 2017. Natural colorants: food colorants from natural sources. Annu. Rev. Food Sci. Technol. 28: 261-280.
  • La Frano MR, de Moura FF, Boy E, Lönnerdal B, Burri BJ. 2014. Bioavailability of iron, zinc, and provitamin A carotenoids in biofortified staple crops. Nutr. Rev. 72:289–307.
  • Michalak M, Paradowska K, Zielińska A. 2018. Możliwości wykorzystania w kosmetologii wybranych olejów roślinnych jako źródła karotenoidów. Post. Fitoter. 10-17.
  • Fraser GE, Jacobsen BK, Knutsen SF, Mashchak A, Lloren JI. 2020. Tomato consumption and intake of lycopene as predictors of the incidence of prostate cancer: the Adventist Health Study-2. Cancer Causes Control 31:341-351.
  • Gloria NF, Soares N, Brand C, Oliveira FL, Borojevic R, Teodoro AJ. 2014. Lycopene and beta-carotene induce cell-cycle arrest and apoptosis in human breast cancer cell lines. Anticancer Res. 34: 1377-1386.
  • Przybylska S, Tokarczyk G. 2022. Lycopene in the prevention of cardiovascular diseases. Int. J. Mol. Sci. 23(4): 1957.
  • Khalatbari-Mohseni A, Banafshe HR, Mirhosseini N, Asemi Z, Ghader A, Omidi A. 2019. The effects of crocin on psychological parameters in patients under methadone maintenance treatment: a randomized clinical trial. Subst. Abuse Treat. Prev. Policy 14:9.
  • Kashani L, Aslzadeh S, Shokraee K, Shamabadi A, Najafabadi BT, Jafarnia M, Esalatmanesh S, Akhondzadeh S. 2022. Crocus sativus (saffron) in the treatment of female sexual dysfunction: a three-center, double-blind, randomized, and placebo-controlled clinical trial. Avicenna J. Phytomed. 12:257-268.
  • Shamsa A, Hosseinzadeh H, Molaei M, Shakeri MT, Rajabi O. 2009. Evaluation of Crocus sativus L. (saffron) on male erectile dysfunction: A pilot study. Phytomedicine 16: 690-693.
  • Behrouz V, Dastkhosh A, Hedayati M, Sedaghat M, Sharafkhah M, Sohrab G. 2020. The effect of crocin supplementation on glycemic control, insulin resistance and active AMPK levels in patients with type 2 diabetes: a pilot study. Diabetol. Metab. Syndr. 12:59.
  • Murillo AG, Hu S, Fernandez ML. Zeaxanthin: metabolism, properties, and antioxidant protection of eyes, heart, liver, and skin. Antioxidants 2019 8(9):390.
  • Burri BJ, La Frano MR, Zhu C. 2016. Absorption, metabolism, and functions of β-cryptoxanthin. Nutr. Rev. 74: 69-82.
  • Gad El-Karim DRS, Lebda MA, Alotaibi BS, El-Kott AF, Ghamry HI, Shukry M. 2023. Lutein modulates oxidative stress, inflammatory and apoptotic biomarkers related to di-(2-ethylhexyl) phthalate (DEHP) hepato-nephrotoxicity in male rats: role of nuclear factor kappa B. 11(9):742.
  • Rencuzogullari N, Erdogan S. 2007. Oral administration of lycopene reverses cadmium-suppressed body weight loss and lipid peroxidation in rats. Biol. Trace Elem. Res. 118: 175-183.
  • El-Missiry MA, Shalaby F. 2000. Role of beta-carotene in ameliorating the cadmium-induced oxidative stress in rat brain and testis. J. Biochem. Mol. Toxicol. 14: 238-243.
  • Maeda H, Nishino A, Maoka T. 2021. Biological activities of paprika carotenoids, capsanthin and capsorubin. Adv. Exp. Med. Biol. 1261:285-293.
  • Türk G, Ateşşahin A, Sönmez M, Yüce A, Ceribaşi AO. 2007. Lycopene protects against cyclosporine A-induced testicular toxicity in rats. Theriogenology 67: 778-785.
  • Bharathiraja K, Babu LH, Vijayprakash S, Tamilselvan P, Balasubramanian MP. 2013. Fucoxanthin, a marine carotenoid protects cadmium-induced oxidative renal dysfunction in rats. Biomed. Prevent. Nutr. 13: 201-207.
  • Maeda H, Tsukui T, Sashima T, Hosokawa M, Miyashita K. Seaweed carotenoid, fucoxanthin, as a multifunctional nutrient. Asia Pac. J. Clin. Nutr. 2008:17 Suppl 1: 196-199.
  • Gammone MA, D’Orazio N. 2015. Anti-obesity activity of the marine carotenoid fucoxanthin. Mar Drugs 13: 2196-2214.
  • Bae M, Kim MB, Park YK, Lee JY. 2020. Health benefits of fucoxanthin in the prevention of chronic diseases. Biochim. Biophys. Acta Mol. Cell Biol. Lipids 1865(11): 158618.
  • Chen YC, Cheng CY, Liu CT, Sue YM, Chen TH, Hsu YH, Hwang PA, Chen CH. 2018. Alleviative effect of fucoxanthin-containing extract from brown seaweed Laminaria japonica on renal tubular cel apoptosis through upregulating Na+/H+ exchanger NHE1 in chronic kidney disease mice. J. Ethnopharmacol. 224: 391-399.
  • Yang H, Xing R, Liu S, Li P. 2021. Intervention effect of fucoxanthin supplementation on cadmium-induced thyroid injury in mice. Biol. Trace Elem. Res. 199: 1877-1884.
  • Donoso A, González-Durán J, Agurto Muñoz A, González PA, Agurto-Muñoz C. Therapeutic uses of natural astaxanthin: An evidence-based review focused on human clinical trials. Pharmacol. Res. 2021 Apr:166:105479.
  • Ahmadi AR, Ayazi-Nasrabadi R, 2021. Astaxanthin protective barier and its ability to improve the health in patients with COVID-19. Iran J. Microbiol. 2021; 13:434.
  • Bjørklund G, Gasmi A, Lenchyk L, Shanaida M, Zafar S, Mujawdiya PK, Lysiuk R, Antonyak H, Noor S, Akram M, Smetanina K, Piscopo S, Upyr T, Peana M. The role of astaxanthin as a nutraceutical in health and age-related conditions. Molecules. 2022; 27(21): 7167.
  • Hernández-Marin E, Barbosa A, Martínez A. 2012. The metal cation chelating capacity of astaxanthin. Does this have any influence on antiradical activity? 17: 1039–1054.
Sylwia Borowska
Artykuł napisany przez
Sylwia Borowska
Od 4 roku studiów byłam członkiem Studenckiego Koła Naukowego przy Zakładzie Toksykologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Podczas studiów doktoranckich interesowałam się obecnością szkodliwych substancji w produktach kosmetycznych, a także możliwością ochrony przed działaniem substancji toksycznych, na które jesteśmy codziennie narażeni. Stale pogłębiam swoją wiedzę, uczestnicząc w kursach i szkoleniach dla farmaceutów.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Odżywianie
Zielone ziemniaki - czy można je jeść? Trucizna czy odmiana?
Ziemniaki
W czym jest gluten, a co nie zawiera glutenu? Gdzie najwięcej?
Produkty bez glutenu
Pestki dyni - właściwości, kcal i wartości odżywcze. Jakie są przeciwwskazania?
Pestki dyni po wysuszeniu
Podobne artykuły
Owsik pod mikroskopem
Czego nie lubi owsik? Dieta i zasady odżywiania
Produkty do diety na zbilansowanie indeksu glikemicznego
Indeks glikemiczny - czym jest? Tabele produktów z niskim i wysokim IG
Gęsi smalec do smarowania
Czy smalec gęsi ma właściwości lecznicze?
Jedzenie z glutaminianem sodu
Glutaminian sodu - jak dawkować? Szkodliwość i skutki uboczne
Chleb wieloziarnisty razowy
Najzdrowszy chleb – jaki na diecie? Zdrowe pieczywo

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Czy regularnie stosujesz środki na blizny po urazach lub operacjach?
Contractubex_sonda