Najzdrowsze miejsce w internecie

Glikokortykoidy - działanie hormonów kory nadnerczy. Leki

Glikokortykoidy (glikokortykosteroidy, kortykosteroidy) to naturalne hormony wydzielane przez korę nadnerczy, regulujące szereg kluczowych procesów organizmu ludzkiego. Jednocześnie pod pojęciem tym kryje się szeroka grupa leków o bardzo silnym działaniu terapeutycznym, ale też potężnych skutkach ubocznych.
Wizualizacja nadnerczy
źródło:123RF
Spis treści

Czym są glikokortykoidy?

Glikokortykoidy (inne stosowane powszechnie określenia: glikokortykosteroidykortykosteroidy) są naturalnymi hormonami syntezowanymi przez korę nadnerczy. U człowieka dominującą substancją z tej grupy jest kortyzol, u wielu zaś innych ssaków – kortykosteron. Do tego należy dodać ich nieaktywne formy – kortyzon oraz i 11-dehydrokortykosteron. 

Glikokortykoidy pełnią rolę kluczową dla organizmu ludzkiego, biorąc udział w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczy oraz spełniając szereg innych ważnych funkcji. Wytwarzane są z cholesterolu pod wpływem hormonu adrenokortykotropowego (ACTH), a długi i skomplikowany proces ich sekrecji zachodzi w kilku etapach kontrolowanych przez oś podwzgórze-przysadka-nadnercza.

Wydzielanie glikokortykoidów związane jest z:

  •  rytmem okołodobowym (rośnie w porze wzmożonej aktywności, maleje w nocy);
  • reakcją na stres bądź fizyczne zmęczenie.

Jak działają hormony wydzielane przez korę nadnerczy? W jaki sposób ich syntetyczna forma znalazła zastosowanie w medycynie? Dlaczego są one uważane za zbawienne i niebezpieczne jednocześnie?

Jak działają hormony nadnerczy?

Hormony nadnerczy działają w odpowiedzi na sygnały emocjonalne i fizyczne zbierane z organizmu przed podwzgórze:

●      przygotowują organizm do radzenia sobie ze stresem,

●      regulują metabolizm kluczowych składników odżywczych,

●      biorą udział w odpowiedzi immunologicznej układu odpornościowego,

●      zapewniają równowagę wodno-elektrolitową,

●      regulują ciśnienie krwi,

●      uczestniczą w metabolizmie kości,

●      pomagają utrzymać właściwą temperaturę ciała,

●      modyfikują nastrój oraz zachowanie człowieka.

Leki glikokortykoidy

Pod pojęciem glikokortykoidów kryje się jednocześnie szeroka grupa syntetycznych substancji o szerokim zastosowaniu farmaceutycznym. Historia ich wykorzystania w medycynie sięga lat 40. XX wieku. Wówczas to trzyosobowy zespół badaczy, Edward Calvin Kendall, Otto Wintersteiner i Tadeusz Reichstein, wyizolował z nadnerczy kortyzon. 

Odkrycie w krótkim czasie pozwoliło na stworzenie i uruchomienie produkcji leku na reumatoidalne zapalenie stawów, samym zaś naukowcom przyniosło medycznego Nobla. W kolejnych latach syntetyczne leki glikokortykoidy zaczęły być wykorzystywane na coraz szerszą skalę w terapii wielu schorzeń o bardzo różnym charakterze. 

Działanie glikokortykosteroidów

Leki tego typu stosowane są miejscowo (na skórę), ale też aplikowane wziewnie, doustnie czy donosowo. 

Działanie glikokortykosteroidów ma charakter:

●      przeciwzapalny, 

●      antyalergiczny,

●      przeciwświądowy,

●      immunosupresyjny (ograniczający nieprawidłowe, zbyt silne reakcje układu odpornościowego),

  • antyproliferacyjny (ograniczający nadmierne podziały komórkowe).

Dzięki temu znajdują dziś one zastosowanie w leczeniu takich chorób, jak:

●      reumatoidalne zapalenie stawów,

●      schorzenia dermatologiczne, w tym między innymi atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, wysypka,

●      reakcje alergiczne, takie jak katar sienny i wiele innych,

●    łuszczyca,

●      łysienie plackowate,

●      toczeń rumieniowaty,

●    liszaj płaski, rumieniowaty i twardzinowy,

●      niedoczynność kory nadnerczy,

●      stany zapalne o różnej etiologii.

Kortykosteroidy kolejnych generacji

Na przestrzeni kilkudziesięciu lat kortykosteroidy przeszły szereg kluczowych modyfikacji, wpływających na zróżnicowanie siły działania oraz bezpieczeństwo stosowania. Kolejno pojawiały się (opracowanie: K.Jaworek, w odniesieniu do leków stosowanych miejscowo):

●      Generacja I: hydrokortyzon,

●     Generacja II: : triamcinolon, flumetazon, flurandrenolon,

●      Generacja III: betametazon, walerian betametazonu, fluocinolon,

●      Generacja IV: walerian hydrokortyzonu, maślan hydrokortyzonu,

●      Generacja V: dipropionianbetametazonu, propionian klobetazolu,

●      Generacja VI: budesonid, furoinian mometazonu, prednikarbat, aceponian metyloprednizolonu, alklometazon, propionian flutikazonu

Działania niepożądane glikokortykosteroidów

Główną wadą glikortykosteroidów są działania niepożądane, w wielu przypadkach bardzo poważne i skutecznie ograniczające możliwość stosowania tych leków na szerszą skalę. 

Wymienić wśród nich można takie dolegliwości, choroby i zaburzenia, jak:

●      nadciśnienie tętnicze,

●      cukrzyca,

●      zespół Cushinga,

●      niewydolność nadnerczy,

●     osteoporoza,

●      otyłość,

●      zatrzymywanie wody w organizmie,

●     wrzody żołądka,

●      jaskra,

●      trądzik,

●      spadek odporności,

●      zaburzenia afektywne (stany depresyjne, euforyczne),

●      agresja, rozdrażnienie, pobudzenie,

●      bezsenność,

●      osłabienie siły mięśniowej,

●      rozstępy.

Lista ta jest bardzo długa. Z tego powodu większość glikokortykosteroidów dostępna jest w aptekach wyłącznie na receptę, a ich stosowanie powinno być krótkotrwałe i kontrolowane przez lekarza. W skrajnych przypadkach przyjęcie bardzo dużych ilości silnych leków kortykosteroidowych może się skończyć śmiercią pacjenta. 

Czytaj również

Bibliografia

  • Andrzej Nagalski, Anna Kiersztan, Fizjologia i molekularny mechanizm działania glikokortykoidów, Postepy Hig Med Dosw (online), 2010; 64
  • Andrzej Kazimierz Jaworek, Anna Wojas-Pelc, Znaczenie miejscowych glikokortykosteroidów we współczesnym lecznictwie dermatologicznym. Część 1., Farmacja Współczesna, 2017; 10
Piotr  Brzózka
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka
Dziennikarz, autor tysięcy publikacji o tematyce ekonomicznej, politycznej, społecznej oraz medycznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Zdrowie
Przeczytaj artykuł
Kamfora: działanie, zastosowanie i właściwości. Jaki olejek?
Olejek kamforowy w szklanych butelkach
Przeczytaj artykuł
Metamizol - działanie, dawkowanie i cena. Jak stosować?
Kobieta z bólem brzucha
Przeczytaj artykuł
Metformina - działanie, dawkowanie i skutki uboczne. Cena
Kobieta mierzy poziom glukozy we krwi
Podobne artykuły
Wzór chemiczny cetyryzyny
Cetyryzyna na alergię - działanie, dawkowanie i skutki uboczne
Wzór chemiczny cefuroksymy
Cefuroksym - działanie i dawkowanie. Na co działa?
Wzór chemiczny doksazosyny
Doksazosyna na nadciśnienie i prostatę - jak działa?
Wzór chemiczny pregabaliny
Pregabalina - działanie i dawkowanie. Czy jest psychotropem?
Może to Cię zainteresuje
Owoce dzikiej róży
Olej z dzikiej róży - właściwości. Jak i na co stosować?
Zabieg operacyjnego przeszczepu trzustki
Przeszczep trzustki - czy jest możliwy i ile się czeka?
Widok kominów z fabryk zanieczyszczających powietrze
Zanieczyszczenia powietrza - źródła. Jaki wpływ na zdrowie?
Felinoterapeutka ze swoim kotem
Felinoterapia - czym jest terapia z kotem i komu może pomóc?

Walcz z napięciem nerwowym! 🤬
Kliknij tutaj