Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠
Mikroplastik w ludzkim mózgu❗ Czy nasz organizm staje się śmietniskiem? 🧠

Na jakim oleju najlepiej smażyć, a na jakich nie można?

Tłuszcz w diecie człowieka jest niezbędny. To właśnie w tłuszczach rozpuszczają się witaminy E, A, D i K. Jak przyrządzać potrawy smażone, by było to możliwie najlepsze dla zdrowia? Na czym najlepiej smażyć? Co do krótkiego smażenia, a co do smażenia głębokiego? Pod uwagę musisz wziąć punkt dymienia, jak również proces rafinacji. Wiemy, by w wyborze tłuszczu do sałatek czy dań na zimno brać pod uwagę wielonienasycone kwasy tłuszczowe (np. olej słonecznikowy), a unikać nasyconych kwasów tłuszczowych. W przypadku smażenia nie jest to już takie proste. Przygotowaliśmy przewodnik, który pomoże Ci wybrać olej do smażenia. Sprawdź, czym się kierować.
Zielonkawa oliwa jest nalewana na patelnię, w tle jest rozmyta druga patelnia, prawdobodobnie z mięsem na niej.
freepik
W skrócie
  • Tłuszcze w diecie są niezbędne, ale wybór oleju do smażenia zależy od temperatury dymienia i procesu rafinacji.
  • Wysoka temperatura dymienia oleju oznacza, że nie spala się łatwo. Oleje z wysoką zawartością wielonienasyconych kwasów tłuszczowych mogą tracić wartości odżywcze podczas smażenia.
  • Oleje rafinowane są bardziej odporne na utlenianie i nadają się do smażenia. Niektóre nierafinowane oleje, takie jak oliwa extra virgin, są też odpowiednie.
  • Odradza się smażenie na olejach o niskiej temperaturze dymienia, takich jak sojowy, sezamowy, kukurydziany. Oleje o wysokim punkcie dymienia to np. rzepakowy, oliwa z oliwek i olej z awokado.
SPRAWDŹ TEŻ: Olej z wiesiołka w ciąży i przed owulacją. Jak stosować?
Spis treści

Temperatura dymienia oleju — co to takiego?

Temperatura dymienia tłuszczu to najniższa temperatura, w której olej zaczyna się spalać i rozpada się do wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu, a te z kolei ulegają przemianie w aldehydy, ketony i inne substancje o działaniu mutagennym, w tym potencjalnie rakotwórczą akroleiny.

Wówczas olej traci swoje właściwości prozdrowotne, takie jak zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych cennych dla organizmu.

Niestety, te oleje, w których składzie znajdziemy najwięcej tych związków, są podatne na działanie wysokiej temperatury. Olej lniany, olej z pestek winogron, olej słonecznikowy czy olej z pestek dyni posłużą więc do przygotowywania dressingów i sosów do sałatek na surowo, ale pod wpływem wysokiej temperatury stracą swoje wartości odżywcze.

Olej do smażenia musi mieć wysoką temperaturę dymienia. Na utlenianie bardziej odporne są oleje bogate w jednonienasycone kwasy tłuszczowe, a uboższe w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Takim olejem będzie na przykład olej rzepakowy czy oliwa z oliwek.

Do smażenia głębokiego możemy wybrać też tłuszcze roślinne bogate w nasycone kwasy tłuszczowe lub tłuszcze zwierzęce takie jak smalec, przy czym odpowiednio dobrana dieta powinna ich zawierać jak najmniej.

Wysoki czy niski punkt dymienia to jeszcze nie wszystko. Ważna — a być może ważniejsza — jest także odporność na utlenianie, która bezpośrednio wpływa na stabilność olejów. Najwyższą odporność na ten proces wykazuje oliwa extra virgin. Dobrym wyborem będzie także olej kokosowy, olej z awokado, olej rzepakowy i olej z orzeszków ziemnych.

Reklama

Olej rafinowany czy nierafinowany do smażenia?

Oleje rafinowane mają wyższą stabilność i są odporniejsze na utlenianie, przez co lepiej nadają się do smażenia. Oleje nierafinowane dostępne na rynku to zwykle tłuszcze i tak nienadające się do takiej obróbki termicznej — np. olej sezamowy. Rafinacja podwyższa punkt dymienia.

Proces oczyszczania oleju określamy jako rafinację. Pozwala usunąć szereg niekorzystnych dla zdrowia związków. Oleje nierafinowane nadają się raczej do skraplania potraw, na przykład sałatek. Jednocześnie rafinowane oleje roślinne mogą zawierać cenne dla zdrowia jednonienasycone kwasy tłuszczowe i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Proces rafinacji nie wpływa bowiem na profil kwasów tłuszczowych.

Są jednak oleje nierafinowane, które nadają się do takiej obróbki. To oliwa extra virgin, oliwa virgin i olej z awokado.

Reklama

Na jakim oleju smażyć?

Do krótkiego smażenia polecane są oleje bogate w jednonienasycone kwasy tłuszczowe. Może to być olej rzepakowy czy oliwa z oliwek — najzdrowszy olej. Rafinowana oliwa z oliwek nadaje się także do głębokiego smażenia.

Przy wyborze tłuszczu do smażenia głębokiego możesz sięgnąć po oleje będące źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Może to być rafinowana oliwa z oliwek, olej rzepakowy rafinowany (przy czym nie będzie to najlepszy wybór przy długim smażeniu — mimo wysokiej temperatury dymienia jest mniej stabilny niż inne zdrowe tłuszcze) lub olej ryżowy. Mało popularnym wyborem jest olej z orzeszków ziemnych. Ma wyższy punkt dymienia i wysoką stabilność. To dobry tłuszcz do smażenia krótkiego (kilkadziesiąt minut), ale w wysokiej temperaturze. Możesz też sięgnąć po nieco mniej znany w Polsce olej z awokado, wykazujący świetną stabilność.

Do smażenia w głębokim tłuszczu poleca się także tłuszcze zawierające nasycone kwasy tłuszczowe — smalec, olej palmowy, olej kokosowy, masło klarowane. Mają wysoki punkt dymienia.

Pamiętaj jednak, że taki skład kwasów tłuszczowych jest niekorzystny dla zdrowia. Kwasy tłuszczowe nasycone przyczyniają się do powstawania chorób metabolicznych i wzrostu poziomu cholesterolu. Udział kwasów tłuszczowych nasyconych w diecie nie powinien przekraczać 10% dziennego zapotrzebowania na energię.

Reklama

Na jakim oleju nie można smażyć?

Tak jak pisaliśmy, olej do smażenia musi mieć wysoką temperaturę dymienia. Oleje roślinne mające liczne prozdrowotne właściwości w niższej temperaturze w wysokich temperaturach mogą wykazywać bardzo szkodliwy wpływ na zdrowie. Dodatkowo podczas długotrwałego smażenia mogą nabierać smaku spalenizny.

Sięgaj więc po oleje mające jak najmniej wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Do smażenia nie nadaje się olej sojowy, z pestek winogron lub dyni, sezamowy czy kukurydziany. Także olej słonecznikowy zawierający szereg cennych składników warto zastosować raczej do przyrządzania sosów niż do smażenia.

Odradzamy smażenie na standardowym maśle. Jego temperatura dymienia jest niska — wynosi około 150 stopni Celsjusza. Nadaje się do smażenia wyłącznie krótkotrwałego — na przykład do jajecznicy. Po usmażeniu może być źródłem tłuszczów typu trans. Możesz za to sięgnąć po masło klarowane. Do tak krótkiego smażenia nadaje się także margaryna płynna.

Najgorszym wyborem są margaryny twarde. To w nich znajdziemy tłuszcze trans, szczególnie niebezpieczne dla zdrowia.

Teraz gdy znasz już większość najważniejszych czynników wpływających na wybór oleju do smażenia, możesz zapoznać się z tabelą podsumowującą najważniejsze informacje o popularnych olejach:

Rodzaj oleju Temperatura dymienia (°C) Zastosowanie Inne informacje
Olej rzepakowy (rafinowany) Wysoka Smażenie krótkie i głębokie Bogaty w przeciwutleniacze, wit. E, kwasy tłuszczowe omega-3
Oliwa z oliwek (extra virgin) Ok. 160 Smażenie krótkie i głębokie (rafinowana) Bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe
Olej z awokado Ok. 250 (do 220) Smażenie krótkie i głębokie Niska zawartość izomerów trans, odporny na utlenianie
Olej ryżowy 230 Smażenie krótkie i głębokie, pieczenie Neutralny smak
Olej z orzeszków ziemnych 200-230 Smażenie w wysokiej temperaturze Odporny na wysokie temperatury
Olej lniany Niska Dressingi i sosy do sałatek (nie do smażenia) Zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Olej słonecznikowy Niska Dressingi i sosy do sałatek (nie do smażenia) Zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Olej sojowy Niska Nie nadaje się do smażenia  
Olej z pestek winogron Niska Nie nadaje się do smażenia  
Olej z pestek dyni Niska Nie nadaje się do smażenia  
Olej sezamowy Niska Do skraplania potraw, nie do smażenia  
Olej kukurydziany Niska Nie nadaje się do smażenia  
Masło Ok. 150 Krótkotrwałe smażenie, np. jajecznica Może być źródłem tłuszczów typu trans po usmażeniu
Margaryna płynna Niska Krótkotrwałe smażenie  
Margaryny twarde Niska Unikać (zawiera tłuszcze trans)  

Reklama

Przegląd najzdrowszych tłuszczy do smażenia

Smażone potrawy to jeden z pierwszych czynników eliminowanych w codziennej diecie redukcyjnej. Nic dziwnego — w tym rodzaju obróbki termicznej dostarczamy sporo nadmiarowych kalorii. Jedna łyżka oleju wchłonięta przez potrawę dostarcza blisko 100 kcal.

Pod względem zdrowotnym problematyczne są zwłaszcza szkodliwe związki, obecne zwłaszcza przy smażeniu w głębokim tłuszczu. Z kolei podwyższone stężenie cholesterolu we krwi to prosty sposób na choroby metaboliczne, w tym bardzo groźną miażdżycę. Smażenie jest też przeciwwskazane przy problemach żołądkowo-jelitowych i refluksie.

Nie znaczy to, że musimy zrezygnować z takich dań w pełni. Warto jednak wybierając tłuszcz do smażenia zwrócić uwagę na to, na to, który olej nadaje się do krótkotrwałego smażenia, a który — do głębokiego.

  • Rafinowany olej rzepakowy jest łatwo dostępny i ma wysoki punkt dymienia. Neutralny smak i zapach pozwalają w pełni cieszyć się tym, jakie walory mają dane produkty smażone. Zawiera cenne przeciwutleniacze, witaminę E i kwasy tłuszczowe omega-3.
  • Pozyskiwana z oliwek oliwa extra virgin osiąga najlepsze wyniki w badaniach. Można ją wybrać do smażenia krótkiego długiego. Zawartość jednonienasyconych kwasów tłuszczowych korzystnie wpływa na układ krążenia. Atutem jest dość wysoka temperatura dymienia — ok. 160 stopni Celsjusza. Sięgaj po rafinowaną oliwę z oliwek, choć nierafinowana także będzie odpowiednia zwłaszcza ze względu na zawartość przeciwutleniaczy — nadaje się do smażenia krótkiego (np. do zeszklenia cebuli).
  • Olej z awokado ma wyższą temperaturę dymienia — około 250 stopni Celsjusza, przy czym najlepiej nie przekraczać 220. Ma niską zawartość izomerów trans i jest odporny na utlenianie w wysokiej temperaturze.
  • Olej ryżowy — ma neutralny smak, dlatego nada się zarówno do deserów, jak i dań wytrawnych. Można na nim także piec, ponieważ ma wysoką temperaturę dymienia - 230 stopni Celsjusza.
  • Mało popularnym wyborem w Polsce jest olej z orzeszków ziemnych. Jeśli zastanawiasz się, na jakim oleju smażyć w wysokiej temperaturze, to może być świetny wybór. Jest bardzo odporny na wysokie temperatury i zachowuje stabilność w przedziale 200-230 stopni Celsjusza.

Także proces smażenia ma wpływ na zdrowie. Nie należy smażyć na tym samym oleju drugi raz. Zawsze smaż na dobrze rozgrzanym tłuszczu — wówczas w potrawę wniknie go mniejsza ilość. Po usmażeniu warto odsączyć mięso czy warzywa na ręczniku papierowym. Patelnia powinna mieć powłokę nieprzywierającą.

Bibliografia

  • Gajek, M. (2020). Cała prawda o tłuszczach – sprawdź, który wybrać do smażenia! mojdietetyk.pl. https://mojdietetyk.pl/aktualnosci/cala-prawda-o-tluszczach-sprawdz-ktory-wybrac-do-smazenia.html
  • Korzeniowska-Ginter, R., & Czarniecka-Skubina, E. (2012). Wykorzystanie tłuszczów do przygotowania potraw smażonych w warunkach domowych. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 45(3).
  • Cichosz, G., & Czeczot, H. (2011). Stabilność oksydacyjna tłuszczów jadalnych–konsekwencje zdrowotne. Bromat. Chem. Toksykol, 44(1), 50-60.
  • Kraśnicka, M. (2022). Awokado. Wyjątkowy owoc, wyjątkowe właściwości. Poznaj awokado. DIETETYCY ORG PL. https://dietetycy.org.pl/awokado/
Aleksandra Seń
Artykuł napisany przez
Aleksandra Seń
Specjalistka od SEO, zorientowana na sektor medyczny oraz zagadnienia HR. Swoje umiejętności rozwijała pracując w firmach marketingowych i redakcjach online. Obecnie jest doktorantką studiującą kulturę i religię na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie skupia się na badaniach nad zbiorową pamięcią i dziedzictwem kulturowym. W czasie wolnym eksploruje górskie trasy i odkrywa wyjątkowe elementy designu z lat sześćdziesiątych.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Zdrowa żywność
Czy orzechy laskowe są zdrowe? Właściwości i kalorie
Orzechy laskowe
Migdały - jak rosną i jak je obrać? Poznaj ich właściwości
Garść migdałów do jedzenia
Trend na żywność wspierającą zdrowy sen - rewolucja na rynku funkcjonalnym?
Na zdjęciu widzimy kobietę leżącą w łóżku, otoczoną pościelą, z tacą zawierającą żywność wspierającą dobry sen.
Podobne artykuły
Zielonkawa oliwa jest nalewana na patelnię, w tle jest rozmyta druga patelnia, prawdobodobnie z mięsem na niej.
Na jakim oleju najlepiej smażyć, a na jakich nie można?
Napój ze spiruliny
Spirulina - co to jest i na co pomaga? Właściwości i przeciwwskazania
Miseczka z tofu
Co to jest i jak smakuje tofu? Sprawdź, jak przyrządzić danie z serem sojowym
Orzechy nerkowca w miseczce
Orzechy nerkowca - właściwości zdrowotne i odżywcze
Buteleczka zawierająca olej z wiesiołka
Olej z wiesiołka - na co pomaga i jakie ma właściwości? Dawkowanie i przeciwwskazania

Reklama


Jak często robić regenerację włosów?
Sprawdź!