Placebo w języku łacińskim oznacza „podobam się” i tak naprawdę już to tłumaczenie bardzo dobrze określa istotę działania placebo.
Substancja, która tak naprawdę nie jest lekiem wywołuje u pacjenta efekt poprawy zdrowia i samopoczucia. Przeciwieństwem efektu placebo jest efekt nocebo, czyli negatywne nastawienie do danego sposobu leczenia czy terapii.
Reklama
Co to jest placebo?
Prawidłowe zrozumienie efektu placebo wymaga odpowiedzi na pytanie, co to jest placebo? Jest środkiem, który przypomina lek, jednak w swoim składzie nie zawiera substancji aktywnych. Oznacza to, iż przyjmowanie go w żaden sposób nie powinno oddziaływać na zdrowie i stan pacjenta.
Pacjent nie ma świadomości, iż środek, który przyjmuje w sytuacji konkretnego schorzenia nie ma działania leczniczego. Tak naprawdę chorzy nie otrzymują prawdziwych leków. Placebo w postaci innego środka niż typowo farmakologiczny, ma zadanie wytworzyć w pacjencie przekonanie, iż otrzymywany produkt korzystnie oddziałuje na chorobę i skutecznie leczy.
Reklama
Jaki jest cel placebo?
Placebo ma zadanie przede wszystkim działać na psychikę chorego. Medycyna w sytuacjach stosowania go w pewien dozwolony sposób oszukuje, podając pacjentowi substancję obojętną. Odpowiednie nastawienie chorego i przekonanie, iż przyjmowane leki działają w leczeniu konkretnej jednostki chorobowej są na tyle skuteczne, iż działają pozytywnie na organizm, zastępując z powodzeniem niektóre terapie. Pacjent po zażyciu placebo odczuwa ulgę i poprawę stanu zdrowia.
Współczesne wykorzystywanie leków placebo podlega szczegółowej kontroli. Lekarze dokładnie wiedzą, kiedy leki można zastąpić placebo, bez szkody dla pacjenta. Zastosowanie go w leczeniu ludzi może odbywać się tylko według ściśle określonych zasad, głównie sformułowanych w Deklaracji Helsińskiej Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, przyjętej w 1964 r., ze zmianami Zgromadzenia Ogólnego WMA w 2013 r.
Zastosowanie placebo, zgodnie z §33 ww. deklaracji jest dopuszczalne, gdy z przekonujących i uzasadnionych naukowych powodów stosowanie takiej interwencji medycznej nie naraża pacjenta na dodatkowe ryzyka doznania poważnej lub nieodwracalnej szkody w wyniku nieotrzymania najlepszej sprawdzonej interwencji medycznej. Do wykorzystywania placebo w leczeniu należy podchodzić z najwyższą ostrożnością, aby uniknąć jakichkolwiek nadużyć.
Reklama
Efekt placebo - na czym polega?
W dawnych czasach medycyna nieświadomie wykorzystywała efekt placebo. Produkty lecznicze, tworzone z naturalnych składników przynosiły chorym ulgę i wspomagały proces leczenia. W rzeczywistości najbardziej pomogła wiara chorego w skuteczność przyjmowanych preparatów.
Efektem placebo (definicja) określana jest sytuacja, w której pacjent przyjmuje środki bez substancji aktywnych w przekonaniu, iż przyjmuje leki o konkretnym medycznym przeznaczeniu. Chory po prostu nie wie, iż taki środek nie ma konkretnego działania leczniczego, ale posiada dość mocną wiarę, iż preparat działa i dzięki niemu lepiej się czuje. Efekt placebo traktowany jest jako fenomen medycyny.
Niektórzy określają go sformułowaniem - „kłamstwo, które leczy”. Tylko wiara w skuteczność leku powoduje, iż pacjent odczuwa korzyści z leczenia. Wiele badań potwierdziło, iż to właśnie mózg tworzy iluzje działania leku. Efekt placebo jest pewnym zjawiskiem psychologicznym. Lekarze często podkreślają, iż jednym z mechanizmów działania placebo jest wydzielanie endorfin poprzez wywołanie u pacjenta świadomości zażywania leku.
Na efekcie placebo bazują leki homeopatyczne. Dla pacjenta problem lek a placebo nie ma większego znaczenia. Najważniejszym jest fakt, iż przyjmowane leki placebo poprawiają stan zdrowia chorych. Preparaty homeopatyczne tak naprawdę nie mają w sobie substancji aktywnych, działających na konkretne dolegliwości. Korzyści z efektu placebo udowadniają, jak dużą rolę w leczeniu ma zarówno wiara leczonych, jaki leczących.
Już sam fakt poddania się leczeniu, skorzystania z wizyty u lekarza i przyjmowanie zalecanych środków placebo znacznie pomaga w powrocie do zdrowia. Wielu lekarzy twierdzi, iż proces dochodzenia do pełnego zdrowia zaczyna się w głowie. Znaczenie efektu placebo jest niepodważalne, ale dotyczy raczej mniej poważnych schorzeń czy infekcji. Stosowanie placebo wymaga od każdego lekarza ogromnej wiedzy i rozwagi.
Reklama
Działanie efektu placebo
Co to jest placebo i jak działa? Skuteczność i możliwości zastosowanie tej formy leczenia najlepiej pokazują określone przykłady przy leczeniu niektórych chorób.
Udowodniono działanie placebo przy leczeniu takich schorzeń, jak:
- ból spowodowany różnymi czynnikami,
- nadczynność tarczycy,
- choroby wrzodowe,
- astma oskrzelowa,
- powikłania poszczepienne,
- stany lękowe,
- zaburzenia depresyjne,
- zaburzenia nastroju,
- nadciśnienie tętnicze,
- łagodzenie objawów choroby Parkinsona.
Efekt placebo jest najsilniej wykorzystywany w homeopatii. Wszystkie środki z tego gatunku powstają poprzez rozcieńczanie substancji czynnej, niekiedy wielokrotnie, w celu uzyskania zerowego lub zbliżonego do zera stężenia leku. Większość pacjentów zapewnia, iż leki homeopatyczne skutecznie działają.
Działanie placebo opiera się w dużej mierze na psychice i nastawieniu chorego do skuteczności leczenia. Wiara w pozytywne działanie przyjmowanych leków ma fundamentalne znaczenie. Siła efektu placebo, według przeprowadzanych badań naukowych, zależy od odczuć pacjentów:
- ceny - im droższy środek, tym lepszy,
- trudności w zdobyciu – im mniej osiągalny, tym skuteczniejszy,
- wielkości tabletki – najskuteczniej działają te duże, gorzkie i czerwone,
- autorytetu lekarza, który zleca konkretną terapię.
Reklama
Badania nad efektem placebo
Badania kliniczne nad placebo to skomplikowana i wieloetapowa procedura. Pierwszym krokiem w badaniach jest tak zwana ślepa próba. Polega ona na utworzeniu dwóch grup pacjentów, z których pierwsza otrzymuje lek, a druga placebo. Uczestnicy nie mają wiedzy, jakie substancje otrzymują. Lekarze dokonują weryfikacji, czy podany środek skutecznie działa. W przypadku „ślepej próby” personel medyczny dokładnie wie, która grupa badanych otrzymała lek, a która placebo.
Kolejnym etapem jest „podwójnie ślepa próba”. W tym przypadku ani medyczny personel badawczy, ani pacjenci nie wiedzą, kto przyjmuje lek, a kto placebo. Takie założenie ma na celu wykluczenie zasugerowania odpowiedzi badanym uczestnikom.
Korzystanie z placebo powinno odbywać się zawsze pod kontrolą lekarza, aby nie zaniedbać konwencjonalnego leczenia w sytuacjach, gdy jest ono niezbędne.
