Ilu dorosłych ma ADHD i jakie są tego przyczyny?
ADHD (z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to zaburzenie nazywane już niekiedy plagą XXI wieku, ze względu na ilość diagnozowanych w ostatnich latach przypadków. Jeszcze do niedawna było ono rozpoznawane wyłącznie u dzieci i traktowane jako przypadłość wieku dziecięcego, z której wyrasta się z czasem. Współcześnie wiadomo, że niestety zaburzenie dotyczy również osób dorosłych, a w ponad połowie przypadków pacjenci, u których zdiagnozowano je w dzieciństwie, borykają się z objawami również w dorosłości.
W krajach, gdzie uznaje się Międzynarodową Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 opracowaną przez WHO, szacuje się, że ADHD występuje u 4-5% dzieci oraz u 2% osób dorosłych (za: R. Gaidamowicz i wsp.). Oznacza to, że jedna na pięćdziesiąt dorosłych osób zmaga się z objawami nadpobudliwości psychoruchowej. W ICD-10 dolegliwość nazwana jest „Hiperkinetycznym zaburzeniem zachowania” i oznaczona symbolem F90.1. W nowszej wersji Klasyfikacji, czyli ICD-11, występuje natomiast pod numerem 6A05.
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, dlaczego w ostatnim czasie diagnozuje się coraz więcej przypadków ADHD u dorosłych. Przyczyną może być współczesny tryb życia, ilość bodźców i przetwarzanych dzień po dniu przez mózg informacji. Z drugiej strony można podejrzewać, że ma na to wpływ szybki rozwój medycyny i udoskonalanie metod diagnostycznych.
Sceptycznie podchodzący do tematu specjaliści uważają, że przypadków tych jest zbyt wiele, a w niektórych sytuacjach diagnoza jest „naciągana”, a mózg niepotrzebnie stymulowany lekami na zaburzenia koncentracji i uwagi. Są nawet tacy, który twierdzą, że ADHD - czy to u dorosłych czy u dzieci - nie istnieje, ponieważ dotąd nie odkryto czynnika morfologicznego odpowiedzialnego za jego występowanie.
Jednocześnie można spotkać opinie biegunowo różne, mówiące, że nieleczone ADHD u dorosłego prowadzi do poważnych konsekwencji na płaszczyźnie zdrowia psychicznego, a odpowiednie leczenie pozwala na przywrócenie osobom z zaburzeniem szansy na normalne funkcjonowanie.
Reklama
Jak wygląda ADHD u dorosłych? Objawy i ich rodzaje
Istnieją trzy rodzaje ADHD, diagnozowane i u dorosłych pacjentów i u dzieci:
- z przewagą nadpobudliwości ruchowej,
- z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi,
- mieszane.
U dorosłych cechy ADHD z przewagą nadruchliwości objawiają się przede wszystkim:
- częstą potrzebą poruszania rękami i nogami,
- trudnościami z „usiedzeniem” w jednym miejscu,
- potrzebą częstej aktywności fizycznej.
Głównie symptomy deficytów uwagi to z kolei:
- niezdolność do skupienia uwagi przez dłuższy czas,
- trudność ze skupieniem w mniej sprzyjającym środowisku (np. hałasie),
- trudność w działaniu wg czyjejś instrukcji,
- częste niekończenie rozpoczętych zadań,
- zapominanie o różnych sprawach - bardziej i mniej ważnych,
- częste gubienie rzeczy.
Typ mieszany ADHD u dorosłych objawia się występowaniem zarówno deficytów koncentracji, jak i nadpobudliwości ruchowej. Osoby z zaburzeniem bywają postrzegane jako roztargnione, zapominalskie i niepotrafiące usiedzieć w miejscu. Warto pamiętać, że ze względu na różne typy osobowości, cech charakteru, temperamentu itd. wymienione objawy mogą występować z różnym nasileniem i w różnych konfiguracjach.
Choć zwykle objawy ADHD u dorosłego utrudniają codzienne funkcjonowanie, niektóre z nich traktowane bywają przez same osoby z zaburzeniem jako ich zalety. Osoby nadpobudliwe często wykazują większą chęć do aktywności fizycznej. Niekiedy są też bardziej kreatywne, spontaniczne, empatyczne, mają więcej energii i potrafią… lepiej się skoncentrować. Tak, to nie pomyłka. Nawet osoby borykające się z deficytem uwagi umieją zaangażować się w 110%, kiedy jakiś temat naprawdę je zainteresuje. To charakterystyczna cecha dla osób z ADHD, że na jednej rzeczy nie skupiają się wcale, a na innej - lepiej niż osoby bez zaburzenia.
ADHD u dorosłych - podobnie jak u dzieci - może też objawiać się problemami ze snem. Nadpobudliwość wpływa negatywnie na jakość snu, a także jego efektywność i właściwości regeneracyjne, co dotyczy wszystkich typów zaburzenia. Ani nadmierna ruchliwość, ani chaos myśli nie sprzyjają wypoczynkowi, utrudniając zapadanie w sen i zwiększając ilość wybudzeń w nocy.
ADHD u dorosłych kobiet i mężczyzn
Jeśli chodzi o ADHD u dzieci, u chłopców jest ono diagnozowane 4-5 razy częściej niż u dziewcząt, jednak wśród pacjentów dorosłych statystyki te są znacznie bardziej wyrównane. W pewnym stopniu wiąże się to z tym, że u dziewczynek zaburzenie często rozpoznawane jest później. Podejrzewa się, że lepiej maskują one objawy nadpobudliwości ze względu na ogólny wizerunek i oczekiwania społeczne, co ma miejsce również wśród dorosłych
Objawy ADHD u dorosłych kobiet także bywają bardziej tłumione. Kobiety z reguły są mniej impulsywne i cechują się większym opanowaniem, zarówno psychicznym, jak i ruchowym.
ADHD u dorosłych kobiet częściej nosi znamiona deficytów uwagi, aniżeli nadpobudliwości ruchowej, tymczasem u mężczyzn wszystkie typy zaburzenia występują z bardziej wyrównaną częstotliwością.
Diagnoza ADHD u dorosłych
Gdzie i jak zdiagnozować ADHD u dorosłego człowieka? Zaobserwowanych symptomów zaburzenia nie powinno się lekceważyć. Brak odpowiedniego postępowania może prowadzić do pogłębienia objawów, a w konsekwencji - do poważniejszych konsekwencji natury psychicznej.
Kto diagnozuje ADHD u dorosłych? Warto zawsze zacząć działanie od wizyty u psychologa. Ten na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentem wstępnie rozpoznaje problem. Wywiad dotyczy z reguły pojawiających się objawów, przebytych i obecnych chorób, typów zachowań w najbliższej rodzinie itd.
Aby potwierdzić obecność zaburzenia, w następnej kolejności terapeuta przeprowadza badanie lub kilka badań. Mają one formę kwestionariuszy i psychologicznych ćwiczeń. Przeprowadzenie testów pomaga rozpoznać ADHD i odróżnić jego objawy od takich zaburzeń, jak autyzm czy ChAD (choroba afektywna dwubiegunowa), z którymi może być mylony u dorosłych.
To bardzo ważne, by stwierdzić, z jakim dokładnie zaburzeniem zmaga się pacjent, ponieważ każde z nich wymaga innego postępowania terapeutycznego
Diagnostyka ADHD, ani u dzieci ani u dorosłych osób, nie jest w pełni refundowana przez NFZ. Ile kosztuje diagnoza? Wykonanie kompletu badań to zwykle koszt rzędu 1000-1500 zł. Diagnozowanie zaburzenia po testach przeprowadzonych przez psychologa musi być potwierdzone przez lekarza specjalistę - neurologa lub psychiatrę.
Reklama
Leczenia ADHD u dorosłych - terapia i leki
Podobnie jak u dzieci, tak i u dorosłych, leczenie ADHD powinno być wielopłaszczyznowe, a mianowicie obejmować psychoterapię i farmakologię (o ile jest konieczna). O tym, jak leczyć zaburzenie, powinni decydować psycholog i lekarz (neurolog lub psychiatra), najlepiej we wzajemnym porozumieniu.
Psychologowie stosują często terapię behawioralną, podczas której pacjent uczy się skupiania uwagi, panowania nad nadpobudliwością, radzenia sobie z emocjami, niwelowania impulsywności, organizowania pracy i czasu itd. Pacjent wspólnie z terapeutą może też wypracować skuteczne dla niego metody uspokajające. Są one różne w zależności od temperamentu osoby z zaburzeniem, jej charakteru, indywidualnych upodobań.
Kiedy osoba dorosła zmaga się z nasilonymi objawami ADHD, zaleca się jej również przyjmowanie leków. Jakie to leki? Są to środki wspomagające pracę mózgu i poprawiające koncentrację. Z reguły leki pierwszego wyboru to te zawierające metylofenidat, który wspomaga funkcjonowanie neuroprzekaźników w mózgu. Działa on doraźnie, a po kilku godzinach zostaje wydalony z organizmu na skutek procesów metabolicznych.
Niestymulującymi lekami na ADHD u dorosłych są z kolei te, które w swoim składzie mają atomoksetynę podawaną zwykle, gdy metylofenidat nie przynosi spodziewanych rezultatów lub gdy pacjent nadużywa substancji psychoaktywnych. Zaleca się ją również dla osób z ADHD, któremu towarzyszą stany lękowe.
Leczenia ADHD u dorosłych można wpierać odpowiednią dietą, wspomagającą prawidłową pracę mózgu i całego układu nerwowego. Powinna ona obfitować w sezonowe owoce i warzywa, ryby morskie i rośliny strączkowe. Substancjami niezwykle ważnymi dla pracy mózgu są nienasycone kwasy tłuszczowe (przede wszystkim kwas omega-3). Ich regularne dostarczanie organizmowi wspiera funkcjonowanie układu nerwowego, poprawia koncentrację i pamięć.
Reklama
Czym grozi nieleczone ADHD u dorosłych?
ADHD u osób dorosłych utrudnia funkcjonowanie nie tylko na płaszczyźnie zawodowej, ale również społecznej, prywatnej i rodzinnej. Zaburzenie często powoduje problemy w pracy. Osoba zmagająca się z jego objawami może być postrzegana za leniwą lub nieodpowiedzialną, ponieważ często zapomina o swoich obowiązkach, gubi ważne przedmioty (np. dokumenty), nie kończy rozpoczętych prac, unika zadań dla niej trudnych (np. wymagających wysokiej koncentracji).
Nieleczone ADHD może zatem prowadzić do braku awansu, nieotrzymywania nagród, a niekiedy nawet utraty pracy. Idzie za tym brak motywacji, a niekiedy także frustracja, spadek poczucia własnej wartości czy też stany depresyjne.
Do takich konsekwencji prowadzą też czasem problemy na innych płaszczyznach życia. Dorosłe osoby z ADHD miewają trudności w budowaniu bliższych relacji czy zakładaniu rodziny. Ich cechy sprawiają, że nie są doceniani jako potencjalni partnerzy i nie dają innym poczucia bezpieczeństwa.
Wszystko to prowadzić może do pogorszenia kondycji psychicznej, a w skrajnych przypadkach - rozwijania się poważnych chorób psychicznych, takich jak nerwica czy depresja.
Reklama
Wsparcie dla dorosłych z ADHD. Gdzie szukać pomocy?
Mimo rosnącej świadomości społecznej, wiele osób wciąż wstydzi się zwracać o pomoc w przypadku problemów natury psychicznej. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że kondycja psychiczna jest niezwykle istotna, by móc normalnie funkcjonować i w dużym stopniu rzutuje ona na jakość życia, a także zdrowie fizyczne.
Gdzie szukać pomocy w przypadku ADHD u dorosłych? Przede wszystkim należy zgłosić się do psychoterapeuty i lekarza, by uzyskać diagnozę i rozpocząć odpowiednią terapię. Właściwie dobrana terapia psychologiczna pokazuje, jak radzić sobie z zaburzeniem, a charakterystyczne dla niego cechy przekuwać w zalety i czerpać z nich korzyści.
Oprócz psychoterapii, pomocne w radzeniu sobie w życiu codziennym mogą być książki o ADHD u dorosłych. Wybór poradników i innego rodzaju literatury odnoszącej się do tego tematu jest współcześnie bogaty. Książka opisująca podobne przypadki pokazuje osobie z zaburzeniem, że nie jest jedyną borykającą się z takim problemem. Warto wiedzieć, że dziś ADHD u dorosłych to powszechny problem i można oprzeć się na doświadczeniach innych ludzi, a także próbować unikać ich błędów.
Rolę taką pełnią też fora internetowe, gdzie pacjenci wymieniają się swoimi doświadczeniami i udzielają sobie cennych rad. Istnieją grupy wsparcia dla osób z zburzeniem. Podczas spotkań osoby takie wzajemnie się wspierają i uczą od siebie codziennego radzenia sobie z ograniczeniami stawianymi przez zespół nadpobudliwości.
ADHD u dorosłych nie jest podstawą do orzeczenia o niepełnosprawności, dlatego osoby z jego objawami nie mogą liczyć na rentę. Na szczęście regularna terapia, a w razie konieczności również wsparcie farmakologiczne, pomagają niwelować niektóre objawy zaburzenia, a inne wykorzystywać w korzystny dla siebie sposób. Przy właściwym wsparciu osoby z rozpoznanym zaburzeniem mogą funkcjonować normalnie, zarówno na płaszczyźnie zawodowej, jak i w życiu prywatnym.
.jpg)
