Bruceloza jest chorobą odzwierzęcą (tzw. zoonozą) spowodowaną zakażeniem bakteriami z rodzaju Brucella. Rezerwuarem tych mikroorganizmów są zwierzęta hodowlane i dzikie, u których choroba wywołuje poronienia i jest powodem dużych strat ekonomicznych w sektorze rolniczym. Zakażenia wśród ludzi są na ogół związane z bliskim kontaktem ze zwierzętami i dotyczą przede wszystkim hodowców bydła, lekarzy weterynarii oraz pracowników ubojni i zakładów przetwórstwa mięsnego. Do zakażenia może dojść także poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka lub surowego mięsa pochodzącego od chorego zwierzęcia.
Bruceloza u ludzi może powodować wiele objawów od łagodnych, grypopodobnych do ciężkich powikłań ze strony układu nerwowego, kostno-szkieletowego i serca. Obecnie w Polsce nie odnotowuje się świeżych zakażeń nabytych w kraju, zdarzają się jedynie przypadki brucelozy związane z pobytem w krajach śródziemnomorskich.
Reklama
Bruceloza - przyczyny
Chorobę wywołuje Gram-ujemna bakteria z rodzaju Brucella. Patogenami człowieka są różne biotypy jednego gatunku, dawniej opisywane jako 4 oddzielne gatunki:
- Brucella melitensis (pałeczka maltańska), której rezerwuarem są owce, kozy, wielbłądy i bydło, występuje głównie w rejonie śródziemnomorskim, Afryce i Azji;
- Brucella melitensis biotyp abortus (pałeczka ronienia u bydła) – występująca u bydła w strefach klimatu umiarkowanego Europy, w Azji, Ameryce Południowej i Afryce;
- Brucella melitensis biotyp suis – występująca u świń, zwierząt roślinożernych, zajęcy i gryzoni w Ameryce Północnej i Europie Środkowej;
- Brucella melitensis biotyp canis – występująca u psów w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, w Europie i Japonii.
Bakterie te są pasożytami wewnątrzkomórkowymi, charakteryzującymi się długą przeżywalnością w środowisku (gleba, woda). Patogen jest wydalany z organizmu chorego zwierzęcia podczas poronienia i w okresie po poronieniu, a także z mlekiem (nawet przez kilka lat). W Polsce udało się całkowicie wyeliminować zachorowania zwierząt spowodowane Brucella melitensis biotyp abortus, stwierdza się natomiast zakażenia Brucella melitensis biotyp suis w populacji zajęcy.
Do zakażenia brucelozą może dojść na jeden z trzech sposobów:
- drogą pokarmową - poprzez zjedzenie żywności skażonej pałeczkami brucelozy,
- drogą oddechową - poprzez inhalację cząstek bakterii w czasie kontaktu z chorym zwierzęciem,
- poprzez zranienia skóry.
Najczęstszym powodem zakażenia jest picie nie pasteryzowanego mleka lub jedzenie skażonych przetworów mlecznych na bazie nie pasteryzowanego mleka owczego, krowiego, koziego i wielbłądziego. Zakażenie drogą oddechową stanowi na ogół zagrożenie dla ludzi pracujących w laboratoriach diagnozujących brucelozę, a także dla pracowników ubojni i lekarzy weterynarii. Zanieczyszczenie rany skóry może być problemem dla osób pracujących w ubojni lub zakładach pakowania mięsa, dla lekarzy weterynarii oraz myśliwych.
Po wniknięciu do organizmu gospodarza pałeczki Brucella są fagocytowane przez komórki układu odpornościowego (głównie makrofagi). W przebiegu większości infekcji po sfagocytowaniu bakterie ulegają zniszczeniu (lizie) w tzw. fagolizosomach, ale w przypadku pałeczki brucelzoy patogen nie tylko nie ulega zniszczeniu, lecz namnaża się wewnątrz makrofaga, a gdy komórka ta ulegnie przepełnieniu pęka rozsiewając bakterie w całym organizmie. Uwolnione pałeczki Brucella wywołują stan zapalny atakując kolejne komórki i niszcząc je. Okres wylegania choroby wynosi najczęściej 1-3 tygodni, a zakażenie może dotyczyć praktycznie wszystkich tkanek.
Reklama
Bruceloza - objawy
Przebieg zakażenia zależy od biotypu bakterii powodującej chorobę oraz miejsca wniknięcia pałeczek brucelozy do organizmu. Najcięższy przebieg choroby obserwuje się w przypadku zakażenia Brucella melitensis oraz B.melitensis biotyp suis.
Bruceloza może mieć charakter ostry lub przewlekły
Postać ostra brucelozy (do 8 tygodni od zarażenia) charakteryzuje się nagłym początkiem i niespecyficznymi objawami tj.
- gorączka,
- zlewne poty,
- osłabienie,
- utrata apetytu i spadek masy ciała,
- bóle głowy,
- ból mięśni i stawów,
- często stwierdza się powiększenie wątroby i śledziony,
- na skórze może pojawić się wysypka.
W dalszym etapie choroby (do 1. roku od zakażenia) mogą pojawić się kolejne objawy związane z rozwojem zmian patologicznych w obrębie różnych układów. Może to być:
- ból jąder towarzyszący zapaleniu jąder i najądrzy,
- bóle stawów i kręgosłupa związane ze stanem zapalnym,
- objawy neurologiczne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
- zapalenie wsierdzia.
Bruceloza przewlekła może rozwijać się z ostrej postaci choroby lub po bezobjawowym zakażeniu pierwotnym (powyżej 1 roku od zakażenia). Przewlekły stan zapalny spowodowany zakażeniem bakteriami z rodzaju Brucella prowadzi do zwyrodnienia stawów i kręgosłupa, powikłań neurologicznych (neurobruceloza), często powodując trwałe kalectwo. Objawy mogą obejmować nawracające miesiącami gorączki, a także syndrom chronicznego zmęczenia, depresję, bóle mięśni i stawów.
- Przeczytaj takze: Bolerioza - jak bardzo groźne są kleszcze?
Reklama
Bruceloza - badania
Objawy brucelozy są mało specyficzne, istotne znaczenie ma więc wywiad epidemiologiczny wskazujący na ryzyko zakażenia się choroba odzwierzęcą. W diagnostyce brucelozy pomocne są również badania laboratoryjne tj:
- badania krwi - oznaczenie czynnika reumatoidalnego, OB, białka C-reaktywnego (wysoki poziom świadczy o toczącym się procesie zapalnym),
- badania serologicznego na obecność przeciwciał przeciwko pałeczkom brucelozy (w większości laboratoriów wykonuje się test ELISA), do badania pobiera się 2 próbki krwi – w fazie ostrej i zejściowej zakażenia, w odstępie około 2 tygodni,
- badania mikrobiologiczne polegające na izolacji i hodowli bakterii z krwi lub szpiku kostnego pacjenta,
- badania metodami molekularnymi pozwalające na wykrycie obecności DNA bakterii w ustroju.
Reklama
Bruceloza - leczenie
W okresie zaostrzenia objawów zaleca się wdrożenie antybiotykoterapii skojarzonej.
- U dorosłych stosuje się doustnie doksycycklinę w połączeniu z podawanym pozajelitowo aminoglikozydem. Leki przyjmowane są przez chorego przez 1 miesiąc, a następnie zaleca się wdrożenie na kolejne 1-2 miesięcy doksycykliny z rifampicyną.
- U dzieci poniżej 8. roku życia stosuje się przez 2-3 miesiące trimetoprim/sulfametaksazol z rifampicyną.
W przypadku powikłań mózgowych brucelozy zaleca się podawanie cefalosporyny III generacji. Późne rozpoczęcie leczenia lub jego przerwanie może powodować nawroty choroby. W przewlekłej brucelozie leczenie jest głównie objawowe.
- Czy może wystąpić wścieklizna u kotów?
Reklama
Bruceloza - kto jest narażony?
Bruceloza jest przede wszystkim chorobą zawodową wśród osób pracujących z zakażonymi zwierzętami. Na chorobę tą narażeni są głównie:
- lekarze weterynarii,
- pracownicy laboratoriów diagnozujących brucelozę,
- pracownicy ubojni i zakładów przetwórstwa mięsnego,
- hodowcy bydła, owiec i kóz,
- pracownicy zakładów przetwórstwa mleka.
Na ryzyko zakażenia narażone są także osoby podróżujące na obszary częstego występowania brucelozy - krajów:
- leżących w basenie Morza Śródziemnego (Portugalia, Hiszpania, południowa Francja, Włochy, Grecja, Turcja, Afryka Północna),
- krajów Ameryki Południowej i Środkowej,
- Azji,
- Afryki,
- Karaibów
- Bliskiego Wschodu.
Reklama
Bruceloza - zapobieganie
Aby zapobiec zachorowaniom wśród ludzi i zwierząt na brucelozę należy:
- prowadzić kontrolne badania serologiczne zwierząt hodowlanych, a w przypadku dodatnich wyników testów zwierzę należy natychmiast odizolować,
- wykonywać badania bakteriologiczne poronionych płodów,
- prowadzić szczepienia profilaktyczne bydła,
- lekarz i pracownicy asystujący przy porodach powinni zakładać maski, a po porodzie zniszczyć łożyska oraz zdezynfekować pomieszczeni i używane w trakcie porodu narzędzia,
- w rzeźniach należy niszczyć narządy wewnętrzne i gruczoły mleczne,
- należy zapewnić odzież ochronną i odpowiednie środki ochrony osobistej osobom narażonym na zakażenie (weterynarze, pracownicy laboratorium diagnozującego brucelozę, hodowcy, pracownicy rzeźni). Szczególnie istotna jest ochrona skóry rąk, śluzówek dróg oddechowych oraz oczu przy udzielaniu pomocy weterynaryjnej, odbieraniu porodu, uboju i rozbiórce mięsa,
- osoby narażone na zakażenie z racji wykonywanego zawodu mogą zaszczepić się. Szczepionka przeciwko brucelozie nie jest jednak w tej chwili dostępna w Polsce, szczepienia prowadzi się w Rosji, Francji, Chinach.
Wśród ogólnych metod zapobiegania brucelozie należy wymienić:
- picie wyłącznie mleka pasteryzowanego,
- wykluczenie z jadłospisu produktów mlecznych wytworzonych na bazie mleka niepasteryzowanego np. miękkich serów często skażonych pałeczkami brucelozy,
- unikanie jedzenia potraw z surowego mięsa, spożywanie tylko dobrze wypieczonego lub dogotowanego mięsa,
- unikanie przebywania w pomieszczeniach hodowlanych, w pomieszczeniach w których odbywają się porody zwierząt oraz wystrzeganie się kontaktu ze zwierzętami w okresie połogu.
Reklama
Bruceloza - najczęściej zadawane pytania
Czy brucelozą można zarazić się od chorego człowieka?
Przypadki zarażenia się brucelozą od drugiego człowieka zdarzają się niezwykle rzadko. Możliwe jest zakażenie dziecka karmionego piersią przez chorą matkę. Stwierdzono także możliwość transmisji choroby drogą seksualną (głównie analne kontakty homoseksualne). Ryzyko przekazania zakażenia spada po wdrożeniu antybiotykoterapii u osoby chorej.
Czy właściciel psa chorującego na brucelozę jest zagrożony tą chorobą?
Bruceloza u psów wywoływana jest zakażeniem Brucella melitensis biotyp canis. Bakteria ta jest również patogenna dla człowieka. Uważa się jednak, że do zakażenia może dojść głównie w przypadku kontaktu z krwią chorego zwierzęcia lub tkankami tj. wody płodowe, łożysko, nasienie psa. Ryzyko dotyczy więc głównie lekarzy weterynarii. Odrębną grupę stanowią osoby z obniżoną odpornością m.in. osoby chore na AIDS czy biorcy przeszczepów, dla których chore zwierzę może stanowić poważne zagrożenie. Leczenie psa całkowicie eliminuje ryzyko zakażenia w ciągu kilku dni.
