Co to są zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości nie są proste w diagnozie przede wszystkim dlatego, że kryteria ich rozpoznawania są tak rozbudowane, że odróżnienie normy w zachowaniu od odstępstwa od niej jest ciężkie. W wielu przypadkach trudne jest także określenie, które dokładnie zaburzenie osobowości występuje u danego pacjenta.
Istnieje kilka klasyfikacji zaburzeń osobowości – najpopularniejsza z nich to ICD-10, stworzona przez Światową Organizację Zdrowia. Wyróżnia ona osiem głównych typów zaburzeń osobowości, m.in. osobowość paranoiczną, schizoidalną i anankastyczną.
Objawy osobowości paranoicznej
Pacjentów z paranoicznym zaburzeniem osobowości cechuje nadmierna podejrzliwość i przekonanie, że inne osoby chcą ich skrzywdzić. Tacy ludzie często odnajdują złe intencje czy wręcz zniewagę w słowach i zachowaniach, które nie miały takiego przekazu. Wywiera to mocny wpływ na związki tych osób, gdyż cały czas podejrzewają one partnerów o zdradę, są skrajnie zazdrosne i nieufne.
Osobowość schizoidalna
Ludzie cierpiący z powodu osobowości schizoidalnej zwykle są indywidualistami. Izolują się od innych i nie nawiązują znaczących kontaktów emocjonalnych i społecznych, gdyż uważają je za niepotrzebne. Nie wchodzą również w stałe związki i w niewielkim stopniu interesują ich kwestie związane z seksualnością. Osoby ze schizoidalnym zaburzeniem osobowości często czują się niezrozumiane, cierpią też na niemożność odczuwania przyjemności. Zwykle żyją w świecie marzeń i fantazji, mają również skłonność do introspekcji, przez co uchodzą za ekscentryków.
Osobowość anankastyczna
O pacjentach z osobowością anankastyczną często mówi się, że są „sztywni”. Według nich wszystko musi być robione w określonym porządku i z wielką, wręcz przesadną dbałością o każdy szczegół. Chorobliwy perfekcjonizm sprawia, że aby wykonać określone czynności, osoby z zaburzeniem anankastycznym są skłonne zrezygnować z odpoczynku czy podtrzymywania kontaktów towarzyskich.
Osobowość borderline
W przypadku zaburzenia osobowości jakim jest borderline, trudniej żyje się nie tylko osobom dotkniętym tym problemem, ale też ich bliskim:
- rodzinom,
- partnerom,
- przyjaciołom.
Trudności te wynikają z faktu, iż osoba z zaburzeniem borderline bardzo szybko przechodzi ze skrajności w skrajność. W jednej chwili wyznaje komuś miłość, a za kilka chwil może mówić, że nienawidzi tej osoby. Pacjenci z borderline zwykle są nad wyraz drażliwi, nieobce są im także impulsywne, ryzykowne zachowania seksualne, związane z hazardem lub nadużywaniem substancji psychoaktywnych.
Leczenie zaburzenia osobowości
Jak leczyć zaburzenia osobowości? Podstawową metodą jest psychoterapia, przy czym może ona trwać nawet kilkanaście miesięcy. Wszystko zależy rodzaju psychoterapii, rodzaju zaburzeń oraz stanu pacjenta. Bywa, że istnieje konieczność wdrożenia farmakoterapii, jednak warto podkreślić, że nie istnieją leki służące do leczenia konkretnych rodzajów zaburzeń osobowości. Leki zwykle stosuje się gdy u pacjenta występują inne problemy, np. stany depresyjne lub nerwice. W przypadku osobowości typu borderline wdraża się natomiast leki normalizujące nastrój (normotymiczne).
Przyczyny zaburzenia osobowości
Problemy związanie z zaburzeniami osobowości zwykle pojawiają się w okresie dorastania. Na ich wystąpienie wpływ mogą mieć między innymi złe relacje z rodzicami (spowodowane np. nadmierną kontrolą rodzicielską lub chłodem emocjonalnym) czy brak jednego lub obojga rodziców. Niejasny jest wpływ uwarunkowań biologicznych na występowania zaburzeń osobowości, a hipoteza o nieprawidłowościach w układach neuroprzekaźników została potwierdzona tylko w niektórych przypadkach, np. borderline. To dlatego, że przy podaniu pacjentowi z borderline odpowiednich leków, uzyskuje się poprawę.
Zaburzenia osobowości - test
Samodzielne zdiagnozowanie zaburzeń osobowości nie jest możliwe, ponieważ nie istnieje żaden test, który by to umożliwiał. Postawienie diagnozy wymaga przeprowadzenia drobiazgowego wywiadu psychiatrycznego, a jego uzupełnieniem mogą być specjalne testy psychometryczne, które może zinterpretować tylko specjalista. Dlatego też, w przypadku podejrzeń, że mamy do czynienia z zaburzeniami osobowości, należy zasięgnąć opinii lekarza.
