Zniekształcenia kolan obok wad stopy należą do najczęstszych patologii kończyn dolnych. W różnych okresach życia dziecka kształtowanie się kończyn dolnych i stóp jest nieco odmienne. Znajomość tych fizjologicznych odchyleń pozwala nie tylko ustrzec się przed zbędną, a więc szkodliwą ingerencją terapeutyczną, ale także przed przeoczeniem wczesnego stadium wady.
Reklama
Kolana koślawe - jak powstają?
W okresie noworodkowym obserwujemy nieznaczną szpotawość kolan dziecka oraz zgięciowe ustawienie stawów biodrowych i kolanowych. Jest to prawidłowy stan fizjologiczny, który pozostała po ułożeniu wewnątrzmacicznym podczas życia płodowego. Takie ustawienie nóżek dziecka utrzymuje się zazwyczaj do około trzeciego roku życia.
Gdy dziecko wchodzi w okres przedszkolny, fizjologiczna szpotawość przechodzi w fizjologiczną koślawość, która zanika zwykle sama około szóstego roku życia, nieco szybciej u dziewczynek niż u chłopców. Pojawienie się koślawości czy szpotawości w okresie pokwitania może mieć już charakter trwały.
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, nogi układają się w kształcie litery X. Koślawość mierzy się w stopniach lub ocenia się mierząc odległość między kostkami przy całkowicie wyprostowanych kolanach. Koślawość występuje, gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach, między kostkami przyśrodkowymi tworzy się odstęp powyżej 4-5 cm.
Reklama
Kolana koślawe - przyczyny
Przyczyną koślawości kolan są najczęściej:
- wrodzona koślawość,
- niewłaściwe zrośnięcie kości po złamaniu dolnej części kości udowej lub górnej części piszczeli,
- nierównomierny wzrost części kości udowej lub kości goleniowej u dzieci,
- reumatoidalne zapalenie stawów lub choroba zwyrodnieniowa stawów,
- krzywica, choroba Pageta lub rozmiękanie kości,
- porażenie mięśni,
- przeciążenia kończyn.
Choroba ujawnia się zwykle około czwartego-piątego roku życia. Koślawość kolan u dzieci jest wynikiem przeciążenia kończyn dolnych w okresie szybkiego wzrostu ze słabym jeszcze w tym okresie aparatem mięśniowo-więzadłowym. Choroba może być także następstwem płaskostopia. Zniekształcenie jest bardziej wyraźne w pozycji stojącej. W zaawansowanych zmianach chód jest niezgrabny i niepewny z powodu osłabienia więzadeł i niestabilności stawów, występuje szybsze męczenie.
Zwiększony nacisk na chrząstki wzrostowe w okolicy kolana powoduje spowolnienie wzrostu kości udowej i piszczelowej po stronie bocznej a prawidłowy lub przyspieszony po stronie przyśrodkowej. Większe predyspozycje do tej wady stawów mają dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym. Koślawość kolan sprawia, że dzieci mają tendencję do stawania w rozkroku. Takie ustawienie nóg zwiększa obciążenie wewnętrznych brzegów stóp, przez co utrudnia kształtowanie się prawidłowego sklepienia stopy i prowadzi do płaskostopia.
W rozpoznaniu różnicowym przyczyny koślawości oraz w ocenie dynamiki rozwoju zmian zwykle wystarcza zdjęcie radiologiczne kolan. Rzadko wykonywane są inne badania obrazowe, np. USG czy tomografia komputerowa.
Reklama
Kolana koślawe - jak leczyć?
Leczenie zachowawcze koślawości kolan polega na:
- unikaniu długiego chodzenia oraz stania w rozkroku,
- braku przebywania w siadzie klęcznym między piętami, z podudziami i stopami skierowanymi na zewnątrz,
- siedzeniu w tzw. siadzie skrzyżnym („po turecku”),
- nauka poprawnego stania i chodu,
- redukcji istniejącej nadwagi,
- leczeniu współistniejącego płaskostopia,
- zastosowaniu wkładki lub obuwia z podwyższonym obcasem po stronie wewnętrznej,
Ze sportów zaleca się:
- pływanie kraulem,
- jazdę rowerem,
- piłkę nożną,
- jazdę na koniu,
- gimnastykę korekcyjną.
Przeciwwskazanymi sportami są:
- łyżwiarstwo
- jazda na nartach technikami kątowymi (pług, łuk).
W przypadkach koślawości niewielkiego stopnia stosuje się wyżej wymienione metody leczenia zachowawczego. Plan ćwiczeń korekcyjnych, ich intensywność oraz kolejność zawsze ustala lekarz lub terapeuta. W punkcie Ćwiczenia korekcyjne podano przykładowe ćwiczenia polecane przez lekarzy.
W zaawansowanych przypadkach lekarze stosują:
- aparaty ortopedyczne odciążające zewnętrzne nasady stawów kolanowych
- szyny do stosowania na noc.
W przypadku nieskuteczności powyższego leczenia u dzieci do lat sześciu, stosuje się zabiegi operacyjne – głównie jest to osteotomia poprawcza nadkłykciowa, polegająca na przecięciu kości i ustawieniu odłamów w prawidłowym ustawieniu.
Reklama
Kolana koślawe - ćwiczenia korekcyjne
Przykłady ćwiczeń korekcyjnych zalecanych przez lekarzy do wykonywania w domu przez dziecko z koślawością kolan:
- Leżenie na plecach, kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych, między stopami piłka gumowa, ramiona wyprostowane w górze, przeniesienie piłki w tył za głowę i chwyt piłki dłońmi, powrót do leżenia, tułów z kończynami dolnymi ugiętymi w stawach kolanowych, ramiona z piłką pozostają wyprostowane za głową, skłon tułowia w przód z rękami wyciągniętymi przed siebie – włożenie piłki gumowej między stopy.
- Siad ugięty podparty, klaskanie podeszwami stóp.
- Siad skrzyżny, dłonie na kolanach, ręce ugięte pod kątem prostym w stawie kolanowym. Ruch - spychanie kolan w dół ciężarem ciała i siłą ucisku rąk.
- Siad skrzyżny. Ruch - wstawanie z nogami skrzyżowanymi.
- Siad skrzyżny, ramiona wzdłuż tułowia, przejście do leżenia tyłem i powrót.
- Siad prosty, piłka między kolanami, ręce oparte za plecami, wznos bioder w górę – przejście do podporu tyłem.
- Siedząc głęboko na krześle, między kolanami poduszeczka, podudzie związane. Ruch - unoszenie nóg do poziomu - wytrzymać licząc do trzech.
- W siadzie stopy podeszwami opierają się o siebie, dłonie nachwytem obejmują grzbiet stóp. Ruch - rozpieranie kolan łokciami na zewnątrz z niewielkim opadem tułowia w przód.
- Między kolanami umieszczona piłka. Ruch - skoki.
- Leżenie na plecach nogami do ściany, piłka między kolanami – marsz stopami po ścianie w linii pionowej.
- Siad ugięty, kolana rozchylone na zewnątrz, podeszwy stóp stykają się ze sobą. Opad tułowia w przód z równoczesnym ugięciem ramion w stawach łokciowych i chwytem dłońmi stóp, łokcie szeroko rozstawione na zewnątrz rozpychają kolana.
- Stopa zamienia się w "gąbkę". Ruch - mycie ciała "gabką" - stopą.
- Leżenie na plecach, ręce w górze, kończyny dolne ugięte w stawach kolanowych, stopy złączone, skłon tułowia w przód z równoczesnym rozchyleniem kolan na zewnątrz, stopy pozostają złączone.
- Siad ugięty, kolana rozchylone na zewnątrz, podeszwy stóp stykają się ze sobą, ręce ugięte w stawach łokciowych i wsparte dłońmi na kolanach – naciskanie dłońmi na kolana.
- W staniu tyłem do drabinek stanie zwieszone.
- Unoszenie nogi zgiętej w stawie kolanowym w górę na zewnątrz, zmiana nóg.
- W staniu, piłka między kolanami, podskoki trzymając piłkę kolanami.
