Co to jest katatonia?
Katatonia jest zespołem zaburzeń motorycznych, prowadzącym do nadmiernej pobudliwości lub osłupienia, któremu towarzyszą zaburzenia językowe oraz negatywizm. Początkowo katatonia związana była ze schizofrenią. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 występowała jako podtyp schizofrenii – tzw. schizofrenia katatoniczna.
W ostatnich latach zrewidowano ten pogląd i wprowadzono nową klasyfikację, zgodnie z którą katatonia jest traktowana jako zespół neuropsychiatryczny występujący w różnych jednostkach chorobowych, tj.:
- schizofrenii,
- chorobie afektywnej dwubiegunowej,
- narkolepsji,
- upośledzeniu umysłowym,
- chorobach neurologicznych,
- zaburzeniach metabolicznych
- zatruciach.
W najnowszej klasyfikacji chorób ICD-10 występuje jako:
- organiczne zaburzenia katatoniczne pod numerem F06.1
- schizofrenia katatoniczna pod numerem F20.2.
Z kolei w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-IV wymienia się:
- zaburzenie katatoniczne spowodowane ogólnym stanem zdrowia (numer 293.89);
- schizofrenię katatoniczną (numer 295.20).
Reklama
Schizofrenia katatoniczna
Schizofrenia jest jedną z najczęstszych i zarazem najcięższych chorób psychicznych, charakteryzującą się występowaniem epizodów psychotycznych (urojeń, omamów) oraz okresów zubożenia emocjonalnego, apatii, wycofania.
Zgodnie z klasyfikacją DSM-IV wyróżnia się pięć typów schizofrenii:
- rezydualną z dominującymi objawami negatywnymi (zanik, ubytek cech prawidłowych) oraz dziwacznością, ekscentrycznością;
- paranoidalną z dominującymi urojeniami i omamami, jednakże bez cech zdezorganizowanego zachowania, myślenia i emocji;
- zdezorganizowaną – u chorego dominują cechy dezintegracji poszczególnych funkcji psychicznych, zaburzenia myślenia i emocjonalności wyższej;
- katatoniczną – w obrazie dominują zaburzenia psychomotoryczne;
- niezróżnicowaną – występuje pomieszanie objawów z wyżej wymienionych rodzajów.
Objawy katatoniczne
Objawy katatoniczne, występujące zarówno w przebiegu schizofrenii katatonicznej, jak i organicznych zaburzeń katatonicznych, charakteryzują się zahamowaniem ruchowym i zaburzeniami mowy (najczęściej brakiem wypowiadania się). Pacjenci zwykle przyjmują dziwaczne pozycje ciała, w których pozostają przez długi czas. Taki zespół objawów nazywany jest osłupieniem.
Katatonia nie zawsze jednak objawia się osłupieniem. Bywa także utożsamiana z nadmierną pobudliwością, której towarzyszą charakterystyczne zaburzenia językowe, takie jak:
- echolalia (powtarzanie słów lub całych zwrotów wypowiedzianych przez inne osoby),
- echopraksja (powtarzanie ruchów wykonywanych przez inne osoby),
- mutyzm (brak kontaktu werbalnego).
Reklama
Jak zdiagnozować katatonię?
Zdiagnozowanie katatonii nie jest łatwe. Specjaliści przy stawianiu diagnozy posługują się następującymi kryteriami opracowanymi przez ICD-10:
- schizofrenię katatoniczną diagnozuje się na podstawie następujących symptomów:
- ogólne kryteria schizofrenii;
- występowanie przez okres co najmniej 2 tygodni jednego lub więcej objawów, takich jak:
1.osłupienie lub mutyzm;
2.pobudzenie;
3.zastyganie;
4.negatywizm;
5.sztywność;
6.giętkość woskowa;
7.automatyzm nakazowy.
- organiczne zaburzenia katatoniczne stwierdza się wtedy, gdy:
- spełnione są ogólne kryteria dla innych zaburzeń psychicznych, spowodowanych uszkodzeniem, dysfunkcją mózgu lub chorobą somatyczną
- u pacjenta obserwuje się jedno z następujących zachowań:
1.osłupienie;
2.pobudzenie katatoniczne;
3.wyżej wymienione naprzemiennie.
Reklama
Leczenie katatonii
Na czym polega leczenie katatonii? Głównie na stosowaniu środków farmakologicznych. Lekiem zalecanym jest lorazepam, będący pochodną benzodiazepiny, który wykazuje działanie uspokajające, przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe i rozluźniające mięśnie. Warto jednak podkreślić, że takie leczenie nie jest zalecane w chronicznej postaci katatonii.
Poza lorazepamem stosuje się także:
- leki wzmacniające działanie GABA,
- niektóre leki przeciwdrgawkowe,
- inhibitory glutaminianu,
- leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji.
Oprócz leczenia farmakologicznego istnieje także możliwość leczenia elektrowstrząsami. Doniesienia naukowe potwierdzają skuteczność takiej terapii (de Silva VA, Lakmini WD, Gunawardena HN 2013; Unal A, Bulbul F, Alpak G 2013; Cristancho P, Jewkes D, Mon T 2013), jednakże nie jest ona powszechnie stosowana.
Reklama
Katatonia w depresji
U niektórych pacjentów obserwuje się katatonię w depresji. Jednakże objawy katatoniczne w przebiegu tej choroby, zgodnie z klasyfikacją ICD-10, są traktowane jako stupor w przebiegu depresji i zaliczane do tzw. depresji psychotycznej (według ICD-10 jest to ciężki epizod depresji z objawami psychotycznymi, któremu przypisuje się numer F.32.2).
Co istotne, poza katatonią, ten typ depresji może objawiać się także omamami i urojeniami. W związku z powyższym, objawy katatoniczne mogą świadczyć nie tylko o schizofrenii katatonicznej lub organicznych zaburzeniach katatonicznych, ale bywają także manifestacją epizodu depresyjnego.
