Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Wstrząs anafilaktyczny - przyczyny, objawy, pierwsza pomoc

Anafilaksja to ciężka, potencjalnie zagrażająca życiu reakcja najczęściej o podłożu alergicznym. Natomiast wstrząs anafilaktyczny to gwałtownie postępująca reakcja anafilaktyczna, w której dochodzi do poważnego załamania funkcji organizmu z towarzyszącym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi. Poznaj przyczyny, objawy oraz metody leczenia wstrząsu anafilaktycznego.
Pszczoły siedzące na ścianie budynku
Źródło: 123RF
Spis treści

Anafilaksja to ciężka, potencjalnie zagrażająca życiu reakcja najczęściej o podłożu alergicznym. Może się rozwinąć nawet w ciągu sekund lub minut po zadziałaniu czynnika wywołującego np. użądleniu przez owady lub spożyciu orzeszków ziemnych przez osoby uczulone. Gwałtownie postępująca reakcja anafilaktyczna, w której dochodzi do poważnego załamania funkcji organizmu z towarzyszącym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi określana jest mianem wstrząsu anafilaktycznego.

Anafilaksja wymaga PILNEJ pomocy lekarskiej oraz szybkiego podania adrenaliny. W innym przypadku prowadzi do utraty przytomności, a następnie do śmierci.

Reklama

Anafilaksja - reakcja uczuleniowa

Najczęstszym mechanizmem w jakim dochodzi do rozwoju reakcji anafilaktycznej jest alergia. Układ odpornościowy (immunologiczny) stoi na straży organizmu broniąc go przed atakami różnych szkodliwych drobnoustrojów (np. baterii, wirusów), jak i innych związków. W przypadku alergii reakcja układu odpornościowego jest nieprawidłowa.

Z nie do końca jasnych przyczyn zaczyna on traktować substancje potencjalnie nieszkodliwe – tzw. alergeny jak np.:

  • niektóre leki,
  • jad owadów,
  • związki zawarte w orzeszkach ziemnych,

jako groźne czynniki, z którymi rozpoczyna walkę. Konsekwencją działania układu odpornościowego jest uwolnienie różnych substancji do krwi – które odpowiadają za rozwój reakcji alergicznej i wystąpienie określonych objawów.

Reklama

Co to jest anafilaksja?

W przypadku reakcji anafilaktycznej odpowiedź organizmu jest bardzo gwałtowna. Do krwi uwalniane są duże ilości tzw. mediatorów (np. histaminy, tryptazy i innych), które powodują między innymi skurcz mięśni w układzie oddechowym (problemy z oddychaniem) oraz przewodzie pokarmowym, poszerzają naczynia krwionośne i powodują zwiększoną utratę płynów z naczyń do otaczających tkanek, zaburzają krzepnięcie krwi.

Utrata płynu z naczyń podczas anafilaksji jest dla organizmu niemalże tym samym, co poważny krwotok spowodowany np. urazem. W szybkim tempie maleje objętość krążącej w naczyniach krwi (w ciągu 10minut może to być nawet 50%). Organizm często nie jest sobie w stanie poradzić z tak gwałtownymi zmianami, a proces postępuje w piorunującym tempie.

Reklama

Anafilaksja - mechanizmy niealergiczne

Rzadziej za rozwój anafilaksji odpowiadają mechanizmy niealergiczne. Wówczas określone związki działają w nieco innym mechanizmie na komórki układu odpornościowego, bezpośrednio stymulując je do uwalniania substancji odpowiadających za rozwój anafilaksji. U osób uczulonych najczęściej anafilaksja nie jest pierwszym objawem alergii, wcześniej mogą wystąpić łagodne objawy alergiczne, które przy kolejnych nawrotach mają coraz bardziej nasilony charakter. Innymi słowy alergia zazwyczaj rozwija się stopniowo. W przypadku mechanizmów niealergicznych anafilaksja może wystąpić przy pierwszym kontakcie z czynnikiem wyzwalającym. Część procesów odpowiedzialnych za wystąpienie reakcji anafilaktycznej nadal nie została poznana.

Reklama

Anafilaksja - przyczyny

Główne przyczyny anafilaksji to:

  • leki (dowiedz się więcej z artykułu Alergia na leki) - w szczególności antybiotyki,
  • jad owadów błonkoskrzydłych - w szczególności jad os i pszczół,
  • niektóre pokarmy – często: orzeszki ziemne (dowiedz się więcej z artykułu Alergia na jad owadów), mleko krowie (dowiedz się więcej z  artykułu Alergia białka mleka krowiego),owoce morza, ryby, owoce cytrusowe,
  • alergeny wziewne (dostające się do organizmu przez układ oddechowych) – pyłki zbóż (dowiedz się więcej z artykułu Alergia na zboża), sierść konia,
  • przetoczenie niezgodnej serologicznie krwi i preparatów krwiopochodnych,
  • reakcje poszczepienne – grupa nieprawidłowych reakcji organizmu po zaszczepieniu,
  • reakcja po podaniu radiologicznych środków cieniujących.

Reklama

Wstrząs anafilaktyczny - czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka wystąpienia anafilaksji i wstrząsu anafilaktycznego zalicza się:

  • Epizod anafilaksji w przeszłości – osoby które doświadczyły reakcji anafilaktycznej są w grupie podwyższonego ryzyka kolejnego epizodu jej wystąpienia. Przy czym kolejny przypadek anafilaksji może mieć bardziej nasilony przebieg.
  • Osoby chorujące na różne rodzaje alergii i astmę– reakcje alergiczne są główną przyczyną reakcji anafilaktycznej, przy czym niektóre alergeny szczególnie często powodują anafilaksję (patrz punkt przyczyny). Astma często ma podłoże alergiczne i w jej przebiegu również częściej może rozwinąć się ten stan.
  • Przypadki reakcji anafilaktycznej w rodzinie – jeśli u najbliższych krewnych doszło do rozwoju anafilaksji może to wskazywać na genetyczne podłoże choroby.

Niestety bardzo często osoby narażone na rozwój anafilaksji nie są świadome grożącego im ryzyka. Przykładowo nigdy wcześniej nie stosowano u nich środków cieniujących podczas badań radiologicznych, nie zażywały antybiotyków itp.

Inną przypadkiem jest grupa ludzi, którzy doświadczyli reakcji anafilaktycznej w przeszłości i przez lekarzy zostali włączeni do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia kolejnego epizodu anafilaksji. Bardzo pomocne w szybkim postawieniu właściwej diagnozy w przypadku jej wystąpienia, może mieć wpisanie informacji ,o tym że są szczególnie narażeni na jej rozwój, na kartce noszonej stale przy sobie (np. w portfelu) lub posiadanie specjalnej bransolety informującej służby medyczne o takiej możliwości.

Reklama

Wstrząs anafilaktyczny - objawy

Objawy anafilaksji rozwijają się w bardzo krótkim czasie od zadziałania czynnika odpowiedzialnego za rozwój reakcji. Zazwyczaj jest to okres od kilku sekund do kilku minut (chociaż niekiedy może to trwać wielokrotnie dłużej), im szybciej dojdzie do rozwoju tym przebieg anafilaksji jest groźniejszy. Objawy są najczęściej mnogie silnie wyrażone, gwałtownie narastają i dotyczą wielu układów:

  • Skóra: zaczerwienienie, świąd, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy.
  • Układ oddechowy (objawy spowodowane są przede wszystkim skurczem mięśni oraz obrzękiem dróg oddechowych): chrypka, kaszel, duszność, świsty, uczucie zatkanego nosa z towarzyszącym wyciekiem śluzowej wydzieliny.
  • Układ pokarmowy: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha.
  • Objawy rozwijające się wstrząsu – wzrost czynności serca (powyżej 100 uderzeń na minutę – tzw. tachykardia), spadek ciśnienia tętniczego, słabo wyczuwalny puls, utrata przytomności.
  • Mniej charakterystyczne objawy: zawroty, bóle głowy, uczucie zagrożenia.

UWAGA!!! Wystąpienie powyższych objawów wymaga NATYCHMIASTOWEGO!!! wezwania pogotowia (999 lub 112) lub zgłoszenia się do lekarza. Osoby wyposażone w zestawy do samodzielnego podania adrenaliny (patrz punkt leczenie) powinny wówczas sobie ją wstrzyknąć.

Reklama

Anafilaksja - zapobieganie

Głównym sposobem zapobiegania wystąpieniu anafilaksji jest unikanie czynników mogących wywołać tą reakcję. Na baczności powinny mieć się przede wszystkim osoby z różnymi typami alergii, które mogą prowadzić do rozwoju reakcji anafilaktycznej.

Dowiedz się więcej na temat metod zapobiegania poszczególnym rodzajom alergii:

Wstrząs anafilaktyczny - diagnostyka

Anafilaksja i wstrząs anafilaktyczny są stanami zagrożenia życia i wymagają pilnej hospitalizacji, niekiedy na Oddziałach Intensywnej Opieki Medycznej. Zazwyczaj lekarz stawia diagnozę na podstawie rozmowy z pacjentem (lub jego rodziną gdy stan chorego jest ciężki), oraz występujących objawów, szczególnie jeśli są one nasilone i do ich rozwoju doszło w krótkim czasie. Dalsza diagnostyka jest prowadzona dopiero po opanowaniu anafilaksji i jej głównym celem jest zidentyfikowanie czynnika odpowiedzialnego za rozwój objawów (o ile nie był on wcześniej znany).

Po ustąpieniu objawów chorzy wymagają kilkugodzinnej obserwacji ze względu na możliwość wystąpienia późnych form reakcji anafilaktycznej. W niektórych przypadkach taka obserwacja może zostać wydłużona, zwłaszcza gdy objawy były bardzo nasilone oraz nieznany jest czynnik wywołujący anafilaksję.

Wstrząs anafilaktyczny - pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc w anafilaksji i wstrząsie anafilaktycznym

Objawy anafilaksji zazwyczaj gwałtownie postępują i szybko stan chorego może stać się naprawdę ciężki. Osoby z otoczenia ludzi o podwyższonym ryzyku rozwoju reakcji anafilaktycznej powinny wówczas wiedzieć jak się zachować:

  1. Wezwij pogotowie 999 lub 112 – bardzo ważny jest czas, w którym chory trafi pod profesjonalną opiekę i będzie włączone odpowiednie leczenie.
  2. Przerwij narażenie na czynnik wywołujący (o ile jest znany) np. po użądleniu przez owada usuń żądło, jeśli tkwi nadal w ciele chorego.
  3. Jeśli osoba chora jest nieprzytomna sprawdź oddech i puls. Jeśli ich brak rozpocznij masaż serca i sztuczne oddychanie.
  4. Podaj lekarstwa – osoby o podwyższonym ryzyku anafilaksji powinny być wyposażone w:
  • adrenalinę do samodzielnych wstrzyknięć – są to gotowe zestawy do podania adrenaliny przez samych chorych lub osoby z ich otoczenia jeśli dojdzie do rozwoju reakcji anafilaktycznej. Ich wygląd i sposób użycia różni się w zależności od producenta. Popularne zestawy mają wygląd długopisu i są proste w użyciu,
  • lek przeciwhistaminowy,
  • lek zawierający glikortykosterydy.

O sposobie i okolicznościach podania leku powinna być poinstruowany przez lekarza osoba narażona na reakcję anafilaktyczną. Dobrze jest by podzieliła się tą wiedzą z najbliższymi aby w przypadku zagrożenia mogli jej właściwie pomóc.

Wstrząs anafilaktyczny - leczenie

1. Leczenie szpitalne

Polega na możliwie jak najszybszym opanowaniu reakcji anafilaktycznej, zahamowaniu jej postępu a następnie przywróceniu prawidłowej pracy organizmu. Chory otrzymuje wówczas między innymi:

  • tlen,
  • adrenalinę,
  • płyny podawane dożylnie,
  • leki przeciwhistaminowe,
  • glikortykosteroidy,
  • leki rozkurczające oskrzela.

2. Leczenie przyczynowe

Właściwie nie jest to leczenie samej reakcji anafilaktycznej. Po opanowaniu objawów choroby poszukuje się czynnika odpowiedzialnego za jej wystąpienie. Jeśli zostanie on jednoznacznie ustalony główny nacisk kładzie się na odpowiednie jego leczenie. Przykładowo jeśli za reakcję anafilaktyczną odpowiada alergia na jad owadów, a objawy spowodowane były użądleniem.

Główne wysiłki koncentrowane są na zapobiegnięciu ponownemu użądleniu, rozważyć można również włączenie leczenia odczulającego. Takie działanie ma na celu uniknięcie kolejnego epizodu anafilaksji.

Wstrząs anafilaktyczny - najczęściej zadawane pytania

Czy do rozwoju reakcji anafilaktycznej może dojść przy pierwszorazowym kontakcie z czynnikiem wywołującym?

W przypadku mechanizmów niealergicznych anafilaksja może wystąpić przy pierwszym kontakcie z czynnikiem wywołującym (np. środkiem kontrastującym).

Jak szybko postępują objawy reakcji anafilaktycznej?

Zazwyczaj postęp objawów jest bardzo gwałtowny, pojawiają się krótko po zadziałaniu czynnika wywołującego i szybko obejmują różne układy w ciele człowieka.

Czy reakcja anafilaktyczna lub wstrząs anafilaktyczny może nawracać?

Jeśli czynnik który za poprzedni przypadek reakcji anafilaktycznej zadziała ponownie anafilaksja lub wstrząs anafilaktyczny może wystąpić kolejny raz. Zauważono również że w takich przypadkach choroba ma zazwyczaj cięższy przebieg.

Co to są ampułki z adrenaliną do samodzielnych wstrzyknięć?

Są to gotowe zestawy do podania adrenaliny przez samych chorych lub osoby z ich otoczenia jeśli dojdzie do rozwoju reakcji anafilaktycznej. Ich wygląd i sposób użycia różni się w zależności od producenta. Popularne zestawy mają wygląd długopisu i są proste w użyciu.

Czytaj również

Bibliografia

  • red. Prof. Dr hab. Andrzeja Szczeklika,Choroby wewnętrzne,Medycyna Praktyczna,Kraków
  • red Prof. Dr hab. Andrzeja Szczeklika i dr med.,Kompendium Choroby Wewnętrzne,,
  • Gerd Herold,Medycyna wewnętrzna,,
  • red. Prof. Dr hab. Franciszka Kokota,Choroby wewnętrzne – podręcznik akademicki,,
  • Edward Rudzki,Alergeny,,
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Alergologia
Alergia na zboża - przyczyny, objawy, leczenie i dieta
Zboża
Astma - przyczyny, objawy, badania, leczenie
Kobieta cierpiąca na astmę
Gorączka przy alergii - czy może wystąpić i jak rozpoznać alergię sienną?
Pacjentka z gorączką spowodowaną alergią
Podobne artykuły
Pszczoły siedzące na ścianie budynku
Wstrząs anafilaktyczny - przyczyny, objawy, pierwsza pomoc
Pacjent podczas odczulania
Odczulanie (immunoterapia alergenowa) - na czym polega i jakie są jej skutki uboczne?
Domowe sposoby na alergię - czy można pokonać uczulenie bez leków?
Badanie próbek krwi w laboratorium
Testy alergiczne z krwi - przygotowanie, przebieg i wyniki

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!