Reklama
Szczepionka na pneumokoki
Szczepionka przeciwko pneumokokom jest sprawdzoną, dokładnie przebadaną, dobrze tolerowaną i aktualnie najbardziej efektywną oraz bezpieczną metodą ochrony dzieci, młodzieży i osób dorosłych przed groźnymi zakażeniami pneumokokowymi. Współczesne szczepionki przeciw pneumokokom to nowoczesne preparaty, które wykazują wysoką skuteczność przeciw inwazyjnej chorobie pneumokokowej (IChP), a przy tym chronią przed zakażeniami wywołanymi przez lekooporne szczepy pneumokoków.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) od lat rekomenduje wprowadzanie szczepień przeciw pneumokokom we wszystkich krajach na całym świecie. I tak też się dzieje. Szczepionki na pneumokoki widnieją na listach powszechnych szczepień ochronnych w większości światowych państw, w tym również w Polsce. Od 2017 w polskim kalendarzu szczepień szczepionka przeciw pneumokokom jest obowiązkowa. To wynik reakcji na obserwowany wzrost rejestrowanych zachorowań w Polsce na inwazyjną chorobę pneumokokową.
Pneumokok to powszechna nazwa bakterii Streptococcus pneumoniae, znana również jako dwoinka zapalenia płuc (Diplococcus pneumoniae). Ta gram-dodatnia bakteria posiada umiejętność wytworzenia swoistej otoczki polisacharydowej, dzięki której staje się nierozpoznawalna dla układu immunologicznego człowieka, przez co komórki odpornościowe z pierwszej linii obrony przed zakażeniami, nie są jej w stanie zidentyfikować. Ta sama wielocukrowa otoczka stanowi dodatkową ochronę dla bakterii pneumokoka oraz determinuje jej cechy zjadliwości. Różnice w budowie otoczki pozwoliły wyodrębnić ponad 90 rodzajów szczepów pneumokoka (typów serologicznych). Spośród wszystkich odmian pneumokoków, około 10-15% odpowiada za większość poważnych zakażeń u ludzi. Wyróżnienie konkretnych serotypów pneumokoka miało kluczowe znaczenie w procesie produkcji szczepionek ochronnych przeciw tej bakterii.
W zależności od kraju, szczepienia przeciw pneumokokom są bezpłatne lub częściowo refundowane. Obowiązkowa szczepionka przeciw pneumokokom w Polsce jest podawana bezpłatnie dzieciom od 6. tygodnia do 2. roku życia oraz dzieciom do ukończenia 5. roku życia z grup ryzyka wymienionych w Programie Szczepień Ochronnych. Starsze dzieci, młodzież oraz osoby dorosłe mogą skorzystać z zalecanych szczepionek ochronnych przeciw pneumokokom, niefinansowanych z budżetu Ministra Zdrowia.
Reklama
Szczepionka na pneumokoki - opinie
Z różnymi opiniami na temat szczepionek przeciw pneumokokom, czy szczepionek w ogóle, można się spotkać szukając informacji w Internecie. Jednak sięgając po tak istotną wiedzę w temacie ochrony zdrowia i życia, warto postawić na rzetelne źródła, a przy problemach z rozróżnieniem faktów od mitów, najlepiej zasięgnąć porady specjalistów.
Opinie w temacie szczepionek na pneumokoki z pewnością nie powinny podważać zasadności samych szczepień, a jedynie stanowić merytoryczną dyskusję dotyczącą rodzajów szczepionek dostępnych na rynku. Jeżeli ktoś chce na dłużej zatrzymać się przy pytaniu o to, czy warto szczepić przeciw pneumokokom, na samym wstępie powinien zapoznać się z informacjami i danymi dotyczącymi tej niezwykle groźnej bakterii.
Pneumokoki są odpowiedzialne za kilkanaście milionów zachorowań na całym świecie, w tym do 1,5 miliona zakażeń śmiertelnych rocznie. Na terenie Polski każdego roku odnotowuje się ponad 1000 przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej, a nierejestrowane zakażenia nieinwazyjne szacuje się na około kilkadziesiąt tysięcy w skali roku.
Zakażenia pneumokokami występują w każdej grupie wiekowej, ale najbardziej narażone na zachorowania są małe dzieci oraz osoby starsze, powyżej 65. roku życia. Najwyższy współczynnik zapadalności na inwazyjną chorobę pneumokokową obserwuje się u dzieci od narodzin do 2. roku życia. W tej samej grupie wiekowej odnotowuje się również najwyższy wskaźnik śmiertelności w wyniku inwazyjnej choroby pneumokokowej.
Zakażenie pneumokokowe jest przyczyną wielu chorób o zróżnicowanym przebiegu i nasileniu. Najczęściej pneumokoki wywołują choroby górnych dróg oddechowych. Do powszechnych nieinwazyjnych chorób pneumokokowych należą:
- pozaszpitalne zapalenie płuc przebiegające bez bakteriemii,
- zapalenie ucha środkowego i wyrostka sutkowatego,
- zapalenie zatok przynosowych,
- zapalenie gardła,
- zapalenie oskrzeli.
Zdecydowanie cięższą w przebiegu i najbardziej niebezpieczną, zagrażającą zdrowiu i życiu, postacią zakażenia pneumokokami jest tzw. inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP). Pod pojęciem tym kryją się, takie choroby jak:
- bakteriemia (zakażenie krwi),
- pneumokokowe zapalenie płuc z bakteriemią,
- pneumokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- sepsa pneumokokowa (posocznica),
- zapalenie otrzewnej,
- zapalenie wsierdzia,
- zapalenie osierdzia.
Pneumokoki mogą również wywoływać zapalenie opłucnej, zapalenie spojówek, zapalenie stawów, czy ropień mózgu.
Zarówno w następstwie nieinwazyjnej, jak i inwazyjnej choroby pneumokokowej, mogą wystąpić niebezpieczne powikłania. Począwszy od zaburzeń widzenia i ślepoty, niedosłuchu i całkowitej utraty słuchu, poprzez nieprawidłowy rozwój psychomotoryczny, zaburzenia koordynacji ruchowej i mowy, trudności w koncentracji, do ostrej niewydolności oddechowej, niewydolności krążeniowej, niewydolności wielonarządowej, na śmierci kończąc. Należy zaznaczyć, że pneumokoki odpowiadają za najwyższą śmiertelność w grupie zakażeń bakteryjnych.
Zakażenia pneumokokowe, zarówno te bardziej łagodne, jak i śmiertelne, można leczyć antybiotykami. Jednak zła wiadomość jest taka, że od wielu lat na całym świecie obserwuje się wzrastającą oporność pneumokoków na większość dostępnych antybiotyków. Leczenie zakażeń pneumokokowych staje się więc coraz bardziej ograniczone, kosztowne i nie daje gwarancji całkowitego powrotu do zdrowia. Nawet jeśli dziecko uda się uratować i wyleczyć z choroby pneumokokowej, to może ona pozostawić w organizmie ślad w postaci wymienionych wyżej niebezpiecznych powikłań. Czy wobec bezsilności i braku pewności efektywności leczenia warto ryzykować i podważać słuszność szczepień przeciw pneumokokom?
Warto również pamiętać o tym, że pośrednim, ale niezmiernie ważnym efektem szczepień dzieci na pneumokoki jest ochrona osób słabszych, chorych, starszych i bardziej narażonych na zachorowania. Szczepienia przeciw pneumokokom zapewniają zatem nie tylko indywidualną odporność dziecku, ale również tzw. odporność populacyjną (zbiorowiskową). Im większa część społeczeństwa jest zaszczepiona przeciw pneumokokom, tym mniejsze ryzyko zachorowań nie tylko u osób szczepionych, ale również u osób nieuodpornionych, które z różnych przyczyn jeszcze nie przyjęły lub nie mogą przyjąć szczepionki.
Reklama
Jaka szczepionka na pneumokoki? Rodzaje i różnice
Szczepionki przeciw pneumokokom mogą się między sobą różnić. Odrębność szczepionek na pneumokoki wynika przede wszystkim ze swoistych różnić w składzie, który jest dostosowany do potrzeb konkretnych grup docelowych. Niektóre szczepionki wykazują większą skuteczność u małych dzieci, inne z kolei sprawdzą się u starszych dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. Inna, dość istotna rozbieżność pomiędzy preparatami dotyczy liczby serotypów, czyli szczepów pneumokoków zawartych w konkretnej szczepionce. Czy deferencje pomiędzy szczepionkami na pneumokoki wpływają na ich skuteczność?
Szczepionki przeciw pneumokokom zawierają w swoim składzie antygeny w postaci oczyszczonych wielocukrów otoczkowych wybranych szczepów (serotypów) bakterii Streptococcus pneumoniae.
Na polskim rynku dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom:
- szczepionki skoniugowane,
- szczepionki polisacharydowe.
Z czego szczepionki skoniugowane dzielą się dalej na dziesięciowalentne (PCV-10) i trzynastowalentne (PCV-13).
Skoniugowane szczepionki przeciw pneumokokom zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe pochodzące odpowiednio z 10 lub 13 serotypów pneumokoków, połączone (skoniugowane) z nośnikiem białkowym. Antygeny szczepionkowe pochodzą z serotypów bakterii najczęściej odpowiedzialnych za zakażenia u najmłodszych dzieci. Ten typ szczepionki pneumokokowej wykazuje skuteczność już u dzieci, które ukończyły 6. tydzień życia. Skoniugowane szczepionki pneumokokowe podaje się w celu uodpornienia organizmu na inwazyjną chorobę pneumokokową, pneumokokowe zapalenie płuc oraz pneumokokowe zapalenie ucha środkowego. Dodatkowo szczepionki skoniugowane przyczyniają się do pobudzenia pamięci immunologicznej oraz zwiększenia odporności zbiorowej dzięki redukcji nosicielstwa i transmisji bakterii pneumokoka. Preparaty te w znacznym stopniu ograniczają udział w zakażeniach szczepów pneumokoków opornych na terapię antybiotykową.
Na rynku dostępne są dwie szczepionki skoniugowane przeciw pneumokokom:
- szczepionka dziesięciowalentna (PCV-10), w której skład wchodzą polisacharydy otoczkowe następujących serotypów pneumokoków: 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F i 23F. Szczepionka PCV-10 dedykowana jest dzieciom od 6. tygodnia do 5. roku życia. Dodatkowo serotyp szczepionkowy 19F zapewnia krzyżową ochronę przeciw serotypowi 19A.
- szczepionka trzynastowalentna (PCV-13), która zawiera w składzie polisacharydy otoczkowe następujących serotypów pneumokoków: 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F i 23F. Szczepionka ta jest przeznaczona dla dzieci od 6. tygodnia życia, nastolatków i dorosłych.
W 2019 roku obowiązkowe szczepienia przeciw pneumokokom dla dzieci są realizowane szczepionką skoniugowaną dziesięciowalentną PCV-10 (schemat 2+1). Szczepienie dzieci urodzonych przedwcześnie, poniżej 37. tygodnia ciąży, również jest wykonywane tym samym preparatem PCV-10 (schemat 3+1). Natomiast wcześniaki urodzone poniżej 27. tygodnia ciąży, są szczepione szczepionką skoniugowaną PCV-13.
Szczepionki polisacharydowe przeciw pneumokokom zawierają w swoim składzie oczyszczone polisacharydy otoczkowe zapewniające ochronę przeciw następującym 23 serotypom pneumokoków (PPSV23): 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19A, 19F, 20, 22F, 23F, 33F. Polisacharydowa szczepionka na pneumokoki może być stosowana u osób, które ukończyły 2. rok życia, gdyż układ odpornościowy dzieci poniżej 24. miesiąca życia nie jest jeszcze na tyle dojrzały, aby skutecznie pobudzać odporność przeciw tego typu antygenom. Zalecana jest w celu uodpornienia na inwazyjną chorobę pneumokokową i pneumokokowe zapalenie płuc dzieci powyżej 2 lat, młodzieży, osób dorosłych i osób starszych, należących do pacjentów z grup wysokiego ryzyka, czyli szczególnie narażonych na ciężkie zakażenia pneumokokowe. Preparaty polisacharydowe nie zapobiegają powszechnych nieinwazyjnym chorobom pneumokokowym, takim jaka zapalenie ucha środkowego, czy zapalenie zatok oraz nie wywierają wpływu na nosicielstwo pneumokoków.
Podanie polisacharydowej szczepionki przeciw pneumokokom zaleca się przede wszystkim osobom cierpiącym na przewlekłe choroby układy oddechowego, jak np. obturacyjna choroba płuc (POChP), rozedma płuc, czy nowotwór płuc, chorującym na marskość wątroby, diabetykom, osobom palącym tytoń, astmatykom, pacjentom, którzy mają być poddani chemioterapii, terapii immunosupresyjnej lub usunięciu śledziony, czy osobom zakażonym wirusem HIV.
Osobom dorosłym powyżej 65. roku życia wcześniej nieszczepionym należy podać w pierwszej kolejności 1 dawkę szczepionki skoniugowanej PCV-13, a następnie po upływie co najmniej roku 1 dawkę szczepionki polisacharydowej PPSV-23.
Dzieciom powyżej 2. roku życia i starszym, należącym do grupy ryzyka rozwoju choroby pneumokokowej należy podać w pierwszej kolejności dawkę szczepionki skoniugowanej PCV-13, a następnie dawkę szczepionki polisacharydowej PPSV-23 w odstępie nie krótszym niż 8 tygodniu.
Reklama
Kiedy szczepić na pneumokoki? Kalendarz szczepień
Szczepienia przeciw pneumokokom realizowane są zgodnie z zaleceniami aktualnego Programu Szczepień Ochronnych.
W zależności od wieku pacjenta i innych wskazań, cykl szczepień na pneumokoki szczepionką skoniugowaną obejmuje od 1 do 4 dawek. Powinien być zgodny ze wskazaniami producenta podanymi w ulotce dołączonej do opakowania danej szczepionki i Charakterystyce Produktu Leczniczego.
Zgodnie z polskim kalendarzem szczepień ochronnym, obowiązkowe bezpłatne szczepienia przeciw pneumokokom niemowląt i dzieci przewidują schemat trzydawkowy, czyli obejmują podanie dwóch dawek szczepienia podstawowego w 1. roku życia oraz dawki uzupełniającej w 2. roku życia (tzw. schemat 2+1).
Szczepienie dzieci z określonych grup ryzyka obejmuje podanie 3 dawek szczepienia podstawowego w 1. roku życia dziecka oraz dawki uzupełniającej w 2. roku życia (tzw. schemat 3+1).
Szczepienia obowiązkowe przeciw pneumokokom dla dzieci w schemacie 2+1:
- Pierwsza dawka szczepionki przeciw pneumokokom podawana jest dzieciom w 2. miesiącu życia, po ukończeniu 6. tygodnia życia.
- Drugą dawkę szczepienia na pneumokoki stosuje się po ukończeniu 14. tygodnia życia – po 8. tygodniach od poprzedniego szczepienia).
- Trzecia dawka szczepionki przeciw pneumokokom przewidziana jest w 13. – 15. miesiącu życia.
Zalecany cykl szczepień szczepionką przeciw pneumokokom dziesięciowalentną (PCV-10):
- Niemowlęta w wieku powyżej 6. tygodni – 6. miesiąc życia:
- cykl szczepień 3+1: trzy dawki szczepionki, z zachowaniem odstępu co najmniej 1 miesiąca;
- cykl szczepień 2+1: dwie dawki co 2 miesiące oraz dawka przypominająca po co najmniej 6 miesiącach, najlepiej w 12-15. miesiącu życia.
- Niemowlęta w wieku 7 - 11. miesięcy: dwie dawki szczepionki, z zachowaniem odstępu co najmniej 1 mies. oraz dawka przypominająca w drugim roku życia.
- Dzieci w wieku 12 miesięcy - 5 lat: dwie dawki z zachowaniem odstępu co najmniej 2 miesięcy.
Zalecany cykl szczepień szczepionką przeciw pneumokokom trzynastowalentną (PCV-13):
- Niemowlęta w wieku od 6. tygodnia do 6. miesiąca życia:
- cykl szczepień 3+1: trzy dawki szczepionki z zachowaniem odstępu co najmniej 1 miesiąca oraz dawkę przypominającą, w 11 - 15. miesiącu życia;
- cykl szczepień 2+1: dwie dawki szczepionki z zachowaniem odstępu co najmniej 2 miesięcy oraz dawkę przypominającą, w 11 - 15. miesiącu życia.
- Dzieci powyżej 7. miesiąca życia.: dwie dawki szczepionki z zachowaniem odstępu co najmniej 1 miesiąca i dawkę przypominającą w 2. roku życia.
- Dzieci w wieku 12 – 23. miesiąc życia: 2 dawki z zachowaniem odstępu co najmniej 2 miesiące
- Dzieci i młodzież w wieku 2 - 17 lat: 1 dawka szczepionki.
- Dorośli: 1 dawka szczepionki.
Reklama
Szczepionka na pneumokoki - dla kogo za darmo?
Bezpłatna szczepionka na pneumokoki to obowiązkowa szczepionka, która wpisuje się w oficjalny polski kalendarz szczepień. Szczepionki przeciw pneumokokom finansowane z budżetu Ministra Zdrowia przeznaczone są dla osób ubezpieczonych. Darmowe szczepienia wykonywane są w placówkach medycznych, które mają zawartą umowę na takie świadczenia z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych, obowiązkowe refundowane szczepionki na pneumokoki przysługują:
- dzieciom od 6. tygodnia do 2. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 r.);
- dzieciom do ukończenia 5. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r.):
- po urazie lub z wadą ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego,
- zakażonym HIV,
- po przeszczepieniu szpiku, przed lub po przeszczepieniu narządów wewnętrznych lub przed lub po wszczepieniu implantu ślimakowego;
- dzieciom do ukończenia 5. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r.) chorującym na:
- przewlekłe choroby serca,
- schorzenia immunologiczno-hematologiczne, w tym małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną,
- asplenię wrodzoną, dysfunkcje śledziony, po splenektomii, lub po leczeniu immunosupresyjnym,
- przewlekłą niewydolność nerek i nawracający zespół nerczycowy,
- pierwotne zaburzenia odporności,
- choroby metaboliczne, w tym cukrzycę,
- przewlekłe choroby płuc, w tym astmę;
- dzieciom od 2. miesiąca życia do ukończenia 12. miesiąca życia urodzonym przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub urodzone z masą ciała poniżej 2500 g (wskazany jest 4-dawkowy schemat szczepienia podstawowego, tj. trzy dawki szczepieniami pierwotnego oraz jedna dawka uzupełniająca (3+1).
Reklama
Szczepionka na pneumokoki – kto musi zapłacić? Cena
Za szczepionkę na pneumokoki zapłacą te osoby, które zdecydują się na szczepienie dziecka inną szczepionką, niż ta finansowana przez ministerstwo lub w przypadku wyboru miejsca szczepienia, które nie ma podpisanej właściwej umowy z NFZ.
Płatne są również zalecane szczepienia przeciw pneumokokom, wskazane starszym dzieciom, młodzieży i osobom dorosłym, w tym w szczególności powyżej 65. roku życia, przede wszystkim z wymienionych w kalendarzu szczepień grup ryzyka. Koszt zakupu szczepionek ponosi osoba poddająca dziecko lub siebie szczepieniu, ale same badania i przeprowadzenie szczepienia osób ubezpieczonych odbywają się w ramach świadczeń NFZ.
Zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień ochronnych, zalecane szczepionki przeciw pneumokokom podaje się:
- dzieciom do ukończenia 5. roku życia (dotyczy dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2017 r., których nie zaszczepiono w ramach szczepień obowiązkowych;
- dorosłym powyżej 50. roku życia;
- dzieciom i osobom dorosłym z przewlekłą choroba serca, przewlekłą chorobą płuc, cukrzycą, wyciekiem płynu mózgowo- rdzeniowego, implantem ślimakowym, przewlekłą chorobą wątroby, w tym z marskością, osobom uzależnionym od alkoholu, palącym papierosy;
- dzieciom i osobom dorosłym z anatomiczną i czynnościowa asplenią, sferocytozą i innymi hemoglobinopatiami, z wrodzoną i nabytą asplenią;
- dzieciom i osobom dorosłym z zaburzeniami odporności, wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności, zakażeniem HIV, przewlekłą choroba nerek i zespołem nerczycowym, białaczką, choroba Hodgkina, uogólniona choroba nowotworową związaną z leczeniem immunosupresyjnym, w tym przewlekła steroidoterapią, szpiczakiem mnogim.
Cena szczepionki na pneumokoki uzależniona jest od rodzaju i producenta konkretnego preparatu. Koszt szczepionki przeciw pneumokokom oscyluje wokół 220 zł za jedną dawkę.
Czytaj też:
