Narodziny dziecka to wyjątkowy czas, wymagający od pierwszych dni czasu i zaangażowania rodziców w opiekę. Przepisy prawa wyjątkowo traktują okres ciąży kobiety i konieczność zajmowania się dziećmi. Prawem każdej kobiety jest urlop macierzyński i rodzicielski.
Reklama
Ile trwa urlop macierzyński? Przykłady
Każdej mamie pracownicy przysługuje urlop macierzyński. Przepisy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2020.1320 z dnia 2020.07.30) regulują prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. W myśl przepisów prawa pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art.2 ww. ustawy).
Każda młoda mama, zatrudniona w jednej z wyżej wymienionych form i tym samym posiadająca ubezpieczenie chorobowe korzysta z urlopu macierzyńskiego z możliwością, pod pewnymi warunkami, podzielenia się tym urlopem z ojcem dziecka.
Kodeks pracy wyraźnie określa, ile wynosi urlop macierzyński. Art.180 Kodeksu pracy dokładnie reguluje te kwestie. Pracownicy przysługuje urlop w wymiarze:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
- 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Przepisy prawa przewidują jednak możliwość wykorzystania macierzyńskiego w różnych wariantach, szczegółowo określając, ile tygodni trwa urlop macierzyński w takich sytuacjach.
Wariant I (art.180 §2 i 3 Kodeksu pracy)
Każda kobieta przed przewidywaną datą porodu ma prawo wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po porodzie młoda mama może skorzystać tylko z pozostałej części urlopu, niewykorzystanego przed porodem aż do wyczerpania przysługującego jej wymiaru. Zatem jeśli wymiar urlopu wynosi 20 tygodni, a maksymalne 6 tygodni zostało już wykorzystane przed urodzeniem dziecka to po porodzie prawo to obejmuje już tylko pozostałe 14 tygodni. Od tej zasady prawo nie przewiduje żadnych wyjątków.
Wariant II (art.180 §4 Kodeksu pracy)
Każda pracownica po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (niezależnie od jego całkowitego wymiaru) ma prawo zrezygnować z pozostałej części urlopu i powrócić do pracy, jeśli:
- pozostałą część urlopu wykorzysta ojciec wychowujący dziecko (urlop tacierzyński). Warunkiem jest posiadanie przez ojca statusu pracownika” czyli zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę,
- przez okres, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.
Wariant III (art.180 §6 Kodeksu pracy)
Mama – pracownica, która posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części, jeżeli:
- pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta ojciec-pracownik wychowujący dziecko lub pracownik – inny członek najbliższej rodziny lub
- przez okres do końca urlopu osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony ojciec albo ubezpieczony inny członek najbliższej rodziny, który w celu opieki nad dzieckiem przerwał działalność zarobkową.
Wariant IV (art.180 § 10 Kodeksu pracy).
Mama dziecka, która przebywa w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym, w formie leczenia stacjonarnego lub całodobowego ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, ma prawo po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni urlopu przerwać macierzyńskie na czas pobytu w szpitalu. Warunkiem koniecznym jest sprawowanie dalszej opieki nad dzieckiem przez ojca-pracownika lub innego członka najbliższej rodziny, posiadającego ubezpieczenie chorobowe.
Skorzystanie z urlopu macierzyńskiego jest obowiązkiem każdej kobiety, którego nie może się samodzielnie pozbawić. Istnieje jednak możliwość skorzystania z tego prawa na różne sposoby.
Przepisy prawa gwarantują każdej pracującej mamie prawo do czasowego zwolnienia z obowiązku pracy i otrzymywania wynagrodzenia w okresie pierwszych miesięcy życia dziecka. Znajomość zasad udzielania urlopu macierzyńskiego, jego wymiaru i prawa do zasiłku macierzyńskiego pozwoli każdej kobiecie bezpiecznie przejść przez ten nowy i niekiedy trudny okres w życiu.
Reklama
Jak obliczyć urlop macierzyński - kalkulator urlopu macierzyńskiego
Dokładne zapoznanie się z kalkulatorem macierzyńskiego należy rozpocząć od odpowiedzi na pytanie, ile urlopu macierzyńskiego przysługuje pracownicy i od czego jest uzależniony jego wymiar.
Naczelne zasady stosunków pracowniczych, a także prawa i obowiązki rodziców, reguluje Ustawa a dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2019.1040 z dnia 2019.06.05).
Zasady udzielania prawa do zasiłku macierzyńskiego są określone w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (DZ.U.2020.870 z dnia 2010.05.15).
Art.180 Kodeksu pracy dokładnie określa wymiar tego urlopu:
- 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (art.180 §1 pkt.1),
- 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie (art.180 §1 pkt.2),
- 33 tygodnie w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie (art.180 §1 pkt.3),
- 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie (art.180 §1 pkt.4),
- 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie (art.180 §1 pkt.5).
Każda pracownica może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, zgodnie z art.180 §2 Kodeksu pracy. Pracodawca ograniczył czasowo możliwość wcześniejszego rozpoczęcia takiego urlopu, aby każda mama wykorzystała więcej czasu na opiekę nad dzieckiem. Jest to zgodne z istotą urlopu macierzyńskiego, który nie ma cech urlopu wypoczynkowego. Po porodzie przysługuje dalsza część niewykorzystanego urlopu, zgodnie z jego wymiarem (art.180 §3 Kodeksu pracy).
Ustawodawca przyznał kobiecie prawo do urlopu macierzyńskiego, ale nie ograniczył go nakazem całkowitego wykorzystania. Wiele mam pragnie szybciej wrócić do pracy, powierzając opiekę nad dzieckiem ojcu. Rezygnacja i przekazanie prawa do tego typu urlopu może nastąpić po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni macierzyńskiego i spełnieniu warunków (zgodnie z art.180 §4 Kodeksu pracy):
- pozostała część urlopu macierzyńskiego musi być wykorzystana przez ojca-pracownika, wychowującego dziecko,
- pozostała część urlopu macierzyńskiego musi być wykorzystana przez ojca-ubezpieczonego, sprawującego osobistą opiekę nad dzieckiem, który w tym celu przerwał działalność zarobkową.
Reklama
Ile trwa urlop macierzyński i rodzicielski?
Zagadnieniem, które budzi wątpliwości u rodziców jest odpowiedź na pytanie, ile trwa urlop macierzyński, a ile rodzicielski?
Przepisy Kodeksu pracy wprowadziły (po ostatecznym zmianach tego aktu w 2016 r.) prawo do urlopu rodzicielskiego po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu (art.182¹a §1 Kodeksu pracy). W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, urlop rodzicielski może być wykorzystywany tylko i wyłącznie przez rodziców dziecka.
Uprawnienie to przysługuje w wymiarze:
- 32 tygodni – w sytuacji 20 tygodniowego urlopu macierzyńskiego,
- 34 tygodni – w pozostałych przypadkach korzystania z urlopu macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski w pełnym wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom. Oznacza to, iż:
- mogą oni podzielić między sobą 32 tygodnie opieki nad dzieckiem,
- z urlopu rodzicielskiego mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice dziecka i w tym przypadku łączny wymiar ich urlopu nie może przekroczyć wspomnianych 32 tygodni,
- zasadą jest również, że żadna część urlopu rodzicielskiego (mamy i ojca) nie może być krótsza niż 8 tygodni.
W klasycznej sytuacji korzystania z tych 2 urlopów kobieta wraca do pracy dopiero po 52 tygodniach (czyli w przeliczeniu po 364 dniach), na które składa się 20 tygodni urlopu macierzyńskiego i 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego.
Reklama
Urlop macierzyński a wynagrodzenie
Zgodnie z art. 29 ust.1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa wynagrodzenie za urlop macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko,
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia i wystąpiła do sądu rodzinnego o przysposobienie,
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzje o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.
W przypadku rezygnacji przez ubezpieczoną matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu przez nią tego zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, wypłata wynagrodzenia na urlopie macierzyńskimnastępuje na rzecz ubezpieczonego ojca dziecka, który uzyskał prawo do takiego urlopu (art.29 ust.3 ww. ustawy).
Pisemny wniosek o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego składa ubezpieczona matka dziecka w ciągu 21 dni po porodzie. W myśl art.30a ust.1 wspomnianej ustawy zasiłek macierzyński wypłacany jest za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Matka dziecka może dzielić się korzystaniem z zasiłku z ubezpieczonym ojcem dziecka za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części (art.30a ust.3).
Zmiana wynagrodzenia w czasie urlopu macierzyńskiego nie wpływa na wysokość zasiłku macierzyńskiego, ponieważ podstawą do obliczania jego wysokości jest wynagrodzenie pracownicy za okres pełnych 12 miesięcy kalendarzowych, przepracowanych przed miesiącem, w którym urodziło się dziecko.
Reklama
Ile wynosi zasiłek macierzyński?
Każda mama powinna wiedzieć, ile wynosi zasiłek macierzyński. Zasady ustalania wysokości wynagrodzenia na urlopie macierzyńskim szczegółowo regulują przepisy Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.
Miesięczny zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego, ustalonego przez Kodeks pracy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku (art.31ust.1). Oznacza to, iż każda osoba korzystająca z tego typu zasiłku będzie otrzymywać w przypadku urodzenia jednego dziecka równowartość pełnego wynagrodzenia przez okres 20 tygodni.
Zasiłek macierzyński wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku w następujących przypadkach (art.31 ust.3 ustawy):
- gdy ubezpieczona pracownica złożyła bezpośrednio po urlopie macierzyńskim wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (art.31 ust.3 pkt.1),
- gdy ubezpieczona, niebędąca pracownicą, złożyła w ciągu 21 dni od daty porodu wniosek o wypłacenie zasiłku (art.31 ust.3 pkt.2),
- gdy ubezpieczony będący pracownikiem złożył wniosek w ciągu 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu z wnioskiem o przysposobienie, wniosek o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (art.31 ust.3 pkt.3),
- gdy ubezpieczony niebędący pracownikiem złożył wniosek o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu w pełnym wymiarze w przypadkach przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu rodzinnego o przysposobienie (art31 ust.3 pkt.4).
Miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, zgodnie z art.31 ust.2 pkt 1ww. ustawy, za okres:
- do 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia jednego dziecka na wychowanie,
- do 8 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci,
- do 3 tygodni urlopu rodzicielskiego, w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka, gdy ubezpieczony m prawo zasiłku macierzyńskiego w minimalnym wymiarze 9 tygodni.
Po upływie powyższych okresów zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku.
Prawo do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego posiadają osoby, objęte ubezpieczeniem zdrowotnym. Oznacza to, iż tej formy świadczenia mogą skorzystać mamy zatrudnione na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, prowadzące działalność gospodarczą oraz zarejestrowane w urzędzie pracy jako bezrobotne.
Reklama
Ile trwa zasiłek macierzyński?
Mama dziecka ma obowiązek złożenia wniosku o urlop macierzyński i wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.
Wniosek o urlop macierzyński mama-pracownica musi złożyć do swojego pracodawcy. Dla wielu kobiet jest oczywistym fakt, iż nie wracają po porodzie do pracy, ale złożenie (formalne) takiego wniosku jest konieczne.
Wniosek o urlop macierzyński zawiera:
- dane pracodawcy,
- dane matki,
- imię, nazwisko i datę urodzenia dziecka,
- określenie wymiaru urlopu,
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
- oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu macierzyńskiego przez drugiego z rodziców w przypadkach prawem dozwolonych.
Problematykę wypłat zasiłku macierzyńskiego reguluje Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2020.870 z dnia 2020.05.15). Matka dziecka może złożyć, nie później niż 21 dni po porodzie, pisemny wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (art.30a pkt.1 ww. ustawy).
Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres urlopu macierzyńskiego, zgodnie z zasadami ustalonymi w Kodeksie pracy. Ubezpieczona matka dziecka może dzielić się z ubezpieczonym ojcem dziecka korzystaniem z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający urlopowi rodzicielskiemu lub jego części.
