Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Zapalenie pochwy: bakteryjne, grzybicze - objawy, leczenie

Zapalenie pochwy jest dolegliwością ginekologiczną, którą można podzielić w zależności od czynnika etiologicznego na: bakteryjną waginozę, kandydozę pochwy oraz rzęsistkowicę. Objawami zazwyczaj są: świąd, pieczenie, ból oraz charakterystyczne upławy w zależności od rodzaju infekcji. Jak wygląda leczenie zapalenia pochwy oraz czy domowe sposoby leczenia są skuteczne?
Stan zapalny pochwy u kobiet
Źródło: 123RF
Spis treści

Zapalenie pochwy to najczęstsze schorzenie ginekologiczne występujące głównie u aktywnych seksualnie kobiet. Ze względu na etiologię, podzielić można je na:

  • Bakteryjną waginozę - czyli namnażanie nieprawidłowych, chorobotwórczych bakterii w miejscu prawidłowej, symbiotycznej flory bakteryjnej pochwy (bacterial vaginosis – BV).

  • Kandydozę pochwy - wywołaną rozwojem grzybów z rodzaju Candida.

  • Rzęsistkowicę - wywołaną przez zakażenie pierwotniakiem Trichomonas vaginalis.

Reklama

Pochwa - budowa i funkcje

Pochwa to długi średnio na 6-8 cm, zbudowany z mięśni i błony śluzowej, elastyczny i rozciągliwy przewód łączący szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy będącym częścią sromu.

Pochwa:

  • obejmuje penis podczas aktu seksualnego,

  • na jej tylnym sklepieniu dochodzi do deponowania nasienia po wytrysku,

  • stanowi także drogę odpływu krwi podczas miesiączki,

  • jest częścią kanału rodnego, który pokonuje płód podczas porodu.

Pochwa wyścielona jest błoną śluzową zbudowaną z nabłonka wielowarstwowego płaskiego nierogowaciejącego. Ściany pochwy są zwilżane przez białawą wydzielinę, która powstaje z złuszczającego się nabłonka oraz wydzieliny wytwarzanej przez szyjkę macicy.

Reklama

Pochwa - kwas mlekowy

Pochwę zasiedlają niechorobotwórcze, symbiotyczne bakterie z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium (tzw. fizjologiczna flora pochwy). Żywią się glikogenem (którego ziarna znajdują się w komórkach nabłonka wyścielającego pochwę), przekształcając go w kwas mlekowy. Obecność kwasu mlekowego powoduje obniżenie pH pochwy do wartości ≤ 4,5 („zakwaszenie” jej środowiska), co znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju zakażenia chorobotwórczymi bakteriami lub grzybami.

Reklama

Zapalenie pochwy - wydzielina

U większości kobiet występuje nieznaczna wydzielina pochwowa, która zmienia się w cyklu miesiączkowym. Tuż po krwawieniu miesięcznym wydzielina jest skąpa. W miarę zbliżania się do owulacji, ilość wydzieliny zwiększa się.

W okresie okołoowulacyjnym staje się ona:

  • przejrzysta,

  • szklista,

  • śliska,

  • mokra,

  • ciągnąca się.

W drugiej fazie cyklu wydzielina zmienia swój charakter – staje się:

  • mętnawa,

  • czasem biaława,

  • gęsta,

  • zbija się w „kłaczki”.

Fizjologiczna (prawidłowa) wydzielina pochwowa nie ma nieprzyjemnego zapachu, a jej powstawaniu nie towarzyszą miejscowe objawy stanu zapalnego (ból, pieczenie, świąd pochwy).

Reklama

Zapalenie pochwy - przyczyny

Przyczyną choroby jest zakażenie chorobotwórczym patogenem – bakterią, grzybem lub pierwotniakiem, który przełamuje naturalne mechanizmy obronne organizmu i zaczyna się nadmiernie namnażać.

 

Bakteryjna waginoza

Kandydoza

Rzęsistkowica

Czynnik wywołujący

najczęściej bakterie:

Gardnerella vaginalis, Mycoplasma hominis, rzadziej bakterie beztlenowe (m.in. Prevotella, Mobiluncus)

grzyb Candida albicans, rzadko inne gatunki Candida

pierwotniak Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy)

Reklama

Zapalenie pochwy - czynniki ryzyka

Jak już wcześniej wspomniano pochwę zasiedlają symbiotyczne (nieszkodliwe, „współpracujące” z organizmem człowieka) bakterie z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium. Produktem ich przemiany materii jest kwas mlekowy, który obniża pH wydzieliny pochwowej (zakwasza ją). W kwaśnym środowisku (pH wydzieliny pochwowej powinno wynosić ≤ 4,5), chorobotwórcze drobnoustroje wzrastają wolniej i zazwyczaj są eliminowane przez układ odpornościowy.

Czasami, pod wpływem różnorakich czynników (patrz rozdział poświęcony czynnikom ryzyka), dochodzi do zmniejszenia liczby symbiotycznych bakterii w pochwie. Ilość kwasu mlekowego zmniejsza się, pH wydzieliny pochwowej rośnie – polepszają się warunki do rozwoju chorobotwórczych drobnoustrojów, których nadmierny wzrost wywołuje objawy choroby.

Zapalenie pochwy może się jednak rozwinąć także u osoby, u której nie wystąpił żaden z powyższych czynników ryzyka (może być wywołane przejściowym spadkiem odporności związanym ze stresem, zmęczeniem, zmianą klimatu, itp.).

Do udokumentowanych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zapalenia pochwy należą:

 

Bakteryjna waginoza

Kandydoza

Rzęsistkowica

Czynniki predysponujące do rozwoju choroby

współżycie z wieloma partnerami seksualnymi lub z nowym partnerem,

wykonywanie irygacji dopochwowych,

zaburzenie równowagi fizjologicznej flory pochwy wywołane np. długotrwałą antybiotykoterapią

ciąża,

cukrzyca,

otyłość,

długotrwała antybiotykoterapia,

stosowanie glikokortykosterydów (GKS),

immunosupresja (wywołana lekami lub chorobą np. zakażeniem HIV)

współżycie (zwłaszcza bez zabezpieczenia za pomocą prezerwatywy) z wieloma partnerami seksualnymi lub z nowym partnerem

Reklama

Zapalenie pochwy - objawy

Zapalenie pochwy przebiega zazwyczaj z świądem sromu i/lub wystąpieniem upławów, może pojawić się także nieprzyjemny zapach. Należy jednak pamiętać, że bakteryjne zapalenie pochwy może przebiegać także całkowicie bezobjawowo.

Objawy choroby są uzależnione od patogenu będącego czynnikiem sprawczym zapalenia pochwy. U większości kobiet dominują objawy miejscowe. W rzadkich przypadkach, gdy zakażenie rozszerzy się na sąsiednie narządy (szyjkę macicy, jajowody, jajniki), dołączają się objawy ogólne (takie jak: wzrost temperatury ciała, bóle brzucha, pleców i miednicy mniejszej). Poniżej zestawiono najczęstsze objawy miejscowe choroby, w zależności od typu drobnoustroju chorobotwórczego:

Wyżej przedstawione objawy miejscowe zawsze świadczą o patologii – w razie zaobserwowania któregoś z nich konieczna jest szybka konsultacja z lekarzem ginekologiem!

Bakteryjna waginoza

Kandydoza

Rzęsistkowica

szare lub mleczne upławy,

nieprzyjemny „rybi” zapach wydzieliny pochwowej

świąd sromu, pieczenie sromu, białe, serowate upławy, ból podczas stosunku, bolesne oddawanie moczu

świąd, bolesne oddawanie moczu, pieniste, żółtawozielone upławy

w około 50% przypadków przebiega bezobjawowo!

-

niekiedy objawy mogą być bardzo skąpe!

Reklama

Zapalenie pochwy - powikłania

Nieleczone zapalenie pochwy może przejść w proces przewlekły (który może przebiegać bezobjawowo) i powodować liczne komplikacje, na które szczególnie narażone są kobiety w ciąży.

Należą do nich:

  • Przedwczesne pęknięcie błon owodniowych i przedwczesny poród.

  • O 40% zwiększone ryzyko urodzenia dziecka o zbyt niskiej wadze urodzeniowej.

  • Infekcje w okresie połogu.

  • Infekcje w ranie po cesarskim cięciu.

  • Pooperacyjne infekcje miednicy małej po zabiegach chirurgicznych w jej obrębie.

  • Zapalenie szyjki macicy, jajowodów, jajników.

Zapalenie pochwy - diagnostyka

Wizyta u lekarza ginekologa powinna mieć następujący przebieg:

Lekarz zbiera wywiad, tzn. zapyta o:

  • dotychczasowy stan zdrowia pacjentki,

  • przebyte przez nią choroby,

  • hospitalizacje,

  • zabiegi operacyjne.

Powinien również zapytać o:

  • ogólne samopoczucie,

  • występowanie problemów ze snem, apetytem, wypróżnianiem się.

Padną również pytania o:

  • uczulenia (w tym także na leki),

  • stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki).

Lekarz zapyta również o choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa). W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnej choroby, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia.

Zapalenie pochwy - badania

Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o:

  • wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka,

  • regularność i długość cykli miesięcznych,

  • obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego,

  • występowanie krwawień i plamień między miesiączkami,

  • obecność skrzepów w krwi miesiączkowej,

  • zespół napięcia przedmiesiączkowego,

  • datę pojawienia się ostatniej miesiączki.

Dodatkowo zapyta o przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem), ich czas trwania, sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie), występujące powikłania. Padną również pytania dotyczące przebytych zabiegów ginekologicznych, aktywności seksualnej i chorób przenoszonych drogą płciową.

Następnie lekarz powinien przystąpić do tzw. badania ogólnego. Jego wygląd różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia danego pacjenta. Lekarz zwraca szczególną uwagę na części ciała i narządy, których wygląd bądź funkcja ulegają zmianie pod wpływem danej choroby. Do niezbędnego minimum badania należy: dokładne obejrzenie ciała pacjenta, zbadanie dotykiem głowy, szyi, brzucha, pachwin i kończyn.

Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na oglądnięciu i badaniu dotykiem piersi i ich okolic w różnych pozycjach ciała przyjmowanych przez pacjentkę. Podczas badania lekarz poszukuje zaczerwienienia, zsinienia, owrzodzeń czy innych uszkodzeń skóry pokrywającej piersi. Następnie poszukuje guzków, zgrubień lub stwardnień wewnątrz gruczołu piersiowego, mogących świadczyć o toczącym się tam procesie nowotworowym. Badanie dotykiem pachy umożliwia wykluczenie powiększenia węzłów chłonnych (które następuje m.in. w przypadku zapalenia piersi lub rozwoju w nich zmian nowotworowych). Lekarz uciśnie też brodawki sutkowe – sprawdzi w ten sposób, czy nie pojawia się wyciek, który (poza okresem ciąży i laktacji) świadczyć może o schorzeniu rozwijającym się w gruczołach piersiowych (np. zapalenie, zmiany nowotworowe).

Następnie lekarz przystępuje do badania ginekologicznego. Przeprowadza się je na fotelu ginekologicznym – kobieta znajduje się w pozycji leżącej z podpartymi i rozchylonymi nogami. Pacjentka przed badaniem powinna oddać mocz, a także – w miarę możliwości, wypróżnić się. Lekarz kolejno: obejrzy narządy płciowe zewnętrzne, zbada ściany pochwy i szyjkę macicy z pomocą wziernika (niewielkiego plastikowego urządzenia służącego do rozchylenia warg sromowych i ścian pochwy), a także przeprowadzi badanie narządów płciowych wewnętrznych (pochwy, macicy, jajników). Dokona tego za pomocą dwóch rąk – dwa palce jednej ręki wprowadzi do pochwy, drugą ręką natomiast będzie badał brzuch (u dziewic palec jednej ręki wprowadzany jest do odbytnicy zamiast do pochwy).

Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przezpochwowo lub przezodbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu niektórych narządów wewnętrznych.

Zapalenie pochwy - rozpoznanie

Rozpoznanie stawia się zazwyczaj na podstawie:

  • opisu dolegliwości przez chorą,

  • badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarza,

  • innych badań diagnostycznych (ocena pH wydzieliny pochwowej, obraz mikroskopowy pobranej wydzieliny).

 

Bakteryjna waginoza

Kandydoza

Rzęsistkowica

Norma

pH wydzieliny pochwowej

> 4,5

> 4,5

≤ 4,5

≤ 4,5

wygląd wydzieliny pochwowej

szara lub mleczna

biała, serowata

pienista, żółtawozielona

przezroczysta, śluzowa (może być też biaława lub zbijać się w „kłaczki”)

obraz mikrosko-

powy

widoczne są tzw. „clue cells” (komórki jeżowe) – są to komórki nabłonka pochwy obklejone ogromną liczbą małych bakterii

widoczne kolonie grzybów

widoczne pierwotniaki

prawidłowe komórki nabłonka pochwy

inne

dodatni wynik tzw. testu zapachowego – pojawienie się, nieprzyjem-

nego, rybiego zapachu po dodaniu do wydzieliny pochwowej kilku kropli KOH (wodorotlenku potasu)

-

-

wydzielina pochwowa jest zazwyczaj nieznaczna, nie występują objawy miejscowe zapalenia pochwy

Czasami do postawienia rozpoznania konieczne jest wykonanie tzw. posiewu z wydzieliny pochwowej. Celem tego badania diagnostycznego jest wyhodowanie chorobotwórczych drobnoustrojów z próbki wydzieliny pochwowej pobranej od pacjentki. W tym celu „wysiewa” się ją do szalek wypełnionych specjalnym podłożem zawierającym substancje odżywcze, a następnie wkłada do cieplarek, które utrzymują stałą, bliską temperatury ciała człowieka temperaturę. W takich warunkach drobnoustroje, które w badaniu mikroskopowym nie były widoczne (było ich za mało), gwałtownie się namnażają, co umożliwia ich dostrzeżenie i postawienie rozpoznania.

Zapalenie pochwy - leczenie

Jeżeli u kobiety, u której nie wykryto drobnoustrojów chorobotwórczych za pomocą żadnej z powyższych metod, występują objawy zapalenia pochwy lub sromu przy niewielkiej ilości wydzieliny pochwowej to najbardziej prawdopodobne jest mechaniczne, chemiczne lub alergiczne podrażnienie błony śluzowej pochwy. Konieczne jest wówczas ustalenie czynnika drażniącego i jego eliminacja oraz włączenie odpowiedniego leczenia.

Sposób leczenia zależy od czynnika chorobotwórczego, który wywołał zapalenie pochwy.

  1. Bakteryjna waginoza – stosuje się jeden z poniższych antybiotyków:

  • metronidazol: doustnie w tabletkach lub dopochwowo w postaci żelu lub kremu,

  • klindamycynę: doustnie w tabletkach lub w postaci gałek dopochwowych.

Leczenie kontynuuje się zazwyczaj przez około 7 dni. Podczas leczenia metronidazolem i 24 h po jego zakończeniu NIE NALEŻY spożywać alkoholu!!!

  1. Kandydoza - schemat leczenia zależy od typu kandydozy:

  • Kandydoza niepowikłana – stosuje się jeden z poniższych leków dopochwowych: butokonazol, klotrimazol, mikonazol, tiokonazol, terkonazol (czas leczenia 3-14 dni) lub flukonazol lub itrakonazol doustnie w pojedynczej dawce. Z leków doustnych zalecany jest flukonazol, 150 mg doustnie w pojedynczej dawce.

  • Kandydoza powikłana – np. nawracająca (gdy do zakażeń dochodzi ≥ 4x w roku): flukonazol lub itrakonazol doustnie – czas leczenie zależy od nasilenia objawów (7-14 dni, później leczenie podtrzymujące nawet do kilku miesięcy).

U kobiet w ciąży stosuje się tylko i wyłącznie działające miejscowo leki dopochwowe!

  1. Rzęsistkowica – stosuje się jeden z poniższych leków: metronidazol, tynidazol. Lek podaje się doustnie w pojedynczej dawce lub w kilku dawkach w ciągu 7 dni.

UWAGA! Równocześnie z osobą zarażoną należy leczyć partnera seksualnego! W czasie leczenia należy powstrzymać się od współżycia seksualnego! Podczas leczenia metronidazolem lub tynidazolem oraz 24 h po jego zakończeniu NIE NALEŻY spożywać alkoholu!!!

Zapalenie pochwy - profilaktyka

Po zakończeniu leczenia antybiotykiem lub lekiem przeciwgrzybicznym, warto przez pewien czas stosować dopochwowe preparaty zawierające bakterie Lactobacillus i Bifidobacterium (do nabycia w aptekach, bez recepty) [patrz też rozdział poświęcony profilaktyce]. UWAGA! Preparaty te należy przechowywać w lodówce!

Kluczowym elementem prewencji zapalenia pochwy jest dbanie o utrzymanie homeostazy w pochwie, a więc o prawidłowy rozwój fizjologicznej flory pochwy.

  1. Prewencja u kobiet, które nigdy nie chorowały na zapalenie pochwy, lub zapalenie pochwy wystąpiło u nich jeden raz:

  • Stosowanie przewiewnej, bawełnianej bielizny.

  • Utrzymywanie czystości okolic intymnych poprzez stosowanie żeli do higieny intymnej o odpowiednim pH (należy jednak pamiętać, aby nie przesadzać z nadmierną higieną – mycie dwa razy dziennie w zupełności wystarczy!). Mycie okolic intymnych powinno wykonywać się ręką, a nie gąbką czy myjką.

  • Nie korzystanie z cudzych ręczników i przyborów toaletowych.

  • Spożywanie jogurtów zawierających żywe kultury bakterii.

  • Stosowanie preparatów zawierających kultury bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium (doustnie lub miejscowo, dopochwowo) podczas i kilka dni po zakończeniu antybiotykoterapii z powodu innych chorób (preparaty do nabycia bez recepty w aptekach).

  • Nie wykonywanie częstych irygacji dopochwowych.

  1. Prewencja u kobiet z nawracającymi infekcjami pochwy obejmuje wszystkie punkty prewencji u kobiet rzadko chorujących na zapalenie pochwy plus dodatkowo:

  • Regularne stosowanie preparatów dopochwowych zawierających kultury bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium (UWAGA – preparaty te należy przechowywać w lodówce!).

  • Unikanie stosowania tamponów.

  • Unikanie stosowania środków plemnikobójczych podawanych dopochwowo w postaci globulek;

  • Unikanie współżycia seksualnego podczas trwania infekcji pochwy.

  • Unikanie chodzenia na basen.

  • Zmiana diety, ograniczenie produktów zawierających cukry proste i kontrola poziomu glukozy (zwłaszcza w wypadku nawracających infekcji grzybiczych pochwy, które mogą być pierwszym objawem rozwijającej się cukrzycy).

Zapalenie pochwy jest chorobą stosunkowo łagodną i (po zastosowaniu odpowiedniego leczenia) całkowicie uleczalną. Pamiętać jednak należy, że nieleczone zapalenie pochwy może prowadzić do licznych komplikacji – tak miejscowych, jak i ogólnoustrojowych. Dlatego też po stwierdzeniu objawów zapalenia należy skontaktować się z lekarzem ginekologiem celem włączenia odpowiedniego leczenia.

Zapalenie pochwy - domowe sposoby leczenia

Istnieje wiele opisywanych domowych sposobów leczenia zapalenia pochwy. Należy jednak pamiętać, że zazwyczaj jest to tzw. leczenie objawowe – likwiduje lub minimalizuje objawy choroby, ale jej nie leczy. Całkowite wyleczenie wymaga zastosowania odpowiednich leków!

Stosowanie różnego rodzaju płukanek i przymoczek może być skuteczne i przynosić ulgę, jednakże należy pamiętać, aby nie stosować ich podczas leczenia lekami działającymi miejscowo, podawanymi dopochwowo (spowoduje to wypłukanie leku i uniemożliwi mu skuteczne działanie). Ponadto metody te mogą dodatkowo niszczyć naturalną florę pochwy i wydłużać czas trwania infekcji. Dlatego też przed wdrożeniem „domowego sposobu leczenia” warto skontaktować się z lekarzem ginekologiem.

Czytaj również

Bibliografia

  • Bręborowicz, GH (red.), Położnictwo i ginekologia, tom 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
  • Verstraelen H; Verhelst R; Vaneechoutte M; Temmerman M., The epidemiology of bacterial vaginosis in relation to sexual behaviour, BMC Infectious Diseases 2010; Vol. 10, pp. 81
  • Kyle, JA; Butcher, A.,Bacterial Vaginosis: Facts and Myths,Pharmacy Times; Jun2008, Vol. 74 Issue 6, 25-27
  • Medycyna Praktyczna Ginekologia i Położnictwo 2008/03
dr n. med. Monika Żyła
Autoryzacja medyczna
dr n. med. Monika Żyła
Absolwentka Wydziału Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, od 2017 roku doktor nauk medycznych. Aktualnie pracuje w Klinice Perinatologii, Położnictwa i Ginekologii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Autorka licznych publikacji naukowych w czasopismach krajowych i zagranicznych.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Choroby kobiece
Menopauza - szczegółowe objawy i leczenie. Test online
Kobieta w okresie menopauzy
Postmenopauza - co to jest, jak się objawia i ile trwa?
Kobieta w okresie postmenopauzy
Zespół Ashermana - objawy, USG i leczenie. Co z ciążą?
Diagnostyka zespołu Ashermana w ginekologa
Podobne artykuły
Torbiel na jajniku
Torbiel na jajniku: objawy, leczenie. Jak wygląda badanie?
Mięśniaki macicy
Mięśniaki macicy - objawy i leczenie. Kiedy konieczna jest operacja?
Bolące sutki
Kiedy bolące sutki powinny niepokoić? Powody bólu sutków
Wyciek z brodawki
Wyciek z sutka - przy ucisku, podczas okresu, w czasie ciąży. Co może oznaczać?

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!