Ten owoc to skarbnica witamin! Zmniejsza ryzyko chorób w obrębie plamki żółtej i nie tylko. Kliknij i dowiedz się więcej!🍊
Ten owoc to skarbnica witamin! Zmniejsza ryzyko chorób w obrębie plamki żółtej i nie tylko. Kliknij i dowiedz się więcej!🍊
Ten owoc to skarbnica witamin! Zmniejsza ryzyko chorób w obrębie plamki żółtej i nie tylko. Kliknij i dowiedz się więcej!🍊

Mak lekarski - jak go rozpoznać i gdzie rośnie? Nasiona i uprawa

Mak lekarski wykorzystywany jest do produkcji leków oraz… ciężkich narkotyków. W Polsce za jego uprawianie w przydomowym ogródku można trafić do więzienia nawet na dwa lata. Jak wygląda ten rodzaj maku? Sprawdź, jakie ma właściwości.
W skrócie
  • Mak lekarski wykorzystywany jest do produkcji silnych leków przeciwbólowych oraz zaawansowanych leków przeciwkaszlowych.
  • W składzie maku lekarskiego znajdują się substancje o działaniu narkotycznym, dlatego jego hodowla w Polsce jest niemal całkowicie zabroniona.
  • Przedawkowanie produktów wytworzonych z maku lekarskiego może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia i życia.
SPRAWDŹ TEŻ: 7 leków, które zmieniły historię ludzkości
Spis treści

Jak wygląda mak lekarski? Czym różni się od polnego?

Mak lekarski (łac. Papaver somniferum), nazywany też ogrodowym, jest rośliną jednoroczną z rodzinny makowatych, znaną ze swoich właściwości leczniczych, ale też narkotycznych.

Nie występuje w stanie dzikim, należy natomiast do najstarszych roślin hodowlanych na świecie. Pierwsze jego uprawy pojawiły się cztery tysiące lat przed naszą erą w Mezopotamii. W kolejnych wiekach zaistniał także w innych kulturach - w starożytnym Egipcie, Grecji, Rzymie, a następnie na większych obszarach Europy i Azji.

Używany był przede wszystkim na uśmierzenie bólu i wyciszenie, a także do odurzania się. Na ziemiach polskich odwar z jego główek wykorzystywano jako środek uspokajający płaczące niemowlęta.

Jak rozpoznać mak lekarski? Roślina jest okazałych rozmiarów, osiąga nawet 120-150 centymetrów wysokości. Tym między innymi odróżnia się od swojego „kuzyna”, jakim jest rosnący dziko, znacznie niższy mak polny.

Druga rzucająca się w oczy różnica, to wielkość kwiatów. Te, w które obradza mak lekarski, są zdecydowanie większe, osiągając średnicę od 5 do nawet 15 centymetrów. Mają one bardzo zróżnicowaną kolorystykę. Mogą być białe, różowe, czerwone lub fioletowe.

Owoce, czyli tak zwane makówki, to delikatne torebki o kulistym lub jajowatym kształcie. Są pokryte niewielkim guzkami zawierającymi małe, płaskie nasiona, u dojrzałych okazów odrywające się i wypełniające całą dolną część woreczka.

Liście są jasnozielone, silnie ząbkowane. Dolne są bardziej podłużne i zebrane w rozetkę.

W liściach, kwiatach, owocach i łodygach znajdują się tak zwane rurki mleczne. Są one wypełnione białym płynem, sokiem mlecznym znanym jako lateks. Jest on bogaty w substancje o działaniu psychoaktywnym.

Reklama

Nasiona maku lekarskiego. Jak wygląda uprawa?

Uprawa maku lekarskiego jest trudna pod względem czysto hodowlanym, a także formalno-prawnym. Wywodząca się najprawdopodobniej z Azji Południowo-Zachodniej roślina ma duże wymagania. Dlatego dobrze rośnie jedynie na glebach żyznych, próchniczych i bogatych w wapń. Ziemia powinna mieć odczyn obojętny lub lekko zasadowy.

Roślina rozwija się bezpośrednio z nasion, które wczesną wiosną rozsypuje się na przekopane grządki. Kwitnie już w maju i czerwcu.

W tym miejscu należy jednak zasygnalizować, że uprawa maku lekarskiego w domu tudzież w ogrodzie jest zabroniona. Roślina ta może być w Polsce hodowana wyłącznie przez podmioty posiadające specjalne zezwolenia - w większości przypadków są to producenci leków (więcej na temat legalności upraw poniżej).

Reklama

Właściwości lecznicze maku lekarskiego

Surowcami zielarskimi maku lekarskiego są nasiona oraz opium, które otrzymuje się z wysuszonego soku mlecznego.

Opium zawiera m.in.:

  • alkaloidy (morfina, narkotyna, kodeina, papaweryna),
  • fenolokwasy,
  • flawonoidy,
  • sterole.

Natomiast w nasionach dodatkowo znajdują się:

  • olej (około 60 procent),
  • białka,
  • sole mineralne (wapń, cynk, fosfor i potas),
  • witaminy (w tym przede wszystkim E).

Tym, co wyróżnia mak lekarski spośród innych roślin, jest działanie czterech wspomnianych alkaloidów. To właśnie one w głównej mierze odpowiadają za jego właściwości lecznicze, ale też psychoaktywne (narkotyczne tudzież „magiczne”, jak to nazywają niektórzy).

Najważniejszą z tych substancji jest morfina. Substancja ta w dozwolonych, niewielkich ilościach wykazuje działanie przeciwbólowe oraz uspokajające i nasenne.

Ogranicza też aktywność ośrodka kaszlu w układzie nerwowym, a także czynność ośrodka oddechowego, jednak przyjmowana w nadmiarze, a także przez dłuższy czas powoduje bardzo poważne konsekwencje.

Może wprowadzić w bardzo głęboki sen, a nawet zapaść. Hamuje pracę jelit oraz spowalnia przepływ żółci, ciężko upośledzając pracę układu trawiennego.

Najwięcej jednak mówi się o jej oddziaływaniu na psychikę człowieka. Po pierwsze morfina bardzo szybko i silnie uzależnia. Po drugie, powoduje nieodwracalne zmiany w mózgu, skutkujące różnymi zaburzeniami, łącznie z uporczywymi myślami samobójczymi. W świetle powyższego odpowiedź na pytanie, czy mak jest zdrowy, nie jest jednoznaczna.

Jeżeli chodzi o pozostałe alkaloidy, kodeina jest substancją o zdecydowanie łagodniejszym działaniu. W dozwolonych ilościach hamuje ona ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Na inne narządy oddziałuje słabiej, wykazując jedynie lekkie działanie przeciwbólowe i delikatnie tylko spowalniające perystaltykę jelit.

Podobnie na organizm działa narkotyna. Wbrew nieco mylącej nazwie, nie ma ona właściwości uzależniających. Z kolei papaweryna łagodzi napięcie mięśni gładkich jelit i dróg żółciowych, a także oskrzeli, naczyń krwionośnych, moczowodów i miedniczek nerkowych.

Reklama

Zastosowanie maku lekarskiego

Czy mak lekarski pomaga uśmierzyć ból? Tak, zawarta w nim morfina jest silnym środkiem przeciwbólowym. Należy jednak pamiętać, że niekontrolowane używanie tej substancji jest skrajnie niebezpieczne. Z tego powodu morfina powinna być stosowana jedynie w postaci leków, w bardzo precyzyjnie odmierzonych dawkach. Samodzielne przygotowywanie środków przeciwbólowych z makówek może się skończyć nawet śmiercią.

Należy też pamiętać, że morfina jest przeznaczona do uśmierzania bólu o bardzo wysokim natężeniu i utrzymującego się w sposób ciągły. W praktyce otrzymują ją pacjenci cierpiący na choroby nowotworowe, po ciężkich urazach, przebytych operacjach i zawale serca. Jest ona używana przede wszystkim w warunkach szpitalnych i pod ścisłym nadzorem lekarskim. Z całą pewnością nie służy do łagodzenia „zwykłych” dolegliwości.

Kodeina jest wykorzystywana do produkcji leków przeciwkaszlowych działających na ośrodkowy układ nerwowy, skutecznie tłumiących męczące odruchy. Podobnie rzecz wygląda w przypadku narkotyny, która może być stosowna na uporczywy kaszel u pacjentów z rozedmą płuc i dychawicą oskrzelową.

Relaksująca mięśnie papaweryna ma natomiast bardzo szerokie zastosowanie jako lek na kolkę jelitową i żółciową, skurcze żołądka i pęcherza moczowego. Występuje w preparatach zmniejszających napięcie w obrębie układu pokarmowego, moczopędnych oraz rozszerzających naczynia krwionośne.

Mak narkotykiem? Tak, może nim być. Właściwości psychoaktywne opium są bardzo silne. W latach siedemdziesiątych alkaloidy maku (morfina i kodeina) zostały uwzględnione w recepturze tzw. kompotu, czyli zabójczo niebezpiecznej polskiej heroiny.

Reklama

Czy mak lekarski jest legalny?

Jego uprawa jest w Polsce zakazana na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Dlaczego? Ma to związek z wysoką zawartością morfiny w składzie tej rośliny.

Istnieje bowiem duże zagrożenie, że surowiec pozyskany z hodowli mógłby posłużyć do produkcji twardych narkotyków. Warto wiedzieć, że za złamanie tego zakazu, prawo przewiduje karę więzienia do 2 lat. Co ważne, policja i prokuratura mają prawo do wszczęcia postępowania nawet w sytuacji, gdy w ogrodzie zakwitnie samosiejka. Jeśli zatem komuś wyrosną duże piękne maki, lepiej jest je wyciąć i zniszczyć, niż robić z nich jakikolwiek inny pożytek.

W Polsce mak wysokomorfinowy można uprawiać wyłącznie po uzyskaniu urzędowego pozwolenia i jedynie do celów farmaceutycznych oraz na potrzeby nasiennictwa.

Dodatkowo producenci wyrobów spożywczych mogą hodować i używać mak z bardzo niską zawartością morfiny, oczywiście po spełnieniu szeregu wymogów formalnych.

Reklama

Olej z maku lekarskiego i inne preparaty

Jak stosować mak lekarski? Jeżeli już, to w postaci leków zawierających izolowane z niego alkaloidy lub też jako olej pozyskiwany z nasion tej rośliny. Warto przy tym zachować dużą ostrożność.

Olej z maku lekarskiego teoretycznie przeznaczony jest do celów spożywczych. W rzeczywistości znajduje też zastosowanie w kosmetyce. Wśród jego zalet wymienia się dużą zawartość witaminy E pod postacią tokoferoli i tokotrienoli, wykazujących silne działanie antyoksydacyjne - dzięki temu może spowalniać procesy starzenia się skóry.

Są w jego składzie także fitosterole (sterole roślinne), które hamują wchłanianie cholesterolu w jelitach, zapobiegając w ten sposób miażdżycy. Mają one również działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, a nawet przeciwnowotworowe.

Uwaga. W przypadku maku lekarskiego wiele nazw jest zwodniczo mylących. Sok z maku, to nie zdrowotny napój, lecz płyn znajdujący się w rurkach mlecznych. To właśnie po jego zasuszeniu uzyskuje się opium, czyli znaną zwłaszcza w Azji Zachodniej substancję psychoaktywną.

Natomiast kompot z maku, to nie niewinny babciny przysmak, lecz - tak jak wspomniano wyżej - jeden z najcięższych narkotyków, jakie wynalazła ludzkość. Tym bardziej niebezpieczny, że ze względu na wysoce niedoskonały proces produkcji jest on silnie zanieczyszczony. Używka ta była przyczyną śmierci wielu osób w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Reklama

Jakie są objawy zatrucia makiem? Przeciwwskazania

Objawy zatrucia makiem lekarskim mogą być bardzo zróżnicowane. W przypadku przedawkowania oleju albo spożycia nadmiernej ilości nasion (na przykład w makowcu), występują przede wszystkim dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Możliwe są też odczyny alergiczne u osób mających uczulenie na mak.

Zdecydowanie jednak poważniejsze są skutki działania większych ilości pozyskiwanego z maku opium i zawartych w nim alkaloidów, zwłaszcza morfiny.

Po ich spożyciu może wystąpić silne spowolnienie oddychania oraz akcji serca, utrata przytomności oraz zgon. Są to potencjalne następstwa użycia silnych leków bez kontroli lekarskich i w nadmiernych ilościach, a także zażywania narkotyków na bazie maku.

Jeśli chodzi o przeciwwskazania, produktów z maku, nawet oleju, nie powinny używać dzieci poniżej 3 roku życia. Nie są one też przeznaczone dla kobiet w ciąży oraz karmiących.

Gdzie kupić mak lekarski? Cena

Gdzie można nabyć mak lekarski? Olej dostępny jest m.in. w aptekach oraz sklepach oferujących suplementy diety i naturalne kosmetyki.

Ceny zazwyczaj wahają się w granicach 25-35 zł za butelkę o pojemności 250-500 ml.

Nasiona dostępne są w sklepach dla… kolekcjonerów oraz w internetowych serwisach aukcyjnych.

W wielu aspektach obrót tym surowcem przypomina sprzedaż nasion marihuany. Często za pomocą inteligentnej gry słów ukrywany jest faktyczny cel transakcji.

 

Czytaj również

Bibliografia

  • Karczmarczuk R., Mak piękny i niebezpieczny, Wszechświat, t. 111, nr 4 - 6/2010.
  • Wielgosz T., Wielka księga ziół polskich, Wydawnictwo Elipsa, Poznań.
  • Klasztorna apteka- zioła ojca Kiliana, Wydawnictwo Salwator, Kraków 2008.
  • Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.
  • Wpis do rejestru maku podmiotów prowadzących uprawę maku, https://www.biznes.gov.pl/pl/opisy-procedur/-/proc/303, [data dostępu: 05.06.2023].
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Zioła
Przytulia czepna - właściwości i przeciwwskazania. Jak ją pić i stosować?
Białe kwiatki przytulii czepnej
Piołun - wygląd, właściwości i działanie. Jak stosować?
Liście piołunu
Czarnuszka - właściwości i zastosowanie. Ile ziaren dziennie i na co pomaga?
Roślina czarnuszka
Podobne artykuły
Skrzyp polny - jak wygląda i na co pomaga? Właściwości i skutki uboczne
Zielony liść laurowy oraz olej laurowy
Liść laurowy - jakie ma właściwości i na co pomaga? Przeciwwskazania
Mak lekarski - jak go rozpoznać i gdzie rośnie? Nasiona i uprawa
Ziele czystku
Czystek - na co pomaga i jak długo można go pić? Właściwości i działanie
Glistnik jaskółcze ziele w moździerzu i domowe leki
Maść z glistnika jaskółcze ziele. Gdzie kupić? Jak działa? Na co pomaga? Przepis

Reklama


Sonda
Sonda redakcyjna
Czy regularnie stosujesz środki na blizny po urazach lub operacjach?
Contractubex_sonda