Reklama
Co to jest owsik?
Owsik to mały nicień barwy białej, pasożytujący w jelicie człowieka i żywiący się treścią jelitową. Jak wszystkie pasożyty ludzkie jelitowe charakteryzuje się uproszczoną budową, bytuje bowiem w środowisku bogatym w substancje odżywcze i w związku z tym nie musi wykształcać skomplikowanego układu trawiennego i wydalniczego, narządów zmysłów i układu nerwowego.
Ciała samic są trzykrotnie większe od ciał samców i są one liczniejsze. Samiec ma 3 do 5 mm długości i średnicę 0,1-0,2 mm. Samice natomiast mają długość 9-12 mm i średnicę 0,3-0,5 mm.
Choroba ta wiąże się przede wszystkim z określonymi środowiskami tj.:
- przedszkole,
- szkoła,
- dom dziecka, gdzie odsetek zarażeń może osiągać nawet 100%.
Wiąże się to również ze stopniem przestrzegania higieny w placówkach. Należy pamiętać o częstym myciu rąk (szczególnie dzieci np. po zabawie w piaskownicy), gdyż jedzenie brudnymi rękami również sprzyja szerzeniu się infekcji. Należy unikać siadania na toalecie oraz korzystania z wanien w miejscach publicznych (lepiej korzystać z prysznica). Istotna jest także częsta zmiana bielizny osobistej i pościelowej, a także wycieranie kurzu.
Czym jest owsica?
Owsica (enterobioza), to choroba wywołana przez małego nicienia o nazwie owsik (łac. Enterobius vermicularis). Jest to pasożyt jelita grubego, występujący zarówno u dzieci jak i u osób dorosłych.
Owsica jest jedną z najczęstszych chorób pasożytniczych, rozpowszechnioną na całym świecie, szczególnie w klimacie umiarkowanym.
Choroba ta występuje najczęściej u dzieci w wieku 3-14 lat, dorośli zarażają się tym pasożytem znacznie rzadziej. Szerzenie się owsicy wiąże się głównie się z określonym środowiskiem (przedszkola, szkoły), a przede wszystkim z brakiem higieny.
Zarażenie owsikami - jak do tego dochodzi?
Do zarażenia dochodzi poprzez połknięcie zapłodnionych jaj, z których wylęgają się larwy owsika. Larwy wędrują do jelita grubego i po trzykrotnym linieniu osiągają postać osobników dojrzałych.
Po odbytej kopulacji samice przytwierdzone do ściany jelita grubego żyją około 4-12 tygodni, a samce prawdopodobnie giną. W ciele samicy w miarę dojrzewania jaj i rozrastania się macicy dochodzi do spadku ciśnienia ujemnego, dzięki któremu samica przysysa się do ściany jelita, odrywa się ona i wędruje w stronę odbytu.
Samice wydostają się przez odbyt najczęściej w godzinach wieczornych i nocnych. Tam składają jaja w fałdach skóry, proces ten trwa około godziny. Podrażnienie spowodowane obecnością samic owsika na granicy śluzówki i skóry właściwej okolic odbytu powoduje uczucie swędzenia i wywołuje odruch drapania się.
Drapanie, jak i czynny ruch pasożyta sprawia, że samica owsika na ogół pęka uwalniając jaja w okolicy krocza. Jaja powleczone są kleistą substancją ułatwiającą przytwierdzanie się do skóry okolic odbytu, palców, bielizny i przedmiotów, których dotyka chory.
Świeżo złożone jajo z zarodkiem nicienia zostaje przeniesione do ust poprzez brudne ręce, rzadziej poprzez skażone jedzenie. Ponieważ jaja owsika zachowują zdolność do inwazji w stanie podeschniętym możliwa jest również inhalacyjna droga zakażenia. Podeschnięte jaja pozbawione są kleistej substancji i z łatwością unoszą się i wraz z kurzem (strzepywanie pościeli zarażonej osoby) i przenoszą po całym otoczeniu.
W przypadku owsicy często zachodzi zjawisko tzw. autoegzoinwazji, czyli samozakażenie poprzez przeniesienie jaj z okolic odbytu do ust. Jest to możliwe gdyż przy znacznej wilgotności w okolicy odbytu i w odpowiedniej temperaturze (30-36˚C) następuje szybki rozwój larwy i w ciągu 6–8 godzin jajo staje się inwazyjne. Krótki czas rozwoju larwy umożliwia samozakażenie, nawet w czasie tej samej nocy.
Uważa się też, że część rozwiniętych z jaj larw może z okolic odbytu ponownie przemieścić się do jelita grubego. Mówimy wówczas o retroinwazji. Retroinwazja i wylęganie się larw w okolicy odbytu na ogół stwierdzane jest u osób z uciążliwą i przewlekłą owsicą powodująca zasadowy odczyn rejonu okołoodbytniczego.
Reklama
Przebieg i objawy owsicy
Choroba często przebiega bezobjawowo, a w efekcie trwania inwazji prowadzi do rozwoju szeregu powikłań ze strony układu pokarmowego (m.in. zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelit z powikłaniem bakteryjnym), układu rozrodczego kobiet (zapalenie pochwy, macicy, jajników) i mężczyzn (zapalenie cewki moczowej, gruczołu krokowego).
Owsica ma często charakter choroby przewlekłej, nawracającej, bardzo rzadko ostrej.
Objawami owsicy są:
- utrata apetytu i związany z tym spadek masy ciała,
- bladość skóry i cienie pod oczami,
- osłabienie,
- zaburzenia snu (bezsenność, koszmary nocne),
- wzmożona pobudliwość nerwowa,
- silny świąd okolic odbytu nasilający się w nocy,
- bóle głowy.
U dzieci stwierdza się pobudzenie nerwowe i trudności w koncentracji, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci, czasem dzieci zaczynają się moczyć w łóżku. Zakażeniu mogą ulec również inni członkowie rodziny i osoby stykające się z chorym, dlatego często leczeniu poddawane są wszystkie osoby przebywające w jednym gospodarstwie domowym.
Objawy choroby zależą od wrażliwości osobniczej oraz od intensywności inwazji. Owsica może utrzymywać się długo, a jej objawy mogą nasilać się wskutek ciągłego samo zarażania się.
Reklama
Badania przy owsicy
W przypadku zaobserwowania opisanych objawów u siebie, lub innych członków rodziny, należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza rodzinnego i poprosić o skierowanie na badania parazytologiczne.
Diagnostyka owsicy opiera się na wykryciu owsików w kale lub wykryciu jaj owsików w okolicy odbytu. Ponieważ samice składają jaja w nocy, wymazy pobiera się rano, przed wypróżnieniem i umyciem. Do tego celu służy specjalny zestaw składający się ze szklanej bagietki owiniętej na końcu celofanem, oraz pojemniczek.
Wymazuje się pocierając delikatnie fałdy odbytu zakończeniem bagietki z celofanem (celofanu nie ściąga się!).
Tak wykonany wymaz wkłada się do pojemniczka, nie dotykając jego ścianek. Zestawy do pobierania wymazów można otrzymać w laboratorium diagnostyki parazytologicznej. W przypadku wyniku ujemnego zalecane jest wykonanie kolejnych dwóch prób w odstępach 3-4-dniowych.
Po zakończeniu leczenia należy wykonać badanie kontrolne pięciokrotne w odstępach 3 tygodniowych
Reklama
Leczenie owsicy - sposoby na owsiki
Warto pamiętać, że na rynku dostępne są preparaty na owsicę bez recepty, w których substancją czynną jest pyrantel. Działają na formy dojrzałe i pasożyty we wczesnym stadium. Ze względu na to, że lek nie niszczy larw, należy powtórzyć kurację po dwóch lub trzech tygodniach. Pyrantel nie podrażnia jelit ani nie wywołuje przemieszczania się robaków. Może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 2 lat. Jeśli chcesz pozbyć się owsików kliknij tutaj.
W inwazjach rodzinnych konieczne jest jednoczesne leczenie wszystkich członków rodziny oraz ustalenie reżimu sanitarno-higienicznego zwiększającego skuteczność terapii.
Z doświadczeń w wielu ośrodkach wynika, że poza leczeniem parazytologicznym należy wykonać badanie mykologiczne kału, gdyż w przypadkach stwierdzenia obecności w kale grzybów z rodzaju Enterobius, Candida, czy Geotrichum konieczne jest równoczesne zastosowanie terapii przeciwgrzybicznej.
W zwalczaniu tej choroby największe znaczenie ma higiena osobista i utrzymywanie czystości w mieszkaniu. W przypadku zarażenia owsikiem ludzkim należy przynajmniej przez okres 1-3 miesięcy podmywać się dokładnie po każdym wypróżnieniu, spać w obcisłych majtkach, bieliznę należy prać po każdym spaniu, a następnie prasować gorącym żelazkiem.
Nie strzepywać pościeli, najlepiej codziennie ją przeprasować gorącym żelazkiem. Bardzo istotne, ale zarazem najtrudniejsze, szczególnie dla dzieci, jest opanowanie odruchu drapania i eliminacja złych nawyków tj. wkładanie palców do ust, obgryzanie ołówka, obgryzania paznokci.
Reklama
Leki na owsiki
Według najnowszych zaleceń w leczeniu owsicy stosuje się leki: Albendazol lub Melbendazol (doustnie 1 dawka powtórzona po 2 tygodniach), ewentualnie pamoanian pirantelu (doustnie 1 dawka przez 3 kolejne dni dawka powtórzona 2 tygodniach).
Albendazol posiada silne właściwości teratogenne dlatego absolutnie nie można stosować go w czasie ciąży i karmienia. Lek może powodować działania niepożądane tj. ból brzucha, nudności, wymioty, czasem łysienie, wzrost parametrów krwi (wzrost stężenia transaminaz), rzadko leukopenia.
Mebendazol również jest przeciwwskazany w ciąży i dla dzieci poniżej 2 roku życia. Może powodować nudności, biegunkę, ból brzucha.
Pamoanian pirantelu stosowany jest w każdym wieku, rzadko wywołuje objawy uboczne ze strony przewodu pokarmowego. Może powodować zawroty głowy, ból głowy, wysypkę.
Owsica - domowe sposoby leczenia
Nie istnieją domowe sposoby leczenia owsicy. Leczenie farmakologiczne można natomiast wspomóc stosowaniem diety na owsiki polegającej na:
- ograniczeniu spożycia cukru,
- jedzeniu dużych ilości owoców i warzyw bogatych w błonnik, a także czosnku i cebuli, czy pestek z dyni.
Powikłania po owsicy
Obecność owsików w jelicie grubym może prowadzić u dziewcząt do zakażeń narządów płciowych i wywołać stany zapalne pochwy, macicy lub jajników. Opisano przypadki występowania owsików i ich jaj u mężczyzn w ścianie moczowodu oraz w gruczole krokowym.
W obfitych inwazjach owsiki przyczepiające się do ściany jelita wywołują stany zapalne jelita grubego, nie wyłączając zapalenia wyrostka robaczkowego, powikłane czasem zakażeniem bakteryjnym.
