Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗
Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗
Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗

Grypa (wirus grypy) - przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Grypa jest chorobą zakaźną, która atakuje sezonowo - szczególnie jesienią i zimą. Można się nią zarazić drogą kropelkową. Objawia się gorączką, kaszlem, katarem, bólami mięśni, a także ogólnym osłabieniem. Sprawdź, jak sobie z nią radzić.
Osłabiona kobieta leżąca w łóżku i trzymająca termometr
Źródło: 123RF
Spis treści
Grypa (influenza) jest ostrą chorobą zakaźną układu oddechowego wywoływaną przez wirusy grypy. Choroba ta szerzy się drogą kropelkową, powodując sezonowe epidemie i pandemie, co odróżnia ją od infekcji spowodowanych wirusami paragrypy. W roku 2009 pojawiła się pandemia grypy wywołana wirusem A H1N1 (tzw. grypa świńska).

Grypa może mieć przebieg łagodny do ciężkiego, a czasem nawet prowadzić do śmierci. Niektóre osoby znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka poważnych powikłań grypy, są to osoby starsze, dzieci i pacjenci z pewnymi uwarunkowaniami zdrowotnymi (immunosupresja). Najlepszym sposobem uniknięcia grypy sezonowej jest szczepienie. Ponieważ wirusy charakteryzują się znaczną podatnością na mutację, w każdym sezonie mamy do czynienia z nowym rodzajem wirusa, a szczepionka jest aktualizowana w oparciu o najpopularniejsze typy i podtypy wyizolowane w sezonie poprzednim.

Rozpoznanie grypy jest stosunkowo łatwe ze względu na zespół charakterystycznych objawów, lecz dokładne odróżnienie grypy od chorób bakteryjnych lub wywołanych wirusami paragrypy, adenowirusami lub wirusami ECHO, możliwe jest dopiero po przeprowadzeniu szczegółowej diagnostyki.

Reklama

Grypa - rodzaje wirusów

Chorobę wywołują wirusy z rodziny Orhtomyxoviridae, które dzielą się na dwa główne rodzaje: pierwszy rodzaj obejmuje wirusy typu A i B, drugi typu C. Bardziej szczegółowe rozróżnianie wirusów przeprowadza się na podstawie różnic w budowie powierzchniowych białek antygenowych.

Wirusy grypy typu A

Stanowią one źródło zakażenia dla człowieka, innych ssaków oraz ptaków. Wirusy z tej grupy są odpowiedzialne za występujące co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat pandemie grypy. Wirusy grypy A dzieli się na podtypy w oparciu o dwa białka antygenowe: hemaglutyniny (H) oraz neuraminidazy (N). Istnieje 15 różnych podtypów hemaglutyniny (H1-H15) i 9 różnych podtypów neuraminidazy (N1-N9). Wirusy grypy A różnych typów wytwarzają z kolei różne szczepy. Obecnie najbardziej popularnymi podtypami wirusów grypy typu A są A(H1N1) i A(H3N2), które co sezon wytwarzają nowe różniące się od siebie szczepy.

Wirusy grypy typu B

Wirusy zaliczane do typu B stanowią źródło zakażenia jedynie dla człowieka. Są one odpowiedzialne za choroby sezonowe i duże epidemie (powtarzające się średnio co 3-5 lat). Wirusy grypy B nie dzieli się na podtypy, można natomiast podzielić je na różne szczepy.

Wirusy grypy typu C

Wirusy te są patogenami wywołującymi łagodne choroby układu oddechowego wyłącznie u ludzi (głównie u dzieci) i nie są uważane za przyczynę epidemii. Budowa wirusów z grupy C odbiega od budowy pozostałych wirusów grypy.

Wirusy ulegają ciągłym zmianom, a w populacji może krążyć kilka typów wirusa na raz. Pojawienie się nowego typu, w związku z brakiem odporności populacji, może wywoływać epidemie i pandemię np. wirus A(H1N1) wywołał pandemię w 2009 roku.

Przyczyną fenomenu epidemiologicznego grypy są dwa zjawiska: skok antygenowy (reasortacja genetyczna) i przesunięcie antygenowe (ang. antigenic shift) charakterystyczne dla wirusów typu A. Uważa się, że nowe szczepy wirusów grypy najpierw atakują ptaki, a miejscem reasortacji wirusa jest organizm świni. Bliskie kontakty ludzi ze zwierzętami związane z hodowlą drobiu i trzody chlewnej, sprzyjają reasortacji, w wyniku czego powstają nowe podtypy wirusa. Tak więc rezerwuarem wirusa grypy ludzkiej jest nie tylko człowiek, ale biorąc pod uwagę krążenie wirusów w ekosystemie, należy również uwzględnić rolę ptactwa i świń.

Zarówno przesunięcie antygenowe, jaki i skok antygenowy polegają na spowodowanych mutacją zmianach w budowie wirusa, a tym samym na modyfikacji jego antygenów.

Skok antygenowy jest zjawiskiem powstającym w sytuacji, gdy jedna komórka jest zakażona co najmniej dwoma różnymi wirusami. Dochodzi wówczas do wymiany fragmentów genomu wirusów i powstania nowego podtypu wirusa.

Przesunięcie antygenowe powoduje mniej dramatyczne zmiany w budowie wirusa i jest związane z powstawiam pojedynczych mutacji w obrębie genomu jednego wirusa, co prowadzi do zmian w jego budowie.

Reklama

Grypa - drogi zakażenia

Choroba szerzy się drogą kropelkową, a im drobniejsze kropelki śluzu, tym głębiej mogą zostać zainhalowane do dróg oddechowych. Wrotami zakażenia jest błona śluzowa dróg oddechowych, szczególnie pokrywające ją komórki nabłonka rzęskowego. Wirus grypy łączy się z komórkami nabłonka górnych dróg oddechowych przez receptor mukoproteinowy (adsorpcja wirusa na powierzchni komórki gospodarza). We wnętrzu komórki wirus replikuje (namnaża się), a następnie zostaje uwolniony i zakaża kolejne komórki. Proces ten trwa kilka godzin. Najczęściej po uwolnieniu wirusów komórka ulega lizie. Wirusy grypy mogą przedostawać się także do krążenia i atakować inne narządy takie jak np. węzły chłonne, mięśnie, nerwy.

Okres wylęgania choroby (czas od zakażenia do wystąpienia objawów) jest bardzo krótki, po ekspozycji choroba rozwija się w przeciągu 18-72 godzin (najczęściej 2 dni). Najistotniejszym i najtrudniejszym problemem jest odróżnienie grypy od przeziębienia, co bez wykonania specyficznych badań serologicznych może stanowić duży problem diagnostyczny.

Reklama

Grypa - objawy

W okresie wylęgania choroby charakterystycznymi objawami grypy są:

  • gorączka powyżej 37,8°C,
  • suchy, męczący kaszel i towarzyszący mu ból w klatce piersiowej,
  • nieżyt nosa (często niezbyt nasilony, u dorosłych może nie występować),
  • chrypka, ból i uczucie drapania w gardle,
  • uczucie rozbicia,
  • bóle mięśni kończyn, grzbietu, okoruchowych, u dzieci mięśni podudzi,
  • ból głowy,
  • dreszcze,
  • osłabienie,
  • utrata apetytu,
  • czasem mogą wystąpić objawy oczne – nadwrażliwość na światło, zapalenie spojówek.

W przypadku rozwoju zakażenia i rozprzestrzeniania się choroby na dolne odcinki dróg oddechowych może dojść do znacznego nasilenia objawów.

Reklama

Grypa a przeziębienie

Ogólne cechy odróżniające grypę od przeziębienia zestawiono w tabeli:

Cecha Grypa Przeziębienie
pojawienie się objawów nagłe stopniowe
przebieg choroby ostry łagodny
temperatura ciała wysoka (> 38°C) najczęściej niepodwyższona
dolegliwości tj. bóle mięśni i stawów, ból głowy nasilone łagodne
suchy kaszel często rzadko
katar rzadko, głównie u dzieci silny
chrypka i ból gardła rzadko często
powikłania częste rzadkie
okres występowania choroby najczęściej od jesieni do wiosny, w Polsce szczyt zachorowań odnotowuje się w styczniu i lutym cały rok
czas trwania choroby tydzień do kilku tygodni kilka dni
zdolność do wywoływania epidemii i pandemii wysoka brak
czynnik wywołujący chorobę wirusy grypy – głównie typ A i B wirusy paragrypy, adenowirusy lub wirusy ECHO

  

Osoby u których wystąpiły objawy grypy powinny jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego. Konieczne jest pozostanie w domu, leżenie i stosowanie się do zaleceń lekarza. Ma to na celu zarówno ochronę przed poważnymi konsekwencjami powikłań grypy, jak też uniknięcie zarażeniu innych osób.

Reklama

Grypa - czynniki ryzyka

Wśród czynników zwiększających ryzyko zachorowania na grypę należy wymienić:

  • wiek - szczególnie wysokie ryzyko występuje u dzieci od 6 miesięcy do 5 lat, oraz u osób powyżej 65. roku życia,
  • ogólny stan zdrowia - ryzyko zachorowania zależy od indywidualnej odporności organizmu oraz współistnienia innych chorób,
  • immunosupresja (np. zakażenie HIV, choroby nowotworowe),
  • przewlekłe choroby serca i dróg oddechowych,
  • przebywanie w ośrodkach pomocy, przedszkolach, żłobkach,
  • przebywanie w dużych zbiorowiskach ludzkich np. podczas koncertów, imprez sportowych,
  • praca zawodowa narażająca na ekspozycję na chorobę - pracownicy służby zdrowia, nauczyciele, żołnierze.

Reklama

Grypa - badania

Diagnostyka zakażeń wirusami grypy opiera się głównie na ocenie charakterystycznych objawów klinicznych. Metody laboratoryjne stosuje się rzadko, mogą to być:

  • izolacja, hodowla i identyfikacja wirusa w materiale pobranym od pacjenta (wymaz z nosa, gardła lub popłuczyny dróg oddechowych),
  • identyfikacja antygenów wirusa w materiale klinicznym (metodą immunofluorescencyjną),
  • potwierdzenie obecności materiału genetycznego wirusa w materiale klinicznym pobranym od pacjenta za pomocą metod molekularnych (np. metodą RT-PCR),
  • badania serologiczne krwi, w których oznacza się przeciwciała przeciwko wirusom grypy, a o aktywnym zakażeniu świadczy wzrost miana przeciwciał pomiędzy kolejnymi pobraniami.

Reklama

Grypa - leczenie

Ponieważ grypa jest infekcją wirusową zastosowanie antybiotyków nie jest konieczne i zalecane tylko w przypadku powikłań bakteryjnych. Na ogół nie stosuje się leczenia, poza środkami łagodzącymi objawy tj. katar, kaszel, czy gorączka.

W wybranych przypadkach lekarz może zastosować leki przeciwwirusowe. W Polsce dostępne są 3 leki przeciwgrypowe:

  • amantadyna,
  • zanamiwir
  • oseltamiwir.

Amantadyna jest stosowana stosunkowo rzadko, gdyż ma wiele działań niepożądanych. Najczęściej stosuje się zanamiwir i oseltamiwir. Istotne dla powodzenia terapii jest szybkie rozpoczęcie leczenia, najlepiej do 36 godzin od zachorowania. Leki podaje się wlewnie, drogą wziewną (inhalacja) lub doustnie. Najistotniejsze dla wyleczenia chorego jest leżenie w czasie choroby.

Powikłania po grypie

Powikłania grypy mogą być bardzo groźne. W szczególności dotyczy to zapalenia dolnych dróg oddechowych, ucha, zatok, mięśnia sercowego i osierdzia, a w rzadkich przypadkach także zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu.

Powikłania mogą być spowodowane przez:

  • Patogenne działanie samego wirusa grypy - niszczenie zainfekowanych tkanek i narządów w wyniku lizy komórek podczas uwalniania cząstek wirusa, czy też niszczenie tkanek objętych stanem zapalnym przez komórki układu odpornościowego.
  • Nadkażenia bakteryjne do których dochodzi w wyniku obniżenia miejscowej odporności poprzez zniszczenie nabłonka dróg oddechowych (wrota zakażenia) oraz hamowanie przez wirusa ekspresji niektórych receptorów komórkowych. Zniszczony nabłonek jest miejscem wnikania patogennych bakterii, tj. paciorkowce np. Streptococcus pneumoniae, gronkowce np. Staphylococcus aureus oraz bakterii z rodzaju Heamophilus np. Haemophilus influenzae.

Do częstych powikłań grypy należy:

Do rzadko występujących powikłań związanych z grypą należy:

  • zapalenie oskrzelików i nadkażenie pałeczką krztuśca u niemowląt i dzieci,
  • zapalenia nerwów obwodowych,
  • zapalenie wielonerwowe,
  • zapalenie Guillaine-Barre,
  • zapalenie rdzenia kręgowego,
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  • zapalenie mózgu,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • zapalenie osierdzia,
  • zapalenie mięśni,
  • zespół wstrząsu toksycznego,
  • zespół Reye’a,
  • poronienia - w przypadku zachorowania kobiety w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze,
  • zaostrzenie istniejących schorzeń tj. cukrzyca, astma, choroby układu krążenia.

Czasem przebieg grypy jest dramatyczny i prowadzi do śmierci, na ogół w wyniku zakażenia w obrębie centralnego układu nerwowego, wstrząsu lub niewydolności oddechowej będącej następstwem zapalenia dolnych dróg oddechowych. Zgony dotyczą głównie osób po sześćdziesiątym roku życia oraz osób z upośledzeniem odporności.

Jak zapobiegać grypie?

Zapobieganie szerzeniu się grypy polega przede wszystkim na:

  • ograniczeniu kontaktu chorego z osobami zdrowymi,
  • izolacji domowej osób chorych, które powinny dla dobra własnego i innych przeleżeć pierwsze dni choroby - leżenie jest szczególnie ważne dla osób z grupy wysokiego ryzyka powikłań tzn. dzieci, młodzieży i osób starszych;
  • wzmożona higiena osób chorych – osłanianie się i mycie rąk po kaszlu, kichaniu, w skrajnych przypadkach chory może stosować maseczkę;
  • wietrzenie pomieszczeń, w których przebywa chory;
  • w przypadku epidemii grypy - unikanie miejsc zatłoczonych np. dużych sklepów, zbiorowisk ludzkich podczas koncertów, zawodów sportowych itp.;
  • czynne uodpornienie polegające na podaniu szczepionki; szczepionka ma skład zmieniany w każdym roku i uwzględnia antygeny najbardziej popularnych typów i podtypów wirusów w poprzednim sezonie; zawsze istnieje możliwość powstania nowych szczepów, ale wzrost odporności na zakażenia wirusów po szczepieniu gwarantuje łagodniejszy przebieg choroby;
  • dbanie o ogólną dobrą kondycję organizmu i odporność tzn. wysypianie się, aktywność fizyczna, prawidłowe odżywanie, ograniczenie stresów, zażywanie witamin (szczególnie witaminy C) w sezonie jesienno-zimowym, kiedy dieta zawiera mniej świeżych owoców i warzyw.

Szczepionka przeciw grypie

Szczepieniem powinny być objęte:

  • dzieci w wieku powyżej sześciu miesięcy oraz osoby dorosłe powyżej 50. roku życia,
  • kobiety planujące ciążę,
  • osoby przewlekle chore na schorzenia układu oddechowego i krążenia, choroby metaboliczne, choroby nerek,
  • osoby z upośledzeniem odporności, HIV, poddane immunosupresji - chociaż u osób tych szczepienie może być znacznie mniej efektywne,
  • pracownicy służby zdrowia, nauczyciele, żołnierze, osoby przebywające w domach opieki.

Dorośli są szczepieni jedną dawką, dzieci dwoma w odstępie czterotygodniowym. Odporność zwykle utrzymuje się 4-6 miesięcy, warto więc zaszczepić się pod koniec wakacji lub wczesną jesienią, aby zyskać odporność na cały sezon grypowy. Przeciwwskazaniami do podania szczepionki jest istniejąca infekcja z gorączką oraz uczulenie na białko kurze.

Sposoby na grypę i przeziebienie

Istnieje bardzo wiele domowych sposobów radzenia sobie z grypą i przeziębieniami, do najpopularniejszych należą:

  • picie herbaty z lipy z miodem i cytryną,
  • picie syropu malinowego,
  • picie syropu cebulowego przygotowanego z krążków cebuli przesypywanych cukrem i zalanych wodą z cytryną,
  • jedzenie czosnku,
  • picie ciepłego mleka z masłem i miodem - szczególnie przed snem,
  • nacieranie pleców i klatki piersiowej maściami rozgrzewającymi lub spirytusem,
  • stawianie baniek.

Wszystkie te metody mogą być pomocne w leczeniu grypy. Jednak najistotniejsze dla wyleczenia chorego jest leżenie w czasie choroby.

Czytaj również

Bibliografia

  • Peltola V., Ziegler T., Ruuskanen O.,Influenza A and B virus infections in children. Clin Infect Dis; 36,,2003
  • Monto A.S., Gravenstein S., Elliott M.,Clinical Signs and Symptoms Predicting Influenza Infection. Arch Intern Med; 160 (aboration with the Department of Health),,2000
  • Bartlett J.G.,Grypa. W: Leczenie chorób infekcyjnych,Wydawnictwo Czelej,Lublin 2006
  • Batura-Gabryel H., Brajer B.,Grypa. Przew Lek; 8,,2007
  • Figueiredo L.T.,Viral pneumonia: epidemiological, clinical, pathophysiological and therapeutic aspects. J Bras Pneumol., 35(9),,Sep 2009
  • Centers for Disease Control and Prevention,Infection Control Guidance for the Prevention and Control ofInfluenza in Acute-Care Facilities,,Atlanta 16 November 2005
  • British Infection Society, British Thoracic Society, Health Protection Agency, in collaboration with the Department of Health,Pandemic Influenza – Clinical Guidelines,,29 March 2006
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Infekcje wirusowe
Grypa typu A - objawy wirusa. Jak wygląda leczenie?
Mężczyzna chory na grypę typu A
Opryszczka penisa - jak leczyć? Przyczyny i objawy
Mężczyzna z widocznymi zmianami skórnymi
Grypa (wirus grypy) - przyczyny, objawy, leczenie, powikłania
Osłabiona kobieta leżąca w łóżku i trzymająca termometr
Podobne artykuły
Cytryna, czosnek i imbir na grypę
Domowe sposoby na grypę - jak leczyć dzieci i dorosłych? Co pomaga?
Nos z infekcją zapalną
Opryszczka w nosie – objawy i leczenie. Jak się jej pozbyć?
Choroba jamy ustnej
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej - u dzieci i dorosłych. Ile trwa i na czym polega leczenie?
Kury zainfekowane wirusem ptasiej grypy
Ptasia grypa 2023 - czy jej objawy są niebezpieczne u ludzi?

Reklama


Jak świętować pierwszy dzień wiosny?
Sprawdź!