Czym jest i jak wygląda chaga?
Chaga (Inonotus obliquus) jest grzybem pasożytującym na drzewach liściastych. Jej głównym żywicielem są brzozy, ale bywa też spotykana na klonach, bukach, dębach, kasztanowcach, topolach, orzechach czy platanach.
Atakuje rośliny kilkudziesięcioletnie i sama rozwija się nawet do 80 lat. Choć jest szkodliwa dla samych drzew (powoduje ich obumieranie), już w starożytności odkryto, że może być stosowana leczniczo przez człowieka.
O możliwości wykorzystania owocników grzybów nadrzewnych w terapii ran pisał już Hipokrates w V w.p.n.e. W Europie Środkowo-Wschodniej chagę zaczęto używać do celów medycznych w XVI wieku (a na szerszą skalę w XIX), podając ją pacjentom cierpiącym na:
- schorzenia przewodu pokarmowego (w tym bóle jelit oraz nadkwasotę i wrzody żołądka),
- infekcje jamy ustnej,
- infekcje narządów płciowych,
- trudno gojące się rany,
- nowotwory.
Współcześnie prowadzone badania wskazują liczne właściwości, które faktycznie mogą być przydatne w terapii wielu chorób i zaburzeń.
Chaga znana jest w terminologii botanicznej, medycznej oraz ludowej pod wieloma nazwami, takimi jak:
- błyskoporek podkorowy (oraz ukośny),
- huba skośnorurkowa,
- włóknouszek ukośny,
- guz brzozowy,
- czerniak brzozowy,
- czernidło,
- czyr brzozowy.
W biologicznej systematyce zaliczana jest do grzybów nadrzewnych rodzaju Inonotus, należących do rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae).
Zwyczajowe nazwy odnoszą się do wyglądu chagi. Jest to narośl o nieregularnych kształtach. Z zewnątrz jest niemal czarna, a jej powierzchnia jest twarda, krucha, zwęglona i przypominająca żużel.
Rozmiary chagi są zróżnicowane. Największe okazy mogą osiągać średnicę do 50 cm.
Reklama
Jak i kiedy zbierać błyskoporka podkorowego?
Chagę można spotkać na całej półkuli północnej, zwłaszcza na Syberii. Grzyb chaga jest obecny także w Polsce, zwłaszcza w Puszczy Białowieskiej, aczkolwiek w relatywnie niewielkich ilościach.
Ze względu na ograniczone występowanie, błyskoporek podkorowy uznaje się za gatunek zagrożony i z tego powodu jest on objęty częściową ochroną gatunkową.
W związku z tym teoretycznie nie powinno się go zbierać w ogóle. Jest on wprawdzie dopuszczony do ograniczonego pozyskiwania, ale wyłącznie przez osoby posiadające specjalne zezwolenie
W takim przypadku zaleca się, by czarną hubę z brzozy pobierać bez naruszania drzew, pozostawiając na ich powierzchni jak najmniejszą bliznę. Zbierać powinno się owocniki, czyli formy anamorficzne. Zasady te są opisane w opracowaniu przygotowanym na zlecenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, można je więc uznać za oficjalne.
Co ciekawe, ich autorzy sami przyznają, że w Polsce pozyskiwanie chagi w większości przypadków odbywa się nielegalnie, bez zezwoleń i kontroli, a mimo to nie jest ścigane, co więcej - jawnie prowadzony jest handel tego typu surowcem. Postuluje się wobec tego pilna potrzebę egzekucji istniejących przepisów zapewniających ochronę gatunkową.
Jeśli ktoś posiada zezwolenie i chce zbierać hubę błyskoporka, ma ku temu okazję przez cały rok. Nie ma w tym względzie ograniczeń czasowych, choć niekiedy wskazuje się, że zimą może to być nieco trudniejsze ze względu na zamrożenie grzyba w bardzo chłodne dni.
Z drugiej jednak strony w sezonie rozpoczynającym się późna jesienią, a kończącym wiosną, łatwej jest hubę znaleźć ze względu na brak listowia pokrywającego drzewa.
Co ważne, należy unikać pozyskiwania grzybów z lasów znajdujących się w pobliżu ruchliwych dróg czy dużych miast, mogą bowiem zawierać w sobie duże ilości szkodliwych metali ciężkich. Od drzewa chagę odcina się dużym nożem lub małym toporkiem.
Reklama
Właściwości błyskoporka podkorowego
Właściwości grzyba chaga są dobrze poznane. W jego składzie wyizolowano takie substancje, jak związki fenolowe, polisacharydy, triterpenoidy, melanina, ergosterol, enzym dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) oraz witaminy z grupy B, magnez, wapń, potas, selen, cynk, żelazo czy wapń.
Odpowiedź na często stawiane pytanie, czy chaga jest zdrowa, jest twierdząca. Błyskoporek podkorowy ma liczne właściwości lecznicze, doceniane już przed wiekami w medycynie ludowej, w ostatnich dziesięcioleciach częściowo potwierdzone także naukowo.
Wskazuje się na jego działanie:
- antyoksydacyjne - zwalczanie wolnych rodników odpowiedzialnych między innymi za procesy nowotworowe i starzenie się skóry;
- przeciwnowotworowe - cytostatyczne (hamowanie podziałów komórkowych) i antymutagenne (zapobiegające mutacjom DNA powodującym nowotworzenie);
- hipoglikemiczne, czyli obniżające stan przecukrzenia organizmu;
- antywirusowe i przeciwzapalne;
- regulujące gospodarkę cholesterolową (poprawia parametry złego cholesterolu całkowitego, złego HDL oraz trójglicerydów).
Reklama
Na co pomaga guz brzozy?
W związku z wyżej wymienionymi właściwościami, chaga jest często nazywana grzybem na raka. Jako taka, bywa stosowana w medycynie ludowej, a także wspomagająco terapię profesjonalną.
Wiara w jej uzdrowieńczą moc jest obecna zwłaszcza na ziemiach rosyjskich. Znajduje to odzwierciedlenie m.in. w starych ruskich legendach, jak ta o księciu Włodzimierz Monomachu, jakoby wyleczonym czarną hubą brzozowa z raka wargi.
Bardziej współcześnie o grzybie tym w kontekście leczenia nowotworów wspominał Aleksander Sołżenicyn. W latach pięćdziesiątych minionego stulecia chaga została oficjalnie włączona do farmakopei ZSRR jako lek przeznaczony dla pacjentów w IV stadium raka, jednak nie w charakterze środka działającego przyczynowo, lecz objawowo (głównie na poprawę samopoczucia).
Współcześnie zwolennicy ziołolecznictwa zalecają stosowanie chagi w szczególności przy nowotworach żołądka, jelit oraz wątroby. Profesjonalna dziedzina nauki, jaką jest onkologia podchodzi do tego typu roślinnych środków z dystansem, aczkolwiek na świecie, m.in. w Chinach czy Rosji są prowadzone badania mające zweryfikować skuteczność huby i możliwość używania jej w terapii.
Na co pomaga chaga ponadto? Oprócz chorób nowotworowych, poleca się jej stosowanie także na dolegliwości układu pokarmowego, schorzenia śledziony i wątroby, na cukrzycę, miażdżycę oraz niedomagania układu odpornościowego.
Jeśli chodzi o problemy gastryczne, znajduje guz brzozy zastosowanie w takich przypadkach, jak bóle żołądka, wrzody, stany zapalne, nieprawidłowe trawienie, czy uporczywe zaparcia.
Reklama
Jak stosować guz brzozy?
Chagę można przyjmować w różnych formach. Obecnie najbardziej upowszechnione jest parzenie jej w taki sam sposób, jak przygotowuje się zwykłą herbatę, czy różnego typu zioła (szczegóły poniżej).
Do tego typu zastosowań jest ona sprzedawana w proszku. Ekstrakt z chagi można też przyjmować w wygodny sposób w postaci suplementów diety zaklętych w kapsułkach.
Jako ciekawostkę można podać, że przez lata wyciąg z czarnej huby brzozowej przygotowywano w formie nalewki w sposób opisany w dokumentach radzieckiego Ministerstwa Zdrowia z 1956 roku.
Rekomendowano tam zbieranie owocników z wyłącznie z żywych brzóz, a następnie moczenie ich w wodzie przez 3-4 godziny, po to by łatwiej było je zmielić maszynką do mięsa lub zetrzeć tarką.
Woda ta, podgrzana do około 50 stopni, była później wykorzystywana do zalewania rozdrobnionego grzyba. Po dwóch dniach odlewano wodę znad osadu, ten zaś wyciskano przez gazę, po to by ostatecznie jeszcze raz połączyć ze zlaną wodą.
Przygotowany w ten sposób napój można było pić 3 razy na dobę lub też wykorzystywać do wykonywania lewatyw w przypadku pacjentów cierpiących na nowotwory w obrębie miednicy mniejszej. W instrukcji zapisano, że najlepsze efekty osiągane są w przypadku raka żołądka i płuc, a najsłabsze - skóry, kości i mózgu.
Reklama
Jak parzyć guz brzozy? Dawkowanie chagi
Jak parzyć herbatę z guza brzozy? W przypadku gotowych, sproszkowanych półproduktów dostępnych w sklepach zielarskich jest to bardzo proste. Wystarczy proszek zalać wrzątkiem i odstawić na około 5-10 minut. Odpowiednia będzie do tego jedna łyżeczka suszu.
Przygotowanie chagi odciętej z żywego drzewa jest dużo bardziej pracochłonne i czasochłonne. W pierwszej kolejności należy obrać zewnętrzną, czarną warstwę. Jaśniejszą, brązową część wewnętrzną kroi się na płaskie kilkucentymetrowe plasterki i pozostawia do wyschnięcia.
Jak suszyć chagę? W chłodniejszych miesiącach pozyskany surowiec układa się na papierze w ciepłych i dobrze wentylowanych pomieszczeniach, latem można pozostawić go na zewnątrz. W obu przypadkach należy jednak unikać bezpośredniej ekspozycji na promienie słoneczne.
Czas suszenia to około 3 tygodni. Współcześnie używa się też suszarek do grzybów czy zwykłych piekarników, co znacznie skraca cały proces, ale może z kolei powodować utratę części cennych składników leczniczych.
Po wysuszeniu grzyba mieli się go na proszek. W takiej postaci jest gotowy do zaparzania. Herbatę z czyru brzozowego można pić do trzech razy dziennie. Jednak w przypadku pacjentów cierpiących na poważne schorzenia, w szczególności onkologiczne, zaleca się uprzednią konsultację z lekarzem.
Należy pamiętać, że w profesjonalnym leczeniu onkologicznym używa się innych, zdecydowanie bardziej radykalnych, ale też skuteczniejszych i lepiej przebadanych metod, takich jak operacje chirurgiczne, chemioterapia czy radioterapia.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania guza brzozy
Ze względu na znikomą liczbę wiarygodnych badań, nie są sformułowane jednoznaczne przeciwwskazania do stosowania chagi.
Zwyczajowo odradza się picie jej lub przyjmowanie w postaci suplementów przez osoby uczulone bądź wykazujące nietolerancję na którykolwiek ze składników grzyba.
Rutynowo też nie jest zalecane jej przyjmowanie przez kobiety w ciąży i karmiące, a także dzieci.
Ostrożność zaleca się też osobom cierpiącym na niewyregulowaną cukrzycę. Działanie hipoglikemizujące może być korzystne w przypadku, gdy poziom cukru jest wysoki. W sytuacji jednak, gdy jest on niski (np. po podaniu insuliny lub innych leków), efekt zastosowania chagi może być niekorzystny.
Nie powinni też pić ani suplementować błyskoporka podkorowego pacjenci z poważnymi zaburzeniami pracy nerek.
Skutki uboczne stosowania chagi
Tak jak nie do końca są znane przeciwwskazania, tak też nie ma pełnej informacji odnośnie skutków ubocznych stosowania chagi.
Grzyb brzozowy zawiera w swoim składzie szczawiany, które mogą przyspieszać postępy kamicy nerkowej i innych schorzeń tego narządu.
Pojawiają się też doniesienia, że chaga może wpływać negatywnie na procesy krzepnięcia, dlatego zaleca się daleko posuniętą ostrożność w jej stosowaniu przez osoby przyjmujące leki rozrzedzające krew.
Należy jednak podkreślić, że brak jest badań pozwalających wnioskować na temat ryzyka określonych działań niepożądanych.
To jeszcze jeden powód, by przed rozpoczęciem suplementacji czy leczenia skonsultować się w tej materii z lekarzem.
Opinie na temat guza brzozy
Wśród użytkowników opinie na temat błyskoporka podkorowego są na ogół pozytywne, aczkolwiek te dostępne w Internecie są z reguły bardzo zdawkowe („działa”, „polecam” itd.), a w dodatku nieliczne.
Trudno więc traktować je jako wymierna pomoc. Badania naukowe w tej materii także są skąpe, niewiele też jest publikacji. Andrzej Szczpkowski i wsp. wymieniają jednak w tym kontekście kilka współczesnych prac potwierdzających działanie lecznicze metabolitów wyizolowanych z chagi. Ich autorzy dowodzili właściwości przeciwnowotworowych, antyoksydacyjnych, antywirusowych i innych.
W Polsce pionierem badań w tym zakresie był J. J. Karpiński, który chadze przyglądał się w dwudziestoleciu międzywojennym. Przed wojną badał ją też W. Dominik, dziekan Wydziału Leśnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W ZSRR, gdzie ten produkt leczniczy był rozpowszechniony na największą skalę, władze zezwoliły nawet na wprowadzenie do obrotu oficjalnych leków bazujących na wyciągach z chagi, przeznaczonych dla pacjentów cierpiących na nowotwory.
Niewątpliwie więc lecznicze właściwości błyskoporka podkorowego zostały w jakiś sposób poznane i zweryfikowane.
Specjaliści przestrzegają jednak, że nie powinien on być traktowany jako podstawowe panaceum w leczeniu chorób onkologicznych czy innych poważnych schorzeń. Rezygnacja z profesjonalnej terapii i oparcie się na medycynie naturalnej są w takich sytuacjach traktowane jako działanie bardzo szkodliwe dla zdrowia pacjenta i pogarszające rokowania.
Cena błyskotka podkorowego. Gdzie go kupić?
Gdzie kupić grzyby chaga? Przede wszystkim produkty tego typu dostępne są w internetowych sklepach ze zdrową żywnością, ziołami oraz suplementami diety.
W postaci kapsułek można też nabyć błyskotka podkorowego w aptekach. Cena jest bardzo zróżnicowana i zależy przede wszystkim od ilości oferowanego surowca czy suplementu.
Za kilogram proszku trzeba zapłacić nawet 500 złotych, jednak poręczniejsze opakowania 50 gramów kosztują około 20-40 zł.
W podobnym przedziale cenowym sprzedawane są preparaty w kapsułkach.