Co to jest LDH?
Dehydrogenaza mleczanowa jest enzymem wewnątrzkomórkowym, który znajduje się w wielu częściach ludzkiego organizmu, przede wszystkim w wątrobie, mózgu, nerkach i mięśniach szkieletowych.
Bierze ona udział w produkcji energii w niemal wszystkich komórkach człowieka. Wraz z innymi enzymami umożliwia przemianę aminokwasów i węglowodanów. Ze względu na miejsce, w którym enzym LDH jest wytwarzany, można podzielić go na 5 izoenzymów:
- LDH1 (komórki mięśnia sercowego),
- LDH2 (serce, erytrocyty, mózg),
- LDH3 (mózg, nerki, leukocyty),
- LDH4 (wątroba, mięśnie),
- LDH5 (mięśnie oraz częściowo wątroba).
W każdym z tych miejsc nadmiar dehydrogenazy mleczanowej może doprowadzić do uszkodzenia tkanek oraz martwicy. Dzięki temu oznaczenie poziomu dehydrogenazy mleczanowej LDH, które wykonuje się podczas badania krwi, w szybki sposób może określić stopień i rodzaj uszkodzenia narządu.
Norma LDH
Nie ma jednej powszechnie stosowanej normy dehydrogenazy mleczanowej w surowicy krwi. Przyjmuje się jednak, że u dorosłych norma LDH mieści się w granicach 120 - 230 U/l .
Granice te różnią się nieco w zależności od laboratorium przeprowadzającego badanie. W niektórych wynosi ona nawet 230 - 480 U/l. Norma LDH u dzieci (szczególnie tych najmłodszych) jest nieco wyższa, a dla poszczególnych grup wiekowych dzieci i młodzieży kształtuje się ona następująco:
- 1–30 dni: 135–750 U/l,
- 31 dni–11 miesięcy: 180–435 U/l,
- 1–3 lat: 160–370 U/l,
- 4–6 lat: 145–345 U/l,
- 7–9 lat: 143–290 U/l,
- 10–12 lat: 120–293 U/l,
- 13–15 lat: 110–283 U/l,
- 16–17 lat: 105–233 U/l.
Wyższy poziom enzymu LDH występuje po zażyciu niektórych leków (leków znieczulających, aspiryny, prokainamidu) a także po narkotykach i alkoholu. Robiąc badania trzeba pamiętać, że również intensywny wysiłek fizyczny może podnieść poziom enzymu LDH.
Inne są także normy LDH dla kobiet w ciąży, ponieważ poziom enzymu w jej ostatnich sześciu miesiącach rośnie w sposób fizjologiczny i w okresie okołoporodowym może wynosić nawet dwu- lub trzykrotność normy dla osoby dorosłej.
LDH w normie, ale rosnące należy systematycznie kontrolować i postępować zgodnie z zaleceniami lekarza. Nawet uzyskanie właściwego wyniku badania nie świadczy o tym, że w organizmie nie toczy się żaden proces chorobowy.
Jeśli pacjent zaobserwuje u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy – nawet mimo wyniku LDH w normie – powinien zgłosić je lekarzowi i przeprowadzić poszerzoną diagnostykę.
Badania LDH
Co to jest badanie LDH? Jest to laboratoryjna analiza próbki krwi pod kątem obecności enzymu w jej surowicy. Polega na zwykłym pobraniu krwi z dołu łokciowego pacjenta będącego na czczo (najlepiej rano).
Wyniki zwykle znane są już następnego dnia, choć w dużej mierze zależy to od placówki wykonującej test. Czasem na wynik trzeba poczekać kilka dni, jeśli próbki wysyłane są do oddalonego laboratorium.
Co to za badanie LDH i o czym świadczą jego wyniki? Samo stwierdzenie podwyższonego poziomu enzymu we krwi mówi wyłącznie o uszkodzeniu tkanek, nie wykazuje jednak, które komórki uległy obumarciu, więc z reguły stosuje się po nim poszerzoną diagnostykę.
Test LDH z krwi pomaga zatem ustalić w takich przypadkach, jak:
- wykrycie uszkodzenia tkanek w organizmie,
- wykrycie anemii hemolitycznych i ich kontrola,
- kontrolowanie i określanie stopnia zaawansowania niektórych chorób nowotworowych.
Poziom dehydrogenazy mleczanowej można badać nie tylko we krwi, ale też innych płynach ustrojowych:
- płynie mózgowo-rdzeniowym – ma na celu odróżnienie bakteryjnego zapalenia opon mózgowych od wirusowego),
- płynie opłucnowym, osierdziowym lub otrzewnowym – ma na celu odróżnienie wysięku enzymu od jego przesięku; wysięk dehydrogenazy następuje na skutek stanu zapalnego (np. towarzyszącego infekcji wirusowej) lub uszkodzenia tkanek, przesięk natomiast – na skutek wzrostem ciśnienia naczyniowego (np. przy niewydolności serca) lub spadkiem poziomu leukocytów.
Wysokie LDH
Co może oznaczać podwyższone LDH i jakie kroki podjąć w razie niewłaściwego wyniku? Wyższe stężenie dehydrogenazy mleczanowej pojawia się generalnie we wszystkich stanach chorobowych, w których mamy do czynienia z martwicą tkanek, z niedoborem witaminy B2 i kwasu foliowego, przy niedokrwistości.
Najczęściej jednak aktywność LDH wzrasta, gdy uszkodzenie nastąpiło w:
- mięśniu sercowym (podwyższony wynik LDH występuje nawet po 10 dniach od zawału serca),
- czerwonych krwinkach,
- nerkach,
- mięśniach szkieletowych,
- wątrobie,
- płucach,
- na skórze.
Przy wysokim LDH we krwi lekarz może podejrzewać u pacjenta m.in.: wirusowe zapalenie wątroby i inne choroby wątroby, choroby nerek, ostre zapalenie trzustki, udar mózgowy, mononukleozę zakaźną, dystrofię mięśniową, zator tętnicy płucnej.
Aktywność enzymu LDH obserwuje się również u osób z HIV i jest u nich oznaką zapalenia płuc oraz choroby grzybiczej.
Jakie postępowanie należy wdrożyć, jeśli wynik badania jest wysoki? Należy pamiętać, że interpretacji wyników powinien dokonywać wyłącznie lekarz.
Rzadko zleca on wyłącznie określenie poziomu dehydrogenazy, częściej kieruje pacjenta na cały szereg badań, w zestawieniu z którymi może rozpoznać, które tkanki uległy uszkodzeniu. Jeśli od razu nie jest w stanie postawić diagnozy, kieruje na dodatkowe badania, np. obrazowe.
LDH niskie
Skoro wysokie LDH stanowi o chorobach związanych z uszkodzeniem tkanek, to czy LDH poniżej normy oznacza ich brak? Nie do końca tak jest. Skoro istnieje jakaś dolna granica normy, spadek enzymu poniżej jej poziomu również jest swego rodzaju odchyleniem, ale nie sygnałem stanu tak groźnego, jak wynik znacząco podwyższony.
Zdarza się, że niskie LDH we krwi wychodzi u osób stosujących zbyt dużo witaminy C. Stan ten nie jest powodem do niepokoju ani rozpoczęcia leczenia. Zaniżonym poziomem dehydrogenazy mleczanowej objawiają się także niezwykle rzadkie mutacje genetyczne, u niektórych pacjentów łączące się dodatkowo z bólami mięśniowymi i ciągłym zmęczeniem.
Nieco inaczej wygląda badanie poziomu LDH w płynach z jam ciała. W badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem zapalenia opon mózgowych wynik wysoki może świadczyć o zakażeniu bakteryjnym, niski natomiast – o wirusowym. W badaniu płynu osierdziowego, opłucnowego lub otrzewnowego wysoki poziom wskazuje na wysięk, a obniżone LDH – na przesięk.
Cena LDH
Badanie poziomu dehydrogenazy mleczanowej – podobnie jak większość tego rodzaju badań laboratoryjnych – można wykonać prywatnie lub korzystając z refundacji Narodowego Funduszu Zdrowia.
Cena badania LDH wykonywanego prywatnie wynosi od kilkunastu do około 25 złotych, w zależności od miasta i placówki, która dokonuje analizy. Na test odpłatny nie trzeba mieć skierowania od lekarza, choć badania tego typu i tak przeważnie robione są na jego zlecenie.
Choć cena dehydrogenazy mleczanowej nie jest wysoka, warto skorzystać z refundacji NFZ-u, jeśli czas oczekiwania na badanie nie jest zbyt długi. Szczególnie, że samo określenie poziomu LDH zwykle jest niewystarczające, by postawić dokładną diagnozę.
Trzeba liczyć się z tym, że w przypadku podwyższonego wyniku lekarz skieruje pacjenta na kolejne badania mające na celu zlokalizowanie uszkodzenia komórek.
Często badanie LDH wykonuje się w pakiecie z:
- CPK – kinazą fosfokreatynową,
- AST – aminotransferazą asparaginianową.
LDH a nowotwory
Poziom markeru LDH bada się też niekiedy, aby ocenić stopień zaawansowania choroby nowotworowej. Na podstawie wyniku lekarz jest w stanie w przybliżeniu ocenić, jakie jest jej stadium oraz jak wyglądają rokowania.
Stężenie dehydrogenazy mleczanowej rośnie znacząco zwłaszcza w przypadku nowotworów o wysokiej złośliwości, takich jak rak jądra, chłoniak, białaczka, guz zarodkowy czy czerniak. Im wyższa aktywność LDH, tym gorsze rokowania, ponieważ wysokie wartości badanego enzymu świadczą o chorobie zaawansowanej.
Podwyższenie wskaźnika LDH w chorobie nowotworowej świadczy też niekiedy o nawrocie choroby.
Należy pamiętać, że również w przypadku monitorowania rozwoju choroby nowotworowej, interpretacji wyników wszelkich badań – również poziomy dehydrogenazy – powinien dokonywać lekarz. Tylko onkolog prowadzący pacjenta, posiadający komplet wyników jego badań jest w stanie ocenić sytuację.
LDH u dzieci
Czy możliwe jest określenie dehydrogenazy mleczanowej u dzieci? Tak, badanie wykonuje się u pacjentów w każdym wieku, jeśli lekarz widzi taką potrzebę. Dla dzieci normy poziomu LDH są inne niż dla osób dorosłych, o czym wspomniano wyżej. Poszczególne grupy wiekowe posiadają własne „widełki”, choć uogólniając, można stwierdzić, że poziom enzymu rośnie w sposób fizjologiczny u dzieci pomiędzy drugim a trzecim rokiem życia.
U dzieci z rozpoznaną chorobą nowotworową określanie poziomu LDH jest bardzo cennym parametrem, pomagającym ocenić stopień zaawansowania i agresywności nowotworu. Warto jednak zaznaczyć, że nie jest przydatne we wstępnej diagnostyce nowotworów u dzieci.
Podwyższona wartość może wskazywać na rozmaite schorzenia układu krążenia, wątroby, płuc, mięśni czy krwi. Z kolei niskie LDH nie świadczy jednoznacznie o nieobecności nowotworu w organizmie. Wysokie LDH u dziecka zawsze jest jednak podstawą do prowadzenia dalszej, poszerzonej diagnostyki, jeśli źródło problemu nie jest jeszcze znane.
Ocena stężenia dehydrogenazy kwasu mlekowego jest niemal badaniem rutynowym u dzieci z powiększonymi węzłami chłonnymi, ponieważ poziom enzymu wzrasta znacząco przy chorobach układu chłonnego.
Interpretacji wyniku badania LDH u dziecka zawsze powinien dokonywać lekarz pediatra, który ocenia stan zdrowia na podstawie zestawienia wyników różnych testów. Po postawieniu diagnozy rozpoczyna on odpowiednie leczenie, kieruje małego pacjenta do właściwego specjalisty, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości zaleca kolejne kroki diagnostyczne.
