Psychobiotyki - preparaty, działanie i cena. Gdzie kupić?

Co to są psychobiotyki?

Psychobiotyki to ściśle określone szczepy bakterii probiotycznych, a więc pożytecznych i przyjaznych człowiekowi drobnoustrojów, wchodzących w skład naturalnej mikroflory jelit. Uważa się, że mają one pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne. 

U podstaw tego założenia stoi odkrycie istnienia osi jelitowo – mózgowej, której istotą są zaawansowane neuronalne, endokrynne oraz immunologiczne mechanizmy komunikacji między systemem trawiennym i ośrodkowym układem nerwowym (OUN). 

Ostatnie dekady przyniosły szereg pogłębionych studiów dotyczących wpływu flory bakteryjnej jelit na funkcjonowanie mózgu, zachowanie człowieka oraz jego kondycję psychiczną. 

Okazało się, że stan tzw. mikrobioty (łącznej populacji bakterii jelitowych) może być powiązany z takimi schorzeniami i dysfunkcjami, jak:

•  depresja, czyli utrzymujące się przez minimum 14 dni stałe pogorszenie nastroju, utrata motywacji, niemożność odczuwania przyjemności, zaburzenia zachowania etc;
•  zaburzenia nerwicowo-lękowe: niezwykle szeroka kategoria różnego typu problemów psychicznych, w tym fobii (agorafobia, fobia społeczna) oraz lęków (zaburzenia uogólnione, napadowe, obsesyjno-kompulsywne, adaptacyjne i inne);
• anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny, któremu towarzyszy lęk przed przybieraniem na wadze oraz zaburzony, negatywny obraz własnego ciała. przypadłość typowa dla wieku nastoletniego;
• autyzm– nieuleczalne zaburzenie rozwoju mózgu, w wyniku którego dochodzi do upośledzenia relacji społecznych, kompetencji komunikacyjnych oraz adekwatności zachowań;
• Choroba Alzheimera– choroba neurodegeneracyjna OUN, najczęstszy rodzaj otępienia. Objawia się poprzez nasilające się zaniki pamięci oraz zaburzenia zachowania, poczucie obcości własnej postaci, zanik odruchów fizjologicznych. Finalnie prowadzi do śmierci w wyniku różnego typu powikłań.

Zaobserwowanie powyższych związków doprowadziło naukowców do konstatacji, że stosowanie wyselekcjonowanych psychobiotyków może być przydatne w terapii tych i innych problemów neuropsychiatrycznych.  

Jak działają psychobiotyki?

W jelitach zdrowego dorosłego człowieka bytuje nawet do 100 bilionów mikroorganizmów, to jest 10 razy więcej, niż wynosi łączna liczba wszystkich komórek znajdujących się w organizmie. Zaś liczba genów znajdujących się w genomie mikrobioty to 3,3 miliona, a więc 150 razy więcej, niż w przypadku genomu ludzkiego. 

Łącznie środowisko jelitowe tworzy około 1500 gatunków bakterii. Część z nich jest chorobotwórcza, część oportunistyczna (są szkodliwe tylko dla osób z obniżoną odpornością), większość jednak uznawanych jest za pożyteczne. Pozytywnie wpływają one nie tylko na pracę układu pokarmowego, ale też na system immunologiczny oraz nerwowy i emocjonalny. 

Jelita i ich flora bakteryjna połączone są z OUN poprzez dwukierunkowy szlak komunikacyjny, w skład którego wchodzą nerw błędny oraz mechanizmy hormonalne i immunologiczne. 

Psychobiotyki, czyli określone bakterie jelitowe, mają wpływ na takie procesy, jak:

• syntezowanie kluczowych neuroprzekaźników, w tym serotoniny, noradrenaliny, melatoniny, katecholaminy, histaminy, kwasu gammaaminomasłowego i acetylocholiny. W ten sposób bakterie biorą udział w funkcjonowaniu tzw. osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej, kluczowej dla zachowania zdrowia psychicznego (zwłaszcza w kontekście depresji);
• produkcja tzw. cytokin prozapalnychprzez układ odpornościowy, co ma ogromne znaczenie w świetle odkryć łączących chroniczne, uogólnione stany zapalne organizmu z występowaniem zaburzeń nerwicowo-lękowych oraz chorób neurodegeneracyjnych. 

W związku z dwukierunkowością szlaku jelita-mózg warto wiedzieć, że odnotowuje się też liczne zależności o przeciwnym wektorze. Dowiedziono między innymi, że przewlekły stres negatywnie wpływa (poprzez hormon zwany kortyzolem) na skład mikroflory jelitowej, a pośrednio na odporność człowieka i wiele innych procesów życiowych.  

Preparaty psychobiotyczne

Odkrycie osi jelita-mózg przyczyniło się do podjęcia prac nad wykorzystaniem probiotyków w leczeniu schorzeń neuropsychiatrycznych. Te szczepy, które mogą być przydatne w przedmiotowej materii, nazwano psychobiotykami (autorem tego pojęcia jest pionier badań w tej dziedzinie, neurolog John F. Cryan). 

Należą do nich między innymi dobrze przebadane pałeczki:

• Lactobacillus helveticus;
• Bifidobacterium longum;
• Lactobacillus casei szczep Shirota;
• Lactobacillus bulgaricus;
• Bidobacterium animalis;
• Streptococcus thermophilus;
• Lactococcus lactis;

Część z nich znalazła zastosowanie w składzie specyficznych suplementów diety, jakimi są preparaty psychobiotyczne. Ich efektywność została dowiedziona w badaniach klinicznych na zwierzętach oraz na ludziach. 

Przykładowo, Michaël Messaoudi i współpracownicy, w opracowaniu Beneficial psychological effects of a probiotic formulation (…)przywołują wyniki eksperymentu z udziałem ochotników przyjmujących przez 30 dni preparat zawierający pierwsze dwa z wymienionych wyżej szczepów bakterii. 

Wykazano, iż pozytywnie wpłynęły one na kondycję psychiczną uczestników badania, a także w sposób pożądany oddziaływały na ich zachowania. Odnotowana została m.in. wyraźna poprawa wyników na skali depresji oraz lęku.

Psychobiotyki na depresję

Inne badanie (A. Naseribafrouei, Correlation between the human fecal microbiota and depression, za: H. Karakuła-Juchnowicz, Psychobiotyki – nowe możliwości terapii zaburzeń afektywnych?) wykazało istotne różnice w składzie mikrobioty osób chorych na depresję oraz zdrowych. 

W pierwszej grupie stwierdzono nadreprezentację bakterii z gromady Bacteroidetes, w tym szczególnie jednego ich rodzaju: Alistipes. Drobnoustroje te są podejrzewane o stymulowanie reakcji zapalnych charakterystycznych dla depresji. 

Wyniki tego i innych badań skłaniają część naukowców oraz lekarzy do rekomendacji stosowania psychobiotyków w leczeniu depresji oraz zaburzeń nerwicowo-lękowych. Istotne jest w tym przypadku założenie, że bakterie konkurują między sobą o przestrzeń (miejsca zaczepienia do receptorów nabłonka jelit) oraz składniki odżywcze. Stosując więc suplementy i wprowadzając w ten sposób większe ilości pożądanego szczepu, osłabia się znaczenie innych, szkodliwych dla zdrowia gatunków. 

Po rozpoczęciu zaś kolonizacji układu pokarmowego, psychobiotyki:

• modyfikują skład mikroflory jelitowej;
• uszczelniają tzw. barierę jelitową;
• zmniejszają poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu;
• wpływają na odpowiedź immunologiczną warunkującą wydzielanie cytokin prozapalnych;
• modulują stymulację nerwu błędnego, stanowiącego kluczowy szlak transmisyjny między jelitami i OUN.

Gdzie kupić psychobiotyki?

Gdzie można kupić psychobiotyki? Jako suplementy diety dostępne są w ofercie aptek, ale też różnego rodzaju sklepów z odżywkami, zdrową żywnością etc. Do obrotu dopuszczonych jest kilka tego typu preparatów, najszerzej z nich znane zawierają w swoim składzie szczepy Lactobacillus helveticusoraz Bidobacterium longum.  

Cena psychobiotyków uzależniona jest od producenta, dystrybutora, wielkości opakowania, a także ewentualnego dodatku innych substancji czynnych. Koszty nabycia wahają się od około 25 do nawet 130 złotych za 30 kapsułek dojelitowych (miesięczna kuracja).