Szczepienie na odrę – czy w Polsce jest masowo wykonywane?

Reklama

Jak można zarazić się odrą?

Odra jest chorobą niezwykle zakaźną. Najczęściej występuje w wieku dziecięcym, jednak nieszczepione osoby dorosłe, które w dzieciństwie nie chorowały na odrę, również mogą się nią zarazić. Przebieg takiej choroby u dorosłych jest najczęściej dużo cięższy niż u dzieci.

Do zarażenia się wirusem dochodzi drogą kropelkową – oznacza to, że musi nastąpić bezpośredni kontakt z osobą zarażoną (bardzo rzadkie były przypadki zakażenia przez dotykanie przedmiotów, z których korzystała wcześniej osoba chora na odrę). Osoby nieszczepione przechodzą odrę tylko raz – aczkolwiek zdarzały się ekstremalnie rzadkie sytuacje ponownego zakażenia, bądź zachorowania pomimo szczepienia.

Okres wylęgania, czyli wzrostu i namnażania się wirusa, trwa od 8 do 14 dni. Dopiero po takim czasie od zarażenia dochodzi do wystąpienia pierwszych objawów. Jednak zarażać odrą można już do 5 dni zanim pojawi się pierwsza wysypka. Osoba zarażona jest także niebezpieczna dla otoczenia do 4 dni po tym jak wystąpią wykwity.

Chorobę można podzielić na 4 fazy:

• okres wylęgania odry – najczęściej bezobjawowy
• okres nieżytowy
• okres wysypkowy
• okres zdrowienia

Reklama

Szczepienia przeciwko odrze

Masowy program szczepień przeciwko odrze był przełomowym krokiem w zwalczaniu tej choroby. Zanim do niego przystąpiono to w latach 1955-1974 dochodziło do 130 000 przypadków rocznie– i to tylko w latach, w których nie było epidemii. Ta zdarzała się co 2-3 lata i liczba przypadków rocznie niemalże się podwajała.

Od 1975 roku, kiedy to wprowadzono obowiązkową szczepionkę przeciwko odrze, liczba przypadków zmalała o 99%. Początkowo była to szczepionka monowalentna–czyli skierowana tylko przeciwko wirusowi odry.

Aktualnie podaje się dzieciom szczepionkę trzywalentną, zawierającą żywe, atenuowane wirusy (czyli pozbawione możliwości wywołania choroby) odry, świnki i różyczki. Istnieją też szczepionki 4 w 1 chroniące dodatkowo przed ospą. Stosowanie preparatów chroniących przed więcej niż jedną chorobą jest podyktowane chęcią zmniejszenia ilości koniecznych iniekcji u niemowląt oraz, co szczególnie ważne w obecnej sytuacji epidemiologicznej - zmniejszenia ilości wizyt szczepiennych w gabinetach lekarskich.

Schemat szczepienia wygląda następująco:

Źródło: https://szczepienia.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/02/MMR-Kiedy-szczepienia.png [data dostępu:26.04.2021]

Reklama

Zachorowania na odrę w Polsce

Od paru lat istnieje bardzo niepokojący trend - coraz więcej rodziców odmawia szczepienia swoich dzieci z obawy przed działaniami niepożądanymi szczepionek. Ruchy antyszczepionkowe przybierają w ostatnich latach na sile, a skala manipulacji i błędnie interpretowanych danych sprawia, że wielu rodziców zaczyna mieć wątpliwości w obliczu bombardowania sprzecznymi informacjami. 

Działania te niestety sprawiają, że liczba zaszczepionych dzieci spada. Niesie to za sobą poważne konsekwencje - wyraźnie widać korelację pomiędzy spadkiem wyszczepialności społeczeństwa a wzrostem zachorowań na odrę. WHO (World Health Organization–Światowa Organizacja Zdrowia) alarmuje i przytacza dane, odnośnie wzrostu zachorowań na odrę.

Źródło: https://szczepienia.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/03/Post_odra_WHO.png [data dostępu: 26.04.2021]

Poniższe wykresy dokładnie pokazują jaki wpływ wywołały szczepienia na zapadalność na odrę w Polsce.

Źródło: https://szczepieniaodra.files.wordpress.com/2011/09/odra-umieralnosc-w-polsce-od-19504.jpg [data dostępu: 26.04.2021]

Na powyższym wykresie widać wyraźny trend spadkowy związany z umieralnością na odrę, który zaczął się dużo wcześniej niż rok 1975 (rok w którym wprowadzono obowiązkowy program szczepień). Ma to związek z gwałtownym polepszeniem się jakości opieki medycznej, rozwoju medycyny oraz polepszenia warunków sanitarnych po okresie II Wojny Światowej.

Poniższy wykres pokazuje za to jak wygląda zapadalność na tę chorobę.

Tutaj dokładnie można zobaczyć, jak krzywa zapadalności na odrę gwałtownie załamuje się po roku 1975. Wysokie piki i dołki na wykresie pokazują, że odra jest chorobą sezonową – większość jej przypadków notuje się jesienią i zimą, podczas gdy wiosną i latem występuje sporadycznie.

Reklama

Odra w krajach Unii Europejskiej

28 maja 2019 Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób opublikował ocenę ryzyka dotyczącą sytuacji epidemiologicznej odry w krajach UE. Od stycznia 2016 do marca 2019 odnotowano wzrost zachorowań na odrę. Najwyższy wzrost zaobserwowano w Polsce, na Litwie oraz w Bułgarii i Francji. W samej Polsce w pierwszym kwartale 2019 odnotowano 520 przypadków, podczas gdy w analogicznym okresie roku 2018 były to 32 przypadki.

Aby zagwarantować bezpieczeństwo całego społeczeństwa przed odrą, minimalny odsetek osób zaszczepionych musi wynosić 95%. Tymczasem w Polsce liczba osób zaszczepionych spadła poniżej tej wartości w roku 2016 (aktualnie jest to ok 92,9%). Już teraz nie jesteśmy dostatecznie chronieni i możemy się spodziewać w najbliższych latach wzrostu zachorowań. Od jakiegoś czasu wschodni sąsiedzi na Ukrainie mają ogromny problem z epidemią odry, co przekłada się również na wzrost przypadków zachorowań związanych z migracją.

Reklama

Powikłania po odrze

Jak wspomniano na początku artykułu–odra u osób dorosłych przechodzi dużo ciężej niż u dzieci, może również prowadzić do trwałych powikłań. Nawet kilkanaście lat po przechorowaniu może dojść do nieuleczalnej choroby–podostrego stwardniającego zapalenia mózgu.

Do częstych powikłań należy także:

• biegunka,
• zapalenie krtani,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Bardzo często dochodzi także do bakteryjnych nadkażeń. Zapalenie płuc stanowi najważniejszą przyczynę zgonu w przebiegu odry. Ponadto u osób dorosłych bardzo często dochodzi do zapalenia wątroby, które jest rzadkością u zarażonych dzieci. Rzadkie, ale za to poważne w skutkach są powikłania neurologiczne lub małopłytkowość, której może towarzyszyć krwotoczna wysypka.

Objawów tych można uniknąć poprzez zastosowanie szczepionki. Według wszelkich dostępnych obecnie danych stosunek korzyści do ryzyka szczepień jest niezwykle wysoki - oznacza to, że szczepienie zapobiega groźnej chorobie, a powikłania poszczepienne są rzadkie i zwykle łagodne.

W erze powszechnego zagrożenia koronawirusem SARS CoV-2 nie można zapominać o innych, groźnych chorobach zakaźnych, które również stanowią realne zagrożenie. Odra to doskonały przykład choroby, o której prawie zapomnieliśmy, ona jednak nie zapomniała o nas.

Czytaj również:

• Szczepionka na ospę - możliwe powikłania, ile dawek?
• WHO ostrzega: odra wciąż atakuje
• Półpasiec - objawy, powikłania, czy jest zaraźliwy?