Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków

Uzależnieniem nazywamy silną fizjologicznie uwarunkowaną, bądź psychiczną potrzebę przyjmowania jakiejś substancji. W przypadku leków lub substancji psychoaktywnych uzależnienie często prowadzi do cierpienia psychicznego lub zaburzeń psychicznych. Niniejsze opracowanie dotyczyło będzie uzależnienia od niektórych z najpopularniejszych substancji. Związki te należą do jednej z wymienionych grup:

• środki stymulująco wpływające na pracę układu nerwowego,
• środki hamująco wpływające na pracę układu nerwowego,
• środki halucynogenne.

Osobne opracowanie poświęcone zostało uzależnieniu od alkoholu.

Reklama

Uzależnienie - przyczyny

Istnieją różne teorie opisujące sposoby uzależniania się.

1. Model uczenia się i warunkowania

W tej teorii do uzależnienia się od jakiejś substancji dochodzi w wyniku skojarzenia bodźców:

• bezwarunkowego – jakim jest substancja psychoaktywna,
• warunkowych, którymi mogą być okoliczności przyjmowania substancji psychoaktywnej, obrazy, dźwięki, sygnały z tą substancją związane. Zetknięcie się z bodźcem warunkowym powoduje nakierowanie procesów uwagi na bodziec bezwarunkowy. Bodźce warunkowe mogą przyczynić się do utrwalenia zachowania polegającego na poszukiwaniu substancji psychoaktywnej – do uzależnienia.

2. Model osobowości „podatnej” na uzależnienie

Nie istnieje jeden model osobowości podatnej na uzależnienie, jednak u osób z zaburzeniem osobowości o typie osobowości antyspołecznej częstość uzależnienia od leków i substancji psychoaktywnych wzrasta. Osoby takie cechuje destrukcyjne i antyspołeczne zachowanie. Przyjmowanie substancji może być u tych osób substytutem normalnych relacji z innymi, łagodzić wewnętrzne konflikty, umożliwiać niekonfrontowanie się ze swoimi emocjami.

Także niektóre choroby psychiczne - depresja, schizofrenia często wiążą się z wzrostem poziomu używania pewnych substancji.

3. Podatność genetyczna

Większość badań dotyczących uzależnień od substancji psychoaktywnych pochodzi od badań nad alkoholikami. Biologiczni krewni alkoholików stanowią grupę ryzyka wystąpienia uzależnień np. od:

• marihuany,
• kokainy,
• palenia.

4. Teoria procesu przeciwstawnego

Według tej teorii organizm po zażyciu jakiejś substancji psychoaktywnej uzależnia się od niej, gdyż początkowa przyjemność z zażycia tej substancji staje się coraz mniejsza, pojawia się tolerancja na zwyczajne dawki substancji oraz nieprzyjemne uczucie związane z niemożliwością przyjmowania jej.

5. Modele wzmocnienia pozytywnego

Według tej teorii uczucie przyjemności po zażyciu jakiejś substancji samo w sobie jest nagrodą i motywuje do kolejnego jej przyjęcia.

Z racji interdyscyplinarności tego problemu, postępowanie w przypadku uzależnień od tych substancji jest złożone. Na początku ścieżki diagnostycznej warto zwrócić się do lekarza POZ. Może on sam lub po skierowaniu do lekarza psychiatry bądź psychologa ocenić, czy w przypadku danej osoby możemy mówić o uzależnieniu. Następnie, w zależności od:

• stopnia samodzielności danej osoby,
• jej motywacji,
• charakteru jej uzależnienia i towarzyszących chorób,

wspólnie z lekarzem opracowuje się program terapeutyczny.

Reklama

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - przyczyny

Problematyką uzależnień zajmuje się wiele nauk: socjologia, medycyna, biologia, psychologia i inne. Z faktu, iż problematyka uzależnień jest zagadnieniem interdyscyplinarnym, wynika wiele trudności w rozumieniu tego zjawiska, na przykład:

• medycznie - uzależnienie wiąże się z koniecznością przyjmowania substancji celem utrzymania pewnego poziomu funkcjonowania organizmu, środki te wywierają wpływ na czynności fizjologiczne i funkcjonowanie psychiczne człowieka,
• psychologicznie – uzależnienie jest wynikiem zaburzeń jednostki, uzależnienie może być sposobem radzenia sobie z aktualnymi trudnościami, ucieczką, poszukiwaniem doznań,
• pedagogicznie – uzależnienie może być wynikiem niekorzystnych interakcji podczas procesu nauczania,
• socjologicznie – uzależnienie jest wynikiem przemian społecznych, dużej dostępności wielu środków, jest to produkt naszej kultury.

Reklama

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - czynniki ryzyka

Wśród czynników ryzyka wymienia się:

• posiadanie krewnych, którzy byli uzależnieni,
• cierpienie z powodu chorób/zaburzeń psychicznych np. ciągłe doświadczanie lęku, poczucia osamotnienia, cierpienie na antyspołeczne zaburzenie osobowości,
• płeć męska – mężczyźni częściej uzależniają się od substancji psychoaktywnych i leków,
• trudności w życiu osobistym i w pracy,
• predyspozycje genetyczne,
• przyjmowanie substancji, od których można się uzależnić.

Reklama

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - środki stymulujące (stymulanty)

Należą do nich:

• efedryna,
• amfetamina,
• kokaina,
• methamfetamina,
• metyolfenidat,
• metylokatynon,
• modafinil,
• i inne.

W medycynie używane są:

• efedryna,
• kofeina,
• metylfenidat,
• modafinil.

Reklama

Jak stymulanty działają na układ nerwowy?

Stymulanty zwiększają aktywność układu współczulnego, jeżeli oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy często wywołują stany euforyczne. Poza osobami uzależnionymi od stymulantów, używają ich:

• osoby odchudzające się i anorektycy – celem zmniejszenia masy ciała,
• ludzie, którzy chcą zwiększyć swoją aktywność psychiczną i fizyczną,
• osoby z ADHD chcące podnieść swoją zdolność do koncentracji i skupienia,
• osoby chcące podtrzymać czujność, gdy sen nie jest możliwy (np. kierowcy).

Czytaj: Co groźniejsze alkohol czy narkotyki?

Reklama

Zażywanie amfetaminy - objawy

Jakie są objawy zażywania stymulantów?

Amfetamina - palona lub wdychana działa szybko, przyjmowana doustnie po ok. pół godziny. Efekty jej działania utrzymują się około 6 godzin. Może odmiennie działać na różne osoby. Po zażyciu amfetaminy osoba staje się:

• podniecona,
• gadatliwa,
• nie czuje zmęczenia,
• ma dużo energii do działania,
• ma więcej pewności siebie,
• więcej się rusza.

Mogą pojawić się zaburzenia koordynacji ruchowej. Ponadto:

• wzrasta ciśnienie krwi,
• pojawia się suchość w jamie ustnej,
• występuje rozszerzenie źrenic.

Przedawkowanie amfetaminy może prowadzić do:

• halucynacji wzrokowych,
• znacznego pobudzenia psychoruchowego,
• zaburzeń krążenia (zaburzenia rytmu, tachykardia), 
• niewydolności krążenia,
• śmierci w wyniku zawału mięśnia sercowego.

Reklama

Zażywanie kokainy - objawy

Kokaina - przyjmowana najczęściej przez nos, możliwe też przyjęcie:

• domięśniowe,
• dożylne,
• dopochwowo,
• doodbytniczo.

Zaczyna działać szybciej niż amfetamina, po kilkunastu sekundach. Zażycie łączy się z uczuciem silnej przyjemności, łączy się z przypływem energii i poczuciem siły. Pojawia się:

• euforia,
• brak zmęczenia,
• wzrost potrzeb seksualnych,
• poszukiwanie towarzystwa do zabawy.

Przy długotrwałym przyjmowaniu pojawia się obniżenie popędu seksualnego. Po zażyciu dochodzi do:

• wzrostu ciśnienia krwi,
• rozszerzenia źrenic,
• wzrostu temperatury ciała,
• zmniejsza się apetyt,
• pojawia się suchość w ustach.

Zażywanie metamfetaminy - objawy

Methamfetamina - jest to pochodna amfetaminy, szerzej rozpowszechniona w USA niż w krajach europejskich. Jest związkiem o silnym działaniu, także halucynogennym.

Przyjmowana jest:

• doustnie,
• może być palona,
• podawana dożylnie.

Działa około 6 godzin. Osoba po zażyciu tego narkotyku doświadcza:

• uczucia euforii,
• pewności siebie,
• ma większą czujność,
• mniejszą senność,
• mniejszy apetyt.

Może pojawić się:

• lęk,
• bezsenność,
• zachowania agresywne.

Dochodzi do wzrostu akcji serca i podniesienia ciśnienia krwi. Przyjęcie zbyt dużej dawki wiąże się z:

• nudnościami,
• wymiotami,
• bólami głowy,
• dreszczami.

Zażywanie metylofenidatu i metylokatynonu - objawy

Metylofenidat - jako lek jest często przepisywany osobom cierpiącym na ADHD. Przyjmowany jest najczęściej w postaci tabletek, zgodnie z zaleceniami lekarza. Nie powoduje nagłego wzrostu pobudzenia, jak w przypadku kokainy. W większych dawkach ma działanie podobne do amfetaminy czy kokainy.

Metylokatynon – używany jest jako środek „rekreacyjny”, rozpowszechniony na całym świecie. Powoduje lekkie pobudzenie, ma działanie euforyczne.

Po zażyciu tej substancji osoba staje się:

• bardziej towarzyska,
• chętniej komunikuje się z innymi.

Występuje:

• rozszerzenie źrenic,
• szybsze bicie serca,
• szybsze oddychanie,
• zmniejszenie łaknienia,
• problemy z erekcją u mężczyzn.

Przyjmowany przewlekle powoduje uczucie wyczerpania, zmęczenie, bóle głowy.

Zażywanie modafinilu i efedryny - objawy

Modafinil – jest lekiem, stosowanym w leczeniu narkolepsji, w zespole bezdechu sennego. Działa psychostymulująco i w zależności od dawki powoduje nasilenie stanu czuwania lub jego normalizacje. Pozbawiony jest negatywnego wpływu na układ sercowo-naczyniowy, charakterystycznego dla amfetaminy. Po zażyciu pojawia się uczucie dobrej sprawności fizycznej i psychicznej, nie działa euforyzująco.

Efedryna – stosowana jako lek redukujący apetyt, środek zwiększający koncentrację i uwagę, lekarstwo na popularny katar.

Po zażyciu efedryny:

• wzrasta ciśnienie krwi,
• zwiększa się siła skurczu mięśnia sercowego,
• rozszerzają się oskrzela,
• zwiększa się przepływ przez tętnice mózgowe i wieńcowe.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - wezwij pomoc

W przypadku ostrych zatruć i przedawkowania należy zawsze wezwać pogotowie ratunkowe. Często kończy się to detoksykacją fizjologiczną na oddziałach toksykologii. W przypadku przewlekłego zażywania jakiejś substancji można od razu zwrócić się do instytucji związanych z leczeniem – poradni leczenia uzależnień. Do większości z nich nie jest potrzebne skierowanie od lekarza POZ. Po informacje gdzie jest najbliższa taka poradnia można udać się do swojego lekarza POZ.

Zażywanie amfetaminy - powikłania

Amfetamina - ma potencjał do uzależniania, jednak nie dzieje się to od razu, dopiero po pewnym okresie stosowania. Zespół abstynencyjny po odstawieniu amfetaminy objawia się zaburzeniami ze strony układu krążenia (zaburzenia rytmu, tachykardia):

• niepokój,
• lęk,
• drażliwość,
• dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Zażywanie kokainy - powikłania

Kokaina - ma duży potencjał do uzależniania psychicznego i fizycznego.

Niekorzystny wpływ na organizm:

• układ nerwowy - może powodować napady drgawkowe, bóle głowy, wylewy krwi do mózgu,
• układ krążenia - może na stale podnieść ciśnienie krwi prowadząc do nadciśnienia, wywołuje zaburzenia rytmu serca, zwiększa zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen, prowadząc do niedokrwienia mięśnia serca i w efekcie do zawału; może powodować niedokrwienie innych narządów (jelit, nerek, mięśni).

Jest niebezpieczna również ze względu na swoje interakcje - z lekami nasercowymi powodującymi skurcz naczyń może powodować zawał serca. Przyjmowana z alkoholem prowadzi do powstania pochodnej, która działa silniej niekorzystnie na układ krążenia.

Zażywanie metamfetaminy - powikłania

Methamfetamina - ma bardzo duży potencjał do uzależniania, może rozwinąć się tolerancja.

Po ustaniu jej działania pojawia się nieprzyjemne uczucie smutku i lęku, motywujące do przyjęcia kolejnej dawki. Osoby zażywające methamfetaminę narażone są na:

• zaburzenia psychotyczne,
• zawały serca,
• udary,
• napady drgawkowe.

Methamfetamina wchodzi w interakcje z wieloma lekami i substancjami.

Zażywanie melytofenidatu i metylokatynonu - powikłania

Metylofenidat - nie uzależnia fizycznie, mogą pojawić się objawy uzależnienia psychicznego. Znane są jednak przypadki zgonu z powodu przedawkowania – wysokie dawki leku powodują działanie podobne do kokainy czy amfetaminy.

Metylokatynon – nie uzależnia fizycznie, mogą pojawić się objawy uzależnienia psychicznego. Może rozwinąć się zjawisko tolerancji.

Zażywanie modafinilu i efedryny - powikłania

Modafinil – nie wywołuje uzależnienia fizycznego, jednak jak każda substancja psychoaktywna może dojść do rozwoju uzależnienia psychicznego.

Efedryna – zażywanie prowadzi do szybko powstającej tolerancji, nie uzależnia fizycznie, możliwość rozwoju uzależnienia psychicznego. Skutki uboczne pojawiają się przy regularnym stosowaniu, są to:

• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaczerwienienie skóry,
• utrata apetytu,
• niepokój,
• bezsenność,
• bóle głowy.

Zażywanie morfiny - zagrożenia

Morfina - do uzależnienia psychicznego może dojść dosyć szybko, uzależnienie fizyczne może pojawić się po kilkunastu dawkach, jednak prawidłowo podawana nawet przez lata może nie powodować znaczących następstw.

Z reguły występują:

• rozleniwienie,
• osłabienie napędu życiowego,
• dążenie do poszukiwania kolejnych dawek morfiny.

Mogą utrwalić się dolegliwości somatyczne:

• bradykardia,
• zaparcia,
• trudności w oddawaniu moczu,
• spadek ciśnienia tętniczego.

Zażywanie heroiny - zagrożenia

Heroina – heroina jest substancją bardzo uzależniającą, z czasem wykształca się tolerancja i organizm potrzebuje coraz większych dawek. Uzależnienie psychiczne jest bardzo silne i długotrwałe, uzależnienie fizyczne możliwe do przezwyciężenia. Objawy odstawienia są szczególnie nasilone w pierwszych dwóch tygodniach.

Ostre objawy odstawienne przypominają grypę:

• występuje osłabienie,
• męczliwość,
• bóle mięśni,
• ślinotok,
• katar,
• gorączka,
• przyspieszona akcja serca,
• szybki oddech,
• pocenie się.

Towarzyszy temu silna potrzeba przyjęcia kolejnej dawki narkotyku oraz nieprzyjemne doznania:

• spadek nastroju,
• bezsenność,
• drażliwość,
• lęk,
• niepokój.

Zażywanie heroiny - leczenie

W leczeniu tego stanu stosowany jest lek: klonidyna. Przez około pół roku utrzymują się tzw. objawy późne zespołu odstawiennego:

• rozszerzone źrenice,
• niska temperatura ciała,
• niskie ciśnienie krwi,
• bradykardia.

Chęć zażycia kolejnej dawki jest mniejsza, jednak nadal występuje. Przykre dolegliwości psychiczne w postaci:

• bezsenności,
• lęku,
• spadku nastroju,
• drażliwości

mogą się utrzymywać.

Zażywanie barbituranów - zagrożenia

Barbiturany – przyjmowanie barbituranów wiąże się z powstaniem uzależnienia psychicznego i fizycznego, z czasem dochodzi do rozwoju tolerancji organizmu.

W przypadku zaprzestania przyjmowania pojawiają się objawy odstawienia głównie:

• nudności,
• wymioty,
• drżenie mięśni,
• niepokój,
• lęk.

Objawy takie trwają do dwóch tygodni w zależności od preparatu.

Przy przewlekłym wieloletnim stosowaniu dochodzi do licznych zmian o organizmie dotyczących:

• układu oddechowego,
• krążenia,
• gospodarki hormonalnej,
• sprawności psychicznej.

W przypadku regularnego przyjmowania dużych dawek mogą wystąpić:

• psychozy,
• halucynacje,
• anemia,
• bezsenność,
• skłonności samobójcze,
• śmierć z przedawkowania lub nagłego odstawienia tych środków.

Zażywanie benzodiazepiny - zagrożenia

Benzodiazepiny - uważa się je za środki bardziej bezpieczne niż barbiturany, jednak wywołują uzależnienie psychiczne, fizyczne oraz rozwija się na nie tolerancja. Śmierć w wyniku przyjęcia benzodiazepin może wystąpić w przypadku szybkiego jednorazowego przyjęcia dużej dawki leku.

Zwiększa się, gdy przyjmowane są one z innymi substancjami z grupy depresantów.

Zagrożenia związane z przyjmowaniem halucynogenów - ectasy

Esctasy – przyjmowanie tego środka wiąże się z uzależnieniem fizycznym, psychicznym oraz rozwojem tolerancji, jednak opinie w kwestii potencjału tego środka do uzależniania są różne. Przeważa opinia, iż jest to środek o niewielkim potencjale do uzależniania fizycznego.

Różne osoby mają inne reakcje po przyjęciu tego środka. Dzień po zażyciu ecstasy pojawiają się dolegliwości:

• senność lub pobudzenie,
• irytacja,
• zmęczenie,
• zawroty głowy,
• mdłości

stan taki może utrzymywać się do 2-3 dni. W skutek przedawkowania może dojść do:

• gwałtownego spadku ciśnienia krwi,
• drgawek i śpiączki,
• a nawet śmierci.

Może wywołać stany depresyjne, psychozy.

Zagrożenia związane z przyjmowaniem halucynogenów - LSD

LSD - właściwości uzależniające LSD są niewielkie, do uzależnienia fizycznego nie dochodzi, pojawić się może obniżenie nastroju i spadek napędu życiowego. Uzależnienie psychiczne pojawia się rzadko. Rozwój tolerancji jest niewielki. Może dojść do zagrożenia życia i zdrowia w związku z nieracjonalnym zachowaniem osoby po zażyciu tej substancji.

Zakłóceniu ulega:

• ocena możliwości swoich i innych ludzi,
• poczucie czasu,
• odległości,
• prędkości etc.

Przy przewlekłym przyjmowaniu może dojść do rozwoju objawów urojeniowych. Zdarzają się zjawiska, zwane „flashback” – nawet wiele miesięcy po przyjęciu substancji dochodzi do nagłej zmiany percepcji, podobnej do tej po zażyciu substancji. Zwiększa to ryzyko wystąpienia szkodliwych dla zdrowia skutków zażywania.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - diagnostyka

Diagnozę uzależnienia stawia lekarz psychiatra, psycholog lub terapeuta uzależnień. Opiera się ona na wywiadzie dotyczącym historii rodzinnej uzależnień, historii przyjmowanych środków psychoaktywnych i leków oraz przeszłych i aktualnych objawach.

W procesie diagnostycznym można wykorzystać testy na obecność substancji w krwi lub w moczu, jednak nie potwierdzają one uzależnienia, a fakt przyjmowania ich w przeszłości. Formalna diagnoza stawiana jest po spełnieniu trzech z następujących kryteriów (wg DSM-IV) - przez 12 miesięcy przyjmowania substancji:

• pojawiła się tolerancja,
• pojawiły się objawy odstawienne lub substancja nadal jest przyjmowana,
• przyjmowana jest większa ilość substancji lub dłuższy jest czas jej przyjmowania, niż pierwotnie zaplanowany,
• występują próby zaprzestania używania substancji,
• z powodu substancji doszło do znaczącego zaniedbania relacji społecznych, zawodowych i innych,
• występuje kontynuacja przyjmowania substancji pomimo znajomości niekorzystnych skutków jej działania.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - leczenie

Leczenie uzależnienia od substancji psychoaktywnych opiera się na zorganizowanych programach leczenia w:

• placówkach zamkniętych,
• ambulatoriach,
• ośrodkach terapii uzależnień.

Wiele ośrodków ma własne programy leczenia uzależnionych. Leczenie wspomagane jest:

• poradami psychologicznymi,
• psychoterapią,
• grupami wsparcia,
• farmakoterapią.

Programy leczenia prowadzone są w wielu ośrodkach często według autorskich zasad. Opierają się na edukacji i terapii, skoncentrowaniu na pozostaniu „czystym” od przyjmowanej substancji. Dzieje się to podczas indywidualnych, grupowych lub rodzinnych sesji terapeutycznych.

Poradnictwo psychologiczne prowadzone przez psychologa, terapeutę uzależnień lub psychiatrę spotkania, pozwala osobom uzależnionym radzić sobie z objawami „głodu”. Praca polega na stosowaniu różnych strategii radzenia sobie z problemami dotyczącymi uzależnienia. Często omawiane są sfery życia, na które uzależnienie ma wpływ: rodzina, praca, przyjaciele. Rolą osoby prowadzącej spotkania jest też udzielanie wsparcia.

Grupy wsparcia dla osób uzależnionych pracują w sposób podobny do grup Anonimowych Alkoholików. Ich rolą jest udzielenie wsparcia, informowanie, motywowanie do życia w trzeźwości od substancji psychoaktywych. Po informację gdzie jest najbliższa grupa warto zwrócić się do lekarza POZ.

Detoksykacja – polega na zaprzestaniu przyjmowania substancji w sposób tak szybki i bezpieczny jak to możliwe. Może polegać na zmianie danej substancji na inną, powolnym zmniejszaniu dawki lub natychmiastowym zaprzestaniu przyjmowania danego środka. Z reguły wiąże się z pojawieniem się objawów odstawiennych.

Najlepszym sposobem jest nie przyjmowanie żadnych substancji, od których można się uzależnić, a jeżeli przyjmowanie ich jest konieczne, np. ze względów medycznych, należy czynić to z ostrożnością, zwracając uwagę na to, czy pojawia się pragnienie przyjmowania substancji oraz czy pojawiają się objawy po odstawieniu leczenia.

W leczeniu uzależnienia konieczne jest nauczenie się nowych sposobów radzenia sobie z sytuacją bez leków/substancji psychoaktywnych. Przekonanie, iż jest się w stanie kontrolować swoje uzależnienie prowadzi nieraz do tragicznych następstw. Warto zadbać o swój stan zdrowia:

• uczęszczając na psychoterapię/terapię uzależnień,
• biorąc udział w grupie wsparcia,
• lecząc swoje choroby i zaburzenia psychiczne u specjalistów,
• lecząc choroby towarzyszące uzależnieniu.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - życie po odwyku

Po leczeniu warto zadbać, aby uzależnienie nie powróciło.

Polega to na:

• przestrzeganiu zaleceń planu terapeutycznego,
• unikaniu sytuacji, w których możliwy jest powrót do uzależnienia,
• ewentualnie na poszukiwaniu pomocy w razie powrotu do przyjmowania danej substancji.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - zapobieganie

Znaczna część aktywności dotycząca zapobiegania uzależnieniom skierowana jest do dzieci i młodzieży. Rodzice lub opiekunowie, w ramach prewencji uzależnień, powinni starać się:

• słuchać swoich dzieci, zwracać uwagę na ich problemy, nie lekceważyć, nie wyśmiewać,
• edukować swoje dzieci w kwestii uzależnień, dawać im rady, zalecenia,
• dawać dobry przykład swoim postępowaniem,
• dbać o dobrą relację z dzieckiem.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i leków - domowe sposoby leczenia

W zależności od rodzaju przyjmowanej substancji i osoby, która ją przyjmuje występują różne objawy uzależnień. Jednak gdy dojdzie do uzależnienia, leczenie domowe jest praktycznie niemożliwe. W przypadku osób młodocianych na prawnych opiekunach spoczywa ostateczna decyzja, co do formy leczenia. Jednak im większa chęć samego uzależnionego, tym lepsze późniejsze wyniki terapii.

W przypadku osób pełnoletnich, często to ich zatroskani krewni, bądź przyjaciele motywują do podjęcia leczenia. W wielu przypadkach jest to samodzielna decyzja osoby uzależnionej, będąca konsekwencją subiektywnego odczucia, iż „sięgnęło się dna”.

Każdorazowo, leczenie uzależnienia opiera się na ustaleniach dokonanych między osobą uzależnioną a osobami zaangażowanymi w jej leczenie bądź w danym ośrodku. Bez motywacji do leczenia często jest ono nieskuteczne.

Środki hamująco wpływające na pracę układu nerwowego (depresanty)

Jest to grupa środków, zarówno substancji niedozwolonych jak i leków, które wpływają:

• przeciwlękowo,
• uspokajająco,
• spowalniająco,
• usypiająco na układ nerwowy.

Do tej grupy należy także alkohol. Należą do nich:

• alkohol etylowy,
• opioidy (morfina, heroina),
• barbiturany,
• benzodiazepiny.

Jak depresanty działają na układ nerwowy?

Środki o działaniu depresyjnym na układ nerwowy wpływają na:

• aktywność fizyczną,
• reakcje emocjonalne,
• zachowania społeczne,
• funkcje pamięci i uczenia się.

Prowadzą do zmian w świadomości.

Zażywanie morfiny - objawy

Morfina - używana w medycynie jako środek narkotyczny, przeciwbólowy – szczególnie w bólu nowotworowym. Podaje się ją doustnie, podjęzykowo, podskórnie czasami dożylnie i doodbytniczo. Ze względu na charakter morfiny, istnieją procedury w sposób ścisły kontrolujące wydawanie tego leku.

Osoba zażywająca morfinę może doświadczyć:

• zmniejszenia apetytu,
• mogą pojawić się nudności,
• wymioty,
• zaparcia,
• suchość w ustach,
• źrenice są skurczone,
• szpilkowate.

Morfina obniża ciśnienie krwi i zwalnia akcję serca. Mowa osoby, która zażyła tę substancję może być spowolniona, ruchy nieskoordynowane. Pojawia się też uczucie odprężenia, relaksu, odurzenie. Zbyt duże dawki mogą prowadzić do śpiączki oraz zahamowania czynności oddechowej. Pochodnymi morfiny są min.:

• etylomorfina,
• heroina,
• kodeina,
• tebaina.

Zażywanie heroiny - objawy

Heroina - jest środkiem o działaniu narkotycznym, może być przyjmowana doustnie, palona, wstrzykiwana dożylnie lub podawana przez nos. Nie jest stosowana w medycynie ze względu na wysoki potencjał uzależniania. Znane są przypadki rozwinięcia się uzależnienia fizycznego po przyjęciu jednej dawki heroiny. Działa silniej niż morfina. Po przyjęciu tej substancji pojawia się prawie natychmiast uczucie ekstazy, trwające do kilku minut.

Później pojawia się uczucie:

• odprężenia,
• relaksu,
• dobrostanu,
• znika uczucie lęku i strachu.

Dochodzi do zmniejszenia apetytu, mogą pojawić się nudności, wymioty, zaparcia, suchość w ustach. Źrenice są skurczone, szpilkowate. Obniża ciśnienie krwi i zwalnia akcję serca. Mowa osoby, która zażyła tę substancje może być spowolniona, ruchy nieskoordynowane. Po przedawkowaniu może dojść do śpiączki, spowolnienia oddychania, a nawet śmierci.

Zażywanie barbituranów i benzodiazepiny - objawy

Barbiturany - jest to grupa leków nasennych stosowanych w leczeniu bezsenności oraz padaczki. Po zażyciu pojawia się przyjemny stan relaksu, podobny do snu. Przyjęcie większych dawek powoduje senność, zaburzenia mowy, koordynacji ruchowej, pogorszenie zdolności dokonywania oceny, przyćmienie świadomości. Osoba po spożyciu barbituranów w zachowaniu może przypominać osobę odurzoną alkoholem. Ze względów na trudności w kontrolowaniu odpowiednich dawek ich rolę w medycynie w znacznej mierze przejęły benzodiazepiny.

Benzodiazepiny – są używane jako leki przeciwlękowe i uspokajające. Są bardzo często przepisywanymi przez lekarzy substancjami. Chociaż mają inny niż barbiturany mechanizm działania, wywołują podobne objawy.

Środki halucynogenne  to grupa substancji psychoaktywnych, które wywołują zmiany percepcji, świadomości, sposobu myślenia, sposobu przeżywania emocji. Wbrew nazwie halucynogeny nie powodują halucynacji. Halucynogeny mogą wywoływać objawy psychotyczne. Do tej grupy substancji należy wiele związków, omówione zostaną ecstasy i LSD.

Jak halucynogeny działają na układ nerwowy?

Wspólną cechą substancji należących do tej grupy jest wywoływanie zmian percepcji u osób, które je zażywają. Substancje z tej grupy mają różne mechanizmy działania na układ nerwowy, łączy je pewne podobieństwo wywoływanych efektów.

Jakie są objawy zażywania halucynogenów?

Ecstasy (MDMA) – ma właściwości stymulujące układ nerwowy i psychodeliczne. Pomimo wielu prób (hamowanie apetytu, leczenie różnych chorób psychicznych) nie jest stosowana w medycynie.

Przyjmowana jest zazwyczaj doustnie jako tabletka, działa po około pół godziny przez kilka godzin. Osoba po zażyciu ecstasy ma rozszerzone źrenice, dla otoczenia zachowuje się dziwnie, odczuwa pobudzenie, brak łaknienia, wzrasta jej ciśnienie tętnicze krwi i temperatura ciała, może pojawić się kołatanie serca i tachykardia.

Czasami pojawiają się nudności i wymioty. Esctasy zmienia percepcję rzeczywistości osoby, która ją zażywa. W zależności od nastroju, temperamentu, sytuacji, emocji poprzedzających przyjęcie i oczekiwań może mieć różne działanie.

Pożądane przez zażywających są: euforia, przypływ energii, wyostrzenie zmysłów, uczucie empatii i jedności ze światem, pobudzenie seksualne, poczucie silnej więzi z innymi. Do negatywnych i niepożądanych przez zażywających należą poczucie utraty kontroli, depresja, halucynacje, niepokój, panika, lęk, derealizacja i depersonalizacja.

LSD - (powszechnie znany jako kwas) halucynogen, wywołuje omamy wzrokowe, słuchowe i dotykowe. Jest bardzo popularnym środkiem halucynogennym. Próby zastosowania medycznego w leczeniu psychoz nie przyniosły spodziewanych efektów i używanie tej substancji zostało zaprzestane. Substancja działa przez około 12 godzin.

Osoba po zażyciu LSD ma:

• rozszerzone źrenice,
• odczuwa suchość w ustach,
• drżenie mięśniowe,
• zawroty głowy,
• kołatania serca,
• wzrost ciśnienia krwi.

Po zażyciu LSD w zależności od wcześniejszego nastroju, nastawienia i oczekiwań, może dojść do różnego rodzaju zmian percepcji.

Najczęściej pojawia się:

• wyostrzenie słuchu,
• złudzenia i omamy wzrokowe,
• zmiana poczucia upływu czasu,
• zmiana tempa myślenia,
• zmiany nastroju,
• zmiana poczucia kształtów, barw,
• synestezje,
• uczucie ciężkości lub lekkości.

Osoba po zażyciu LSD jest wesołkowata, zachowuje się dziwacznie, ma nieskoordynowane ruchy, ma rozszerzone źrenice.

Niepożądane przez zażywających są:

• depersonalizacje,
• derealizacje,
• bezsenność,
• lęk,
• niekontrolowane wybuchy śmiechu lub płaczu,
• uczucie osamotnienia,
• nudności,
• wymioty,
• problemy z mówieniem i z utrzymaniem równowagi.