Czym jest zespół Korsakowa?
Zespół Korsakowa jest poważnym zaburzeniem neuropsychiatrycznym, którego istotą są poważne luki w pamięci krótkotrwałej, na bieżąco wypełniane konfabulacjami. Nazwa schorzenia pochodzi od nazwiska wybitnego rosyjskiego psychiatry Siergieja Korsakowa, który już w drugiej połowie XIX wieku szczegółowo diagnozował i opisywał objawy zespołu amnestycznego występującego u osób uzależnionych od alkoholu.
Współcześnie wiadomo, że tego typu amnezja w istocie najczęściej dotyka alkoholików, nie jest jednak związana z działaniem psychoaktywnym trunku, lecz niedoborami tiaminy (witaminy B1) powstającymi na skutek długotrwałego picia. Deficyt ten powoduje nieodwracalne zmiany i uszkodzenia w mózgu, skutkujące wystąpieniem określonych symptomów.
W terminologii medycznej często spotkać się można z pojęciem zespołu Wernickego-Korsakowa. Jest to swego rodzaju zbitka łącząca dwa zaburzenia o tym samym podłożu, jakim jest deficyt tiaminy, różniące się jednak objawami.
Tak zwana encefalopatia Wernickego manifestuje się poprzez oczopląs, podwójne widzenie, niezborność ruchów, zaburzenia mowy, pamięci, orientacji. Zaburzenie to często poprzedza wystąpienie zespołu amnestycznego Korsakowa, a granica między nimi jest płynna, dlatego niekiedy stosowane jest określenie zbiorcze.
Objawy zespołu Korsakowa
Syndrom Korsakowa uchodzi za trudny z diagnostycznego punktu widzenia. Brak jest wystandaryzowanych narzędzi pozwalających rozpoznać tę akurat jednostkę chorobową.
Zazwyczaj lekarz kieruje się więc oceną symptomów, w zbiciu z informacjami dotyczącymi stylu życia pacjenta, ewentualnie wspomagając wynikami laboratoryjnego oznaczenia witaminy B1 oraz obrazem tomografii mózgu.
Typowe objawy zespołu Korsakowa to:
- zaburzenia pamięci świeżej - chory nie jest w stanie przypomnieć sobie wydarzeń z niedalekiej przeszłości, ma też problem z zapamiętywaniem bieżącym;
- konfabulacje - pacjent zachowuje zdolność logicznego myślenia i szeroko rozumiane kompetencje społeczne, na ogół ma też dobrą orientację w otaczającej go rzeczywistości. Dlatego z łatwością wypełnia luki pamięciowe historiami wymyślonymi, nie mającymi pokrycia w faktach, ale spójnymi i wiarygodnymi. Postronny obserwator może mieć problem w odróżnieniem, co jest prawdą, a co nie.
Oprócz tego u osób z zespołem Korsakowa, wystąpić też mogą: apatia, zaburzenia aktywności oraz mowy, a także zniesienie krytycyzmu względem samego siebie. Chory może nie pamiętać tworzonych przez siebie konfabulacji, może też uporczywie zaprzeczać niedomaganiom psychicznym.
Psychoza Korsakowa a alkohol
Choroba Korsakowa w powszechnej świadomości łączy się nierozerwalnie z alkoholizmem. Jest to swego rodzaju uproszczenie, bowiem deficyt witaminy B1 może być spowodowany także innymi czynnikami. Efekt ten możliwy jest u osób drastycznie nadużywających kawy, czy regularnie ćwiczących lub pracujących fizycznie w bardzo intensywny sposób.
Niekiedy też dzieje się tak po wylewie oraz w przypadku chorób onkologicznych. Są to jednak sytuacje sporadyczne. Faktem jest, że doprowadzenie do niedoboru tiaminy jest bardzo trudne, a jedyną grupą, w której problem ten jest stosunkowo częsty, są alkoholicy. Dlaczego? Jaki jest związek między psychozą Korsakowa a alkoholem?
Tłumaczy się to na dwa sposoby. Po pierwsze, napoje procentowe wypłukują witaminę B1 z organizmu. Po drugie, nałóg alkoholowy często wiąże się z niehigienicznym trybem życia, w tym nieprzestrzeganiem zasad zdrowej, zbilansowanej diety, bogatej w witaminy i minerały. Generalnym problemem staje się więc niedobór ważnych składników odżywczych, a brak tiaminy jest tylko jednym z nich.
Gdzie szukać pomocy dla chorego na zespół Korsakowa?
Gdzie szukać pomocy dla chorego na zespół Korsakowa? Leczenie choroby jest trudne i wieloetapowe, częściowo odbywa się w szpitalu. W pierwszej kolejności hospitalizowany pacjent musi dożylnie otrzymać duże dawki witaminy B1. Do tego zalecana jest suplementacja magnezu, który ułatwia wchłanianie tiaminy.
Dodatkowo choremu podawane są klonidyna (lek spowalniający wydzielanie noradrenaliny, obniżający ciśnienie hamujące objawy abstynencyjne związane z odstawieniem alkoholu) i propranolol (reguluje ciśnienie, uspokaja, wycisza).
Po zakończeniu leczenia szpitalnego, pacjent powinien trafić do poradni uzależnień. Zakładając, że występujące zaburzenia mają podłoże alkoholowe tylko odwyk i całkowita abstynencja dają gwarancję, że problem nie będzie się nasilać i powracać.
Warto w tym czasie wspomóc się działaniami psychoterapeutycznymi. Do tego osoby cierpiące na zespół amnestyczny powinny pamiętać o trzymaniu się zdrowej diety stanowiącej źródło witamin i minerałów, w tym tiaminy.
A największe ilości tej substancji znajdują się w takich produktach, jak:
- mięso wieprzowe;
- rośliny strączkowe;
- produkty zbożowe;
- pestki słonecznika;
- warzywa i owoce;
Czy zespół Korsakowa prowadzi do śmierci?
Rokowania w przypadku zespołu Korsakowa są niejednoznaczne. Wiele zależy od stopnia zaawansowania zmian oraz od tego, czy pacjent podejmie leczenie, wliczając w to także terapię choroby alkoholowej.
Szacuje się, że do zdrowia dochodzi zaledwie 25 procent chorych. U znacznej części leczenie powoduje częściową poprawę, ale mniej więcej co czwarty pacjent zmagać się będzie z objawami w sposób niezmienny i trwały.
Co istotne, zmiany w mózgu, których manifestacją jest psychoza Korsakowa są trwałe i nieodwracalne. Wiąże się to z możliwością nawracania objawów oraz trwałego pogorszenia jakości życia pacjenta, a także jego bliskich, w szczególności domowników.
Wiele osób pyta, czy skutkiem zespołu Korsakowa może być śmierć. Bezpośrednio nie, możliwy jest jednak zgon w wyniku szeroko rozumianych powikłań. Wymienić w tym kontekście można postępujące uszkodzenia mózgu, zaniedbania zdrowotne prowadzące do zapalenia płuc czy sepsy, a nawet śmiertelne wypadki powodowane niedomaganiem psychoruchowym
