Czym jest adenozyna?
Adenozyna jest substancją chemiczną należącą do grupy nukleozydów purynowych. Związek o wzorze C10H13N5O4 występuje naturalnie we wszystkich komórkach oraz płynach ustrojowych organizmu ludzkiego. Wiążąc się ze znajdującymi się na powierzchni błon komórkowych receptorami adenozynowymi P 1 i nukleotydowymi P2, adenozyna bierze udział w wielu istotnych reakcjach fizjologicznych.
Odpowiedzialna jest między za:
- transport energii komórkowej, jako trifosforan adenozyny (ATP) i difosforan adenozyny (ADP)
- przekazywanie kodu genetycznego, jako składnik DNA i RNA
- przekazywanie sygnałów (transdukcja), jako cykliczny monofosforan adenozyny (cAMP)
- rozszerzanie naczyń krwionośnych
- otwieranie kanału potasowego i zapobieganie otwieraniu wolnego kanału wapniowego
Dwie ostatnie ze wspomnianych właściwości stały się przyczynkiem do opracowania leku z adenozyną, stosowanego w leczeniu określonych schorzeń kardiologicznych.
Lek z adenozyną
Lek z adenozyną jest preparatem przeciwarytmicznym. Używany jest w przebiegu takich zaburzeń, jak:
- częstoskurcz nadkomorowy, czyli tachykardia mająca swoje źródło w przedsionkach lub węźle przedsionkowo-komorowym,
- częstoskurcz z wąskimi zespołami QRS.
Środek ten działa powodując otwarcie kanałów potasowych oraz zmniejszenie napływu wapnia do komórek. Efektem tego jest obniżenie przewodzenia impulsów w węźle przedsionkowo-komorowym, a w konsekwencji – natychmiastowe przywrócenie rytmu zatokowego. Adenozynę można też wykorzystywać przed badaniem EKG w celu zwiększenia czytelności uzyskiwanych wyników, w tym łatwiejszego różnicowania częstoskurczu nadkomorowego i komorowego. Jeszcze innymi zastosowaniem jest leczenie porfirii przerywanej, jest to jednak choroba o odmiennym charakterze, mająca podłoże genetyczne i neurologiczne, objawiająca się między innymi licznymi i intensywnymi napadami bólu.
Adenozyna w ampułkach
Lek z adenozyną ma bardzo silne działanie i dostępny jest jedynie w postaci roztworu do wstrzykiwań dożylnych. Adenozyna w ampułkach może być podawana jedynie w warunkach szpitalnych. Ze względu na możliwość wystąpienia przemijających zaburzeń rytmu serca oraz spadku ciśnienia krwi, związanych z przerwaniem napadu częstoskurczu nadkomorowego, pacjent musi być na bieżąco monitorowany za pomocą urządzenia EKG. Zapewniona też powinna być możliwość natychmiastowej resuscytacji w przypadku przerwania funkcji życiowych. Niezwykle istotne jest także precyzyjne przestrzeganie przez personel medyczny szpitala dawki leku zalecanej w ulotce.
Dawkowanie adenozyny
Dawkowanie adenozyny jest ściśle określone. Wlew dożylny należy wykonać poprzez szybkie wstrzyknięcie odmierzonej ilości leku (w ciągu 2 sekund). Dla dorosłych pierwsza dawka wynosi 3 miligramy, a po wykonaniu zastrzyku, cewnik powinien być niezwłocznie wypłukany solą fizjologiczną. Jeżeli w wyniku zastosowanych procedur częstoskurcz nie ustąpi, w ciągu 1-2 minut należy podać drugą dawkę w wielkości 6 mg. Ewentualny trzeci wlew (po kolejnych 2 minutach) to już 12 mg substancji czynnej. Dalszych i większych dawek nie zaleca się.
Jeśli chodzi o dzieci i młodzież, przy pierwszym zastrzyku stosuje się przelicznik 0,1 mg na każdy kilogram masy ciała, ale nie więcej niż 6 mg. W przypadku drugiego wlewu dawka rośnie do 0,2 mg/kg, ale nie więcej niż 12 mg.
Skutki uboczne adenozyny
Przyjęcie dawki adenozyny w zastrzyku może spowodować takie reakcje organizmu, jak:
- bradykardia, czyli obniżenie akcji serca do poziomu poniżej 60 uderzeń na minutę.
- zahamowanie zatokowe,
- blok przedsionkowo-komorowy,
- dodatkowe skurcze przedsionkowe,
- kołatanie serca,
- uczucie duszności i ucisku w klatce piersiowej,
- bóle głowy, zawroty, nudności,
- napady lęku.
Lek należy przyjmować ze szczególną ostrożnością w przypadku pacjentów z innymi zaburzeniami i chorobami kardiologicznymi, w tym z niewydolnością serca i przebytym zawałem.
Adenozyna w kosmetyce
Co ciekawe, znajduje też zastosowanie adenozyna w kosmetyce. Używana jest przede wszystkim do produkcji środków o działaniu przeciwzmarszczkowych i ujędrniającym skórę. Pożądany efekt osiągany jest poprzez osłabienie skurczu włókien nerwowych. Dodatkowo preparaty z adenozyną stymulują syntezę kolagenu, który wydanie wpływa na sprężystość skóry. Innym działaniem jest rozszerzanie naczyń krwionośnych. Z tego powodu kremy z adenozyną nie mogą być stosowane do cery naczynkowej. Właściwość ta pozwala jednak zastosować substancję tę do produkcji preparatów zwiększających ukrwienie skóry głowy, i tym samym zapobiegających utracie włosów. Co ważne, adenozyna stosowana zewnętrznie, na skórę, nie działa tak, jak wlew dożylny, nie wpływa zatem na pracę serca, zarówno w pozytywnym, jak też negatywnym kontekście.
