Co to jest lipaza?
Lipaza – tak nazywa się enzym trawienny odpowiedzialny za trawienie tłuszczów, zwanych także lipidami lub też trójglicerydami. Istnieje kilka jego rodzajów, w zależności od tego, przez który narząd jest wytwarzany.
Każdy z tych enzymów pełni też swoją rolę na innym etapie procesu trawienia. Jest więc lipaza językowa, lipaza żołądkowa, lipaza wątrobowa, lipaza trzustkowa, lipaza jelitowa, lipaza lipoproteinowa oraz lipaza hormonowrażliwa.
Najważniejsze zadanie podczas procesu trawienia pełni lipaza trzustkowa i to jej zawartość w organizmie, zarówno zbyt wysoka, jak i zbyt niska, są najczęściej dowodem występowania choroby.
Reklama
Lipaza językowa (kwasostabilna)
Etap wstępny procesu trawienia odbywa się już w jamie ustnej, w której zjadany pokarm jest rozdrabniany na mniejsze kawałki, jak również zwilżany śliną. To właśnie tutaj jest wytwarzany jeden z enzymów trawiących tłuszcze – lipaza językowa, która nazywana jest również kwasostabilną.
Nie odgrywa ona zbyt dużej roli. Wraz z rozdrobnionym pokarmem jest połykana i trafia do żołądka.
Reklama
Rodzaje lipazy
Lipaza żołądkowa
W żołądku, dzięki licznym i intensywnym skurczom tego narządu, pokarm jest rozbijany na jeszcze mniejsze kawałki i dodatkowo mieszany.
Rolą obecnej w kwasie żołądkowym lipazy żołądkowej jest emulgacja tłuszczów, czyli rozbicie ich dużych kropel na takie w znacznie mniejszych rozmiarach.
Jest to konieczne, ponieważ tylko w takiej postaci tłuszcze będą mogły zostać strawione i przyswojone, kiedy trafią już do dwunastnicy i jelita cienkiego.
Lipaza trzustkowa
Trzustka jest organem, w którym są wytwarzane trzy enzymy trawienne. Oprócz lipazy trzustkowej jest to także odpowiedzialna za trawienie cukrów - amylaza oraz biorąca udział w trawieniu białek – elastaza.
Wyprodukowana w trzustce lipaza (podobnie jak amylaza i elastaza) jest początkowo enzymem nieaktywnym. Zmienia się to dopiero po przetransportowaniu jej do dwunastnicy. Wówczas uaktywnia się i rozbija tłuszcze na jeszcze mniejsze elementy.
Pomagają jej w tym również: kolipaza oraz fosfolipaza A2.
Lipaza jelitowa, wątrobowa, lipoproteinowa i hormonowrażliwa
Po dwunastnicy dalsze trawienie tłuszczów odbywa się w jelicie cienkim, gdzie uczestniczy w nim lipaza jelitowa.
Następnie rozbite tłuszcze, przedostając się do układu limfatycznego, mają jeszcze styczność z lipazą wątrobową i lipazą lipoproteinową (powstaje przede wszystkim w tkankach tłuszczowych i mięśniowych, w tym również w sercu).
Z kolei lipaza hormonowrażliwa ma wpływ na reakcje tłuszczów z wodą, jakie zachodzą w tkance tłuszczowej.
Reklama
Badanie lipazy
Poziomu lipazy w organizmie nie można sprawdzić poprzez badanie moczu, ponieważ lipaza nie przenika do niego. Jedyną szansą na kontrolę stężenia lipazy jest badanie krwi. O potrzebie wykonania takiego badania mogą świadczyć następujące objawy:
- silne bóle brzucha,
- mdłości i wymioty,
- gorączka lub stan podgorączkowy,
- brak apetytu i łaknienia.
Do badania krew pobiera się z żyły łokciowej. By jego wynik był prawdziwy, krew należy pobrać na czczo (osoba poddająca się badaniu nie powinna niczego jeść od co najmniej ośmiu godzin).
Wynik otrzymuje się zazwyczaj następnego dnia po badaniu. Równocześnie ze sprawdzaniem poziomu lipazy sprawdza się poziom dwóch pozostałych enzymów trzustkowych: amylazy i elastazy.
Skontrolowanie stężenia lipazy w surowicy jest badaniem, którego wykonanie refunduje Narodowy Fundusz Zdrowia. Jedynym warunkiem jest skierowanie od lekarza posiadającego kontrakt podpisany z NFZ.
Jeśli ktoś chce wykonać je prywatnie, czyli na własną rękę, musi liczyć się z wydatkiem rzędu około 10 zł.
Reklama
Norma lipazy
Ogólna przyjęta norma dla lipazy to 150 jednostek na litr krwi.
Wyników tego badania nie powinno się poddawać jednak samodzielnej interpretacji.
W każdym przypadku należy je skonsultować z lekarzem. Norma stężenia lipazy we krwi może bowiem być nieco inna: zależy to zarówno od laboratorium, w którym wykonywane było badanie, jak i od wieku i płci badanej osoby.
Reklama
Podwyższona lipaza
Wyższy od przyjętej normy poziom lipazy może świadczyć występowanie następujących schorzeń:
- przewlekłe oraz ostre zapalenie trzustki (w przypadku ostrego zapalenia trzustki norma lipazy jest przekroczona od pięciu do nawet dziesięciu razy),
- guz trzustki,
- rak trzustki,
- torbiele trzustki,
- niedrożność dwunastnicy,
- niedrożność dróg żółciowych,
- niedrożność przewodu trzustkowego,
- niedrożność jelit,
- przedziurawienie wrzodu dwunastnicy,
- zapalenie otrzewnej,
- mukowiscydoza,
- celiakia,
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- choroby nerek, choroba wrzodowa i zapalenie ślinianek (w tych przypadek norma lipazy jest przekroczona jedynie nieznacznie).
Poza schorzeniami podwyższony poziom lipazy może być efektem przyjmowania niektórych lekarstw, m.in. kodeiny (zalecanej przy uśmierzaniu bólu o umiarkowanym nasileniu) czy heparyny (stosowanej w terapii przeciwzakrzepowej).
Powodem może być też przyjmowanie indometacyny (stosowanej w trakcie leczeniu np. reumatoidalnego zapalenia stawów) oraz opioidów (zalecanej w przypadku występowania bardzo silnych bólów występujących m.in. po urazach lub też przy nowotworach).
Reklama
Niska lipaza
Z kolei niski poziom lipazy we krwi jest objawem takich dolegliwości jak:
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- wysoki poziom cholesterolu,
- hiperlipidemia genetyczna (jest to bardzo rzadko występująca choroba, w przypadku której niezdrowy, wysoki poziom tłuszczów w organizmie jest uwarunkowany wyłącznie genetycznie, a nie jest efektem, tak jak bywa to zazwyczaj, niewłaściwego odżywiania się i niskiej aktywności fizycznej).
