Urlop wychowawczy a praca – różni pracodawcy i rodzaje umów

Przepisy prawa przewidują powrót do aktywności w sferze zawodowej i określają warunki, które muszą być spełnione, aby zarobkowanie nie stało w sprzeczności z istotą urlopu wychowawczego.  Nie oznacza to jednak całkowitej swobody i dowolności w wyborze sposobu zatrudnienia. Każda osoba w trakcie tego szczególnego urlopu pracowniczego musi pamiętać o istnieniu pewnych ograniczeń.

Urlop wychowawczy a praca

Problematyka urlopów wychowawczych została szczegółowo określona w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DZ.U.2020.1320 z dnia 2020.07.30). Ten akt prawny wymienia prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Dział VIII Kodeksu pracy zajmuje się uprawnieniami pracowników, związanymi z rodzicielstwem. 

Każdy pracownik, zatrudniony przez okres co najmniej 6 miesięcy, ma prawo do urlopu wychowawczego (art.186 §1 Kodeksu pracy). Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wliczane są także poprzednie okresy zatrudnienia. 

Przy wyliczaniu 6 miesięcy pracodawca nie bierze pod uwagę:

• wymiaru czasu pracy,
• przerw między okresami zatrudnienia,
• formy rozwiązania stosunku pracy.

Każdy pracownik, który chce skorzystać z tego rodzaju urlopu przedstawia całościowy staż pracy, a nie tylko staż u ostatniego pracodawcy. Celem urlopu wychowawczego jest konieczność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. 

Wiele osób zastanawia się czy na urlopie wychowawczym można pracować? Warto poznać samą istotę urlopu wychowawczego przed odpowiedzią na to pytanie. Czym charakteryzuje się instytucja tego szczególnego urlopu pracowniczego? 

Oto główne cechy urlopu wychowawczego, zgodnie z art.186 Kodeksu pracy:

• wymiar przedmiotowego urlopu wynosi 36 miesięcy,
• udzielany jest w celu konieczności opieki nad dzieckiem,
• urlop trwa do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat,
• urlop we wspomnianym wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom, 
• każdemu z rodziców przysługuje także wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z 36 miesięcznego wymiaru,
• powyższego prawa nie można przenieść na drugiego rodzica,
• przyznanie urlopu wychowawczego następuje na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu,
• urlop wychowawczy może być udzielony nie więcej niż w 5 częściach.

Okres urlopu wychowawczego to czas bez prawa do zasiłku. Oznacza to, iż pracownik w tym okresie nie uzyskuje wynagrodzenia ani też jakichkolwiek innych świadczeń pieniężnych. Ustawodawca przewidział dla tych rodziców możliwość podjęcia pracy, ale na ściśle określonych zasadach. 

Praca na urlopie wychowawczym  

W trakcie urlopu wychowawczego następuje zawieszenie stosunku pracy. Oznacza to, iż mimo nieświadczenia pracy okres ten wlicza się do całego okresu zatrudnienia, od którego zależy długość stażu pracowniczego i uprawnienia pracownicze. Sytuacja ta dotyczy nie tylko osób, zatrudnionych na umowę o pracę. 

Wszystkie te uprawnienia posiadają także osoby pracujące na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, a także te, które prowadzą działalność gospodarczą. Ten rodzaj urlopu nie podlega obowiązkowi wypłaty świadczenia pieniężnego dla rodzica, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, ale czy na urlopie wychowawczym można pracować? Przepisy Kodeksu pracy regulują problematykę pracy w czasie urlopu wychowawczego. 

Zgodnie z art. 186² Kodeksu pracy każdy pracownik na urlopie wychowawczym ma prawo:

• podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego pracodawcy (praca na wychowawczym u tego samego pracodawcy),
• podjąć pracę zarobkową u innego pracodawcy (urlop wychowawczy a praca u innego pracodawcy),
• podjąć inną działalność,
• podjąć naukę lub szkolenie.

Warunkiem niezbędnym jest podjęcie takiej pracy, która nie wyłącza możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. 

Przepisy prawa nie precyzują dokładnie w jakiej formie może być wykonywana praca w czasie urlopu wychowawczego. Kodeks pracy nie określa szczegółowo takich zagadnień, jak:

• urlop wychowawczy a praca na umowę zlecenie,
• urlop wychowawczy a nowa praca,
• urlop wychowawczy a praca na pół etatu. 

Jeżeli ustawodawca niż zakazuje pracy w tym okresie oznacza to, iż każdy kto przebywa na urlopie wychowawczym może podjąć pracę na podstawie umowy pracę czy umowy zlecenia. Istnieje także możliwość założenia w tym czasie własnej działalności lub pracy u dotychczasowego czy nowego pracodawcy. 

Kodeks pracy – urlop wychowawczy 

Kodeks pracy w sposób jednoznaczny reguluje kwestie zatrudnienia w czasie urlopu wychowawczego. Takie zatrudnienie jest jak najbardziej dopuszczalne. 

Pracownik ma prawo zrezygnować z tego rodzaju urlopu w 2 przypadkach (zgodnie z art.186³ Kodeksu pracy):

• w każdym czasie – warunkiem koniecznym jest jednak zgoda pracodawcy na taką rezygnację,
• po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. 

Pracodawca może wezwać pracownika do stawienia się do pracy, jeżeli ustalił, iż pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art.186²§2 Kodeksu pracy). Wezwanie do pracy musi nastąpić do 30 dni od powzięcia takiej wiadomości w terminie wskazanym przez pracodawcę i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od wezwania. 

Każdy pracownik korzystający z urlopu wychowawczego i podejmujący pracę w tym okresie musi zawsze zastanowić się, czy nowe obowiązki nie utrudniają sprawowania opieki nad dzieckiem. 

Pojawia się zatem pytanie czy na urlopie wychowawczym można pracować na cały etat? W tym przypadku można mieć uzasadnione podejrzenie, iż osobista opieka rodzica nad dzieckiem nie jest do końca właściwie i odpowiedzialnie kontynuowana przy pracy w pełnym wymiarze. Zawsze należy pamiętać, iż głównym celem urlopu wychowawczego nie jest dodatkowa praca, a opieka nad pociechą.