Przewlekła niewydolność żylna jest chorobą, którą charakteryzuje nadciśnienie żylne powodujące zmiany w budowie żył – uszkodzenia ich ściany i pogorszenia funkcji, co doprowadza do objawów zastoju żylnego. Dodatkowo chorobie towarzyszą zmiany troficzne skóry kończyn dolnych w postaci przebarwień, poszerzonych naczyń, powstawania obrzęków, zaników skóry. Zwana jest również zespołem przewlekłego zastoju żylnego.
Przewlekła niewydolność żylna - przyczyny i czynniki ryzyka
Istnieje wiele przyczyn wystąpienia choroby, najbardziej powszechną jest długotrwałe pozostawanie w pozycji stojącej lub siedzącej ze zgiętymi kolanami. Na wystąpienie choroby najbardziej narażone są osoby pracujące w zawodach, gdzie praca w danej pozycji jest codziennością.
Innymi przyczynami są:
- uszkodzenie zastawek żylnych przez proces zapalny,
- wsteczny odpływ krwi żylnej.
Choroba zakrzepowa doprowadzająca do wytworzenia się dodatkowych dróg odpływu krwi żylnej z kończyn dolnych (tak zwanego krążenia obocznego). Długotrwałe unieruchomienie także sprzyja wystąpieniu choroby, gdyż powoduje wyłączenie pompy – jaką są mięśnie kończyn dolnych stanowiące siłę tłoczącą krew żylną podczas chodzenia czy biegania.
Częstą przyczyną choroby jest tak zwany zespół pozakrzepowy – czyli zakrzepica żył głębokich. Układ żył powierzchownych jest połączony z układem żył głębokich przez tak zwane żyły przeszywające – stanowiąc układ naczyń połączonych, jeśli którykolwiek element układu zaczyna źle funkcjonować, nie pozostaje to obojętne dla pozostałych części.
Dlatego jeśli odpływ z naczyń głębokich jest zablokowany przez zakrzep, to większa ilość krwi zostaje przekazana do układu żył powierzchownych – dochodzi do przeciążenia naczyń powierzchownych, ich poszerzenia i niewydolności.
Rzadsze przyczyny to: rodzinnie występująca – wrodzona niewydolność zastawek żylnych oraz zespół usidlenia żyły podkolanowej przez mięsień brzuchaty łydki – mięsień uciska żyłę i powoduje zaburzenia odpływu krwi.
Za wystąpienie choroby odpowiada zastój krwi żylnej w układzie żył powierzchownych. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele, ale każda z nich doprowadza do zaburzeń odpływu krwi żylnej i przeciążenia objętościowego i ciśnieniowego naczyń. Z czasem nadmiernie obciążone żyły ulegają poszerzeniu, uszkodzone zastawki nie spełniają swojej roli i dochodzi do powstania żylaków. Na poziomie malutkich naczyń (tak zwanych włośniczek) żyłki są połączone z tętniczkami. Dochodzi do cofania się krwi, otwierania przetok tętniczo-żylnych i zaburzeń mikrokrążenia na poziomie włośniczkowym. Dochodzi do zastoju krwi – co powoduje wystąpienie stanu zapalnego. Zmieniona zapalnie ściana naczynia nie jest w stanie spełniać swojej funkcji i dochodzi do wzrostu jej przepuszczalności i powstawania obrzęków. Uszkodzona ściana naczynia i toczący się stan zapalny predysponują do wystąpienia zakrzepów.
Czynniki ryzyka choroby:
- długotrwałe pozostawanie w pozycji stojącej lub siedzącej,
- mała aktywność fizyczna,
- płeć żeńska,
- wiek,
- ciąża,
- otyłość
- stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
- wysoki wzrost,
- nawykowe zaparcia.
W pozycji stojącej i siedzącej ze zgiętymi kolanami dochodzi do wzrostu ciśnienia w naczyniach żylnych kończyn dolnych. Konsekwencją choroby są żylaki oraz tendencja do owrzodzeń podudzi i do rozwoju róży – czyli ostrego paciorkowcowego zakażenia skóry i tkanki podskórnej. Bardziej narażone na wystąpienie choroby są osoby pracujące w pozycji stojącej lub siedzącej.
Wystąpieniu choroby sprzyjają:
- płeć żeńska,
- ciąża,
- otyłość,
- zażywanie środków antykoncepcyjnych,
- wysoki wzrost,
- płaskostopie,
- nawykowe zaparcia
mogą predysponować do rozwinięcia się przewlekłej niewydolności żylnej.
Reklama
Przewlekła niewydolność żylna - objawy
Objawy zmieniają się w zależności od zaawansowania choroby i postępują w czasie. Początkowo niewydolności żylnej towarzyszy uczucie ciężkości kończyn, zauważalne poszerzenie żył powierzchownych. Pojawiają się:
- skurcze i bóle kończyn dolnych,
- wysoka temperatura
Następnie pojawiają się żylaki kończyn dolnych. Żylak to trwałe poszerzenie żyły powierzchownej, którego średnica w pozycji stojącej wynosi przynajmniej 3 mm.
Zaburzenia w odpływie żylnym powodują wystąpienie obrzęków (opuchlizny) kończyn dolnych – ustępuje po odpoczynku nocnym lub po odpoczynku w pozycji leżącej z uniesionymi nogami, w miarę postępu choroby staje się nieodwracalny. Następnie na skórze kończyn pojawiają się białawe przebarwienia skóry związane z jej zanikiem.
Zaburzenia krążenia doprowadzają do stałego utrzymującego się stanu zapalnego skóry i tkanki podskórnej, a w konsekwencji do powstania owrzodzeń. Owrzodzenia żylne to mokre, trudno gojące się rany, które typowo występują w dystalnej części podudzia nad kostką przyśrodkową. W zaawansowanych stadiach choroby mogą obejmować znaczną część powierzchni podudzia.
Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy:
- uczucie ciężkości nóg,
- bolesne kurcze łydek,
- poszerzenie naczyń żylnych kończyn dolnych,
- obrzęki kończyn dolnych - skontaktuj się ze swoim lekarzem.
Reklama
Przewlekła niewydolność żylna - diagnostyka
Podczas wizyty u lekarza możesz spodziewać się rozmowy na temat obecnych dolegliwości, następnie lekarz Cię zbada. Podejrzewając niewydolność żylną lekarz sprawdzi:
- wygląd kończyny,
- jej kolor,
- ucieplenie,
- powiększenie obwodu.
Żeby zróżnicować niewydolność żylną od niedokrwienia najpewniej zbada tętno na kończynach dolnych – w pachwinach, pod kolanem, za kostką przyśrodkową i na grzbiecie stopy.
W przypadku wątpliwości może wykonać badanie tętna i ciśnienia na kończynach dolnych przy pomocy urządzenia wykrywającego przepływ krwi przy pomocy ultradźwięków. Jeśli podejrzewa u ciebie zakrzepicę wykona test na objaw Homansa – pacjent leży na plecach, a lekarz zgina stopę grzbietowo – jeśli wystąpi bolesność w obrębie łydki, test uznaje się za dodatni, a dodatni wynik testu może być objawem zakrzepicy żylnej.
Następnie lekarz zleci badania, które pomogą w postawieniu diagnozy i najprawdopodobniej skieruje cię do lekarza specjalisty w dziedzinie angiologii do dalszej diagnostyki i leczenia.
Reklama
Przewlekła niewydolność żylna - badania
Angiolog po wstępnej rozmowie i badaniu zapewne zleci wykonanie USG naczyń kończyn dolnych. Jest to badanie kluczowe, konieczne do postawienia rozpoznania niewydolności żylnej. Podczas badania pacjent leży na brzuchu, a lekarz przesuwa głowicę ultrasonografu wzdłuż przebiegu żył.
Używając badania Dopplera jesteśmy w stanie zobaczyć przepływ krwi przez naczynia i stwierdzić czy krąży ona prawidłowo. Dodatkowo uciskając naczynie żylne można stwierdzić zaburzenia w jego budowie i funkcji. Prawidłowo naczynie żylne daje się łatwo ucisnąć, w przypadku naczynia zmienionego zapalnie jest to o wiele trudniejsze bądź niemożliwe. W przypadku skrzepliny w żyle będzie widoczny zanik przepływu krwi i trudności w uciśnięciu naczynia.
Istnieją próby czynnościowe:
- Trendelenburga,
- Perthesa i Prata – wykonywane by zdiagnozować poziom, na którym zaburzone jest krążenie żylne oraz by odróżnić żylaki pierwotne od wtórnych. Obecnie badania te są rzadko wykonywane ze względu na powszechne zastosowanie badania ultrasonograficznego.
Dodatkowo lekarz może zlecić badania krwi – by ewentualnie stwierdzić podwyższony poziom d-dimerów, który może świadczyć o zakrzepicy żylnej. W przypadku jej wystąpienia konieczne będzie zastosowanie odpowiednich leków.
Reklama
Przewlekła niewydolność żylna - zapobieganie
Długotrwałe pozostawanie w pozycji stojącej lub siedzącej ze zgiętymi kolanami predysponuje do wystąpienia przewlekłej niewydolności żylnej. Dlatego ważne jest unikanie długotrwałego pozostawania w tych pozycjach. Nie zawsze jednak jest to możliwe, przede wszystkim przez wzgląd na wykonywaną pracę. Należy jednak w miarę możliwości zadbać o swoje stanowisko pracy. Poleca się krzesła z pochylonym oparciem, podnóżek pod stopy – by uniknąć siedzenia z kolanami zgiętymi pod kątem prostym. W przypadku osób pracujących w pozycji stojącej zaleca się częste przerwy na krótkotrwały spacer.
Poza pracą należy jak najczęściej odpoczywać z kończynami uniesionymi powyżej poziomu serca, pamiętając o tym, by podudzia były podparte na całej długości. Należy również dbać o stałą aktywność fizyczną, która uruchomi mięśnie kończyn dolnych – spacery, jazda na rowerze, bieganie, pływanie, taniec.
Wysoka temperatura powoduje rozszerzenie łożyska żylnego – dlatego nie zaleca się długotrwałej ekspozycji na promienie słoneczne. Korzystne działanie ma zimny prysznic, bo pobudza czynność żył.
W przypadku osób otyłych – zaleca się zmniejszenie masy ciała. W przypadku kobiet w ciąży – częsty odpoczynek z kończynami uniesionymi powyżej poziomu serca, spacery. Ponadto wszystkim osobom predysponowanym do wystąpienia choroby zaleca się stosowanie pończoch uciskowych.
Reklama
Przewlekła niewydolność żylna - leczenie
Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej jest wieloetapowym procesem, mającym na celu polepszenie przepływu krwi z kończyn dolnych do serca. Można to osiągnąć na kilka różnych sposobów:
- zwiększyć naturalną zdolność organizmu do tłoczenia krwi z nóg, poprzez zwiększenie wysiłku fizycznego i unikanie długotrwałego stania bez ruchu;
- poprzez przyjmowanie leków, mających działanie uszczelniające na naczynia i ułatwiające krwi przepływanie przez nie;
- dzięki stosowaniu kompresów uciskowych, wspomagających tłoczenie krwi z nóg do serca;
- dzięki różnorakim zabiegom operacyjnym, usuwając niewydolne naczynia żylne lub zatykając je i kierując przepływ krwi do wydolnych żył.
Leczenie choroby wygląda następująco - odpowiednio w kolejności przedstawionych sposobów:
- Zmiana stylu życia i promocja prawidłowych zachowań wśród chorych. Należy unikać sytuacji, gdy kończyny dolne są przez długi czas opuszczone i znajdują się bez ruchu. Szczególnie podczas codziennych czynności, takich jak praca na komputerze lub oglądanie telewizji, należy robić częste kilkuminutowe przerwy na krótki spacer, aby poruszać nogami i w ten sposób wspomóc krążenie krwi. Jeśli to możliwe, należy jak najczęściej trzymać nogi powyżej poziomu serca, podpierając je na całej powierzchni, a nie tylko w jednym miejscu. Znaczne polepszenie swojego stanu chory może osiągnąć poprzez regularną aktywność fizyczną i częste spacery, jazdę na rowerze, pływanie, jogging lub inne formy sportu angażujące mięśnie nóg.
- Nie wynaleziono jeszcze ani jednego skutecznego leku, który leczyłby przewlekłą niewydolność żylną. Istnieje jednak wiele substancji, które mogą łagodzić objawy choroby i istotnie poprawiać jakość życia chorych. Należą do nich wyciągi z różnych roślin, diosmina, pentoksyfilina i inne. Leki te mogą pomóc pacjentom, jednak żaden z nich nie zatrzymuje rozwoju choroby.
- Kompresoterapia jest bardzo ważnym elementem leczenia przewlekłej niewydolności żylnej. Odpowiednio dobrane pończochy uciskowe wywierając dostosowany do konkretnego pacjenta, a nawet konkretnej kończyny ucisk, pomagają skierować krew z niewydolnych żył na powierzchni nóg do głębiej położonych naczyń, które z reguły lepiej transportują krew do serca. Ponadto wspomagają naturalne działanie mięśni, zwiększając ich skuteczność w tłoczeniu krwi z nóg do góry, w stronę serca. Istnieje wiele różnych metod kompresoterapii, od zwykłych, powszechnie stosowanych pończoch, poprzez bardziej zaawansowane bandaże żylne, a skończywszy na stosowanych zazwyczaj w leczeniu szpitalnym tzw. masażach pneumatycznych, polegających na założeniu na nogę chorego specjalnych mankietów, cyklicznie wypełnianych powietrzem, które wykonują ucisk na podudzia z określoną częstotliwością.
Niestety, stosowanie kompresoterapii nie zawsze jest możliwe, gdyż istnieją określone przeciwwskazania do jej stosowania. Należą do nich:
- niewydolność serca
- niedokrwienie kończyn dolnych,
- źle leczone nadciśnienie tętnicze,
- ostre choroby zapalne skóry i inne.
Warto podkreślić, że kompresoterapia to w chwili obecnej jedyna metoda skutecznie spowalniająca rozwój przewlekłej niewydolności żylnej.
- Leczenie operacyjne przewlekłej niewydolności żylnej polega przede wszystkim na usunięciu żylaków, co można osiągnąć na wiele różnych sposobów: metodą klasyczną, podwiązując chore naczynia; metodą kriochirurgii, czyli leczenia bardzo niskimi temperaturami oraz innymi mało inwazyjnymi metodami. Można również poddać się tzw. skleroterapii, która polega na zatkaniu niewydolnych żył i skierowaniu biegu krwi do naczyń wydolnych.
W niewielu miejscach, w ośrodkach wysokospecjalistycznych, prowadzone jest leczenie chirurgiczne poprze plastykę, a więc próbę odtworzenia zastawek w żyłach.
Niezwykle ważne w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej jest również odpowiednia pielęgnacja owrzodzeń żylnych, które mogą, aczkolwiek nie muszą, pojawić się podczas rozwoju choroby. W leczeniu stosuje się wtedy odpowiednie ułożenie kończyny, kompresoterapię, oddzielanie tkanek obumarłych i niedopuszczanie do rozwoju zakażenia w miejscu owrzodzenia, a jeśli się ono rozwinie, to należy oczywiście je skutecznie leczyć. W przypadku owrzodzeń o dużej powierzchni, gdy szansa na naturalne ich pokrycie przez naskórek jest niewielka, można wykonywać przeszczepy skóry.
Reklama
Przewlekła niewydolność żylna - domowe sposoby leczenia
Chorując na przewlekłą niewydolność żylną, pacjent narażony jest na występowanie wielu uciążliwych objawów. Aby ich uniknąć, albo chociaż zmniejszyć ich nasilenie, niezbędne jest stosowanie się do kilku prostych wskazówek i rad.
Należy często chodzić i poruszać nogami, szczególnie łydkami, co pomaga krwi powracać z nóg w stronę serca. Wspomaga się w ten sposób krążenie krwi, co przynosi wyraźną ulgę pacjentom, zmniejszając dolegliwości bólowe i obrzęk kończyn.
Kolejnym elementem, pomagającym pacjentom żyć z chorobą, jest noszenie pończoch uciskowych. Mają one podobne działanie, co pracująca podczas chodu noga - uciskając na żyły, pomagają tłoczyć krew z kończyn dolnych w górę ciała, do serca. Zmniejsza to obrzęki, czasem pomaga w zwalczaniu bólu oraz ma niebagatelne znaczenie dla zdrowia pacjenta - chroni bowiem przed zastojem krwi w żyłach nóg, co bardzo często prowadzi do wytworzenia groźnych dla chorego zakrzepów, mogących z prądem krwi przepłynąć do innych części ciała i powodujących zatory, w tym zator płuc, a nawet udar mózgu.
Kolejną prostą, codzienną czynnością, mogącą pomóc chorym, jest jak najczęstsze unoszenie nóg powyżej poziomu. Jak łatwo się domyślić, czynność taka ma znowu na celu ułatwienie odpływu krwi z nóg, która wspomagana siłą ciążenia, o wiele łatwiej z nich spływa w dół, w stronę serca, gdy nogi są uniesione. Należy więc wykorzystywać wszelkie możliwe okazje, aby zamiast siedzieć z nogami opuszczonymi do ziemi, unosić je ponad poziom bioder. Można to wykonywać w dogodnym dla pacjenta momencie, np. podczas oglądania telewizji lub ucinania poobiedniej drzemki. Sytuacji, w których pacjent może przebywać z uniesionymi nogami jest oczywiście dużo więcej, dlatego ważne jest, aby każdy chory znalazł dogodne dla siebie warunki i jak najczęściej unosił nogi, znacznie poprawiając w ten sposób krążenie w kończynach dolnych.
Oczywiście kolejną użyteczną w codziennym radzeniu sobie z chorobą informację możemy wywnioskować z poprzedniej rady - skoro jak najczęściej powinno się unosić nogi, to należy również unikać długotrwałego stania, szczególnie zupełnie bez ruchu nóg. W takich warunkach krew ma szczególne trudności z odpływem z kończyn dolnych, dlatego jeśli już musimy długo stać w kolejce czy w autobusie, to można wspomóc krążenie w nogach wykonując małe kroki czy w inny sposób kurcząc mięśnie nóg, szczególnie łydek. Takie działanie poprawi znacznie odpływ krwi z nóg, jeśli jednak nie musimy, unikajmy długiego stania w miejscu.
Przewlekła niewydolność żylna - najczęściej zadawane pytania
Jakie są powikłania choroby?
Częstym powikłaniem przewlekłej niewydolności żylnej jest skłonność do powstawania róży – czyli zakażenia paciorkowcowego. Róża to ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej wywołany przez paciorkowce. Przebiega z wysoką gorączką, znacznym uciepleniem kończyny. Noga jest czerwona gorąca, skóra napięta i bardzo bolesna. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków. Innym powikłaniem choroby jest zespół zastoinowy z zajęciem stawów – w wyniku obrzęku dochodzi do ograniczenia ruchomości stawu skokowego doprowadzając do jego wtórnej sztywności. Można temu zapobiec przez stosowanie gimnastyki stawu.
Jakie są niepokojące objawy choroby?
Objawy choroby zależą od stopnia jej zaawansowania. Początkowo jest to uczucie ciężkości nóg, ich pełności. Pojawiają się skurcze łydek – szczególnie nasilają się w godzinach nocnych. Dałącza się bolesność, obrzęk i poszerzenie naczyń żylnych kończyn dolnych. Skóra na nogach zmienia kolor na siny bądź sinoczerwony. Przebarwienia najczęściej pojawiają się w pierwszej kolejności w okolicy kostek przyśrodkowych. W miarę postępu choroby na podudziach pojawiają się żylaki – czyli stale poszerzone naczynia żylne. Jeśli jesteś osobą predysponowaną do wystąpienia żylaków, nie czekaj na ich pojawienie się, ale wcześniej udaj się do lekarza, gdyż wczesna interwencja, zmiana stylu życia i odpowiednie leczenie uciskowe może zapobiec wystąpieniu choroby.
Czy chorobę da się wyleczyć?
Tak, choroba postępuje w czasie, dlatego im wcześniej zaczniesz leczenie, tym lepiej.
Jak skutecznie zapobiegać chorobie?
Głównym sposobem zapobiegania chorobie jest unikanie czynników ryzyka. U osób pracujących w pozycji siedzącej jest to dbanie o stanowisko pracy – krzesło z odpowiednio pochylonym oparciem i podnóżek pod stopy – by uniknąć siedzenia ze zgiętymi kolanami pod kątem prostym. U osób pracujących w pozycji stojącej – zaleca się częste spacery – nawet kilkuminutowe – by uruchomić tłocznię jaką są mięśnie kończyn dolnych. Ponadto trzeba zadbać o częsty odpoczynek z nogami uniesionymi powyżej poziomu serca, zaznaczając, że podudzia powinny być podparte na całej długości. Zaleca się zwiększenie aktywności fizycznej – częste spacery, bieganie, jazdę na rowerze, pływanie lub taniec. Kobiety w ciąży powinny jak najwięcej odpoczywać, często w pozycji leżącej z uniesionymi nogami, jak najczęściej spacerować. Dodatkowo wszystkim osobom predysponowanym do wystąpienia przewlekłej niewydolności żylnej zaleca się stosowanie pończoch uciskowych.
Czy jestem chory/a na przewlekłą niewydolność żylną?
Czy często masz uczucie że twoje nogi są ciężkie, pełne i obolałe?
Czy na twoich nogach zauważasz poszerzone naczynia żylne?
Czy skóra na twoich nogach zmieniła kolor na czerwonawy lub siny?
Czy skóra kończyn dolnych jest ciepła i wilgotna?
Czy zauważasz opuchliznę nóg wokół kostek szczególnie nasilającą się po wysiłku lub wieczorem?
Czy zauważyłaś/eś pojawienie się żylaków na swoich nogach?
Jeśli na powyższe pytania odpowiadasz twierdząco należy udać się do lekarza w celu wykonania dalszej diagnostyki i wyjaśnienia przyczyny dolegliwości. Powyższych objawów nie należy nigdy lekceważyć, gdyż im wcześniej rozpoznana choroba tym łatwiej ją kontrolować i leczyć.
Czy jestem predysponowany do wystąpienia przewlekłej niewydolności żylnej?
Czy pracujesz w pozycji stojącej lub siedzącej?
Czy jesteś w ciąży?
Czy jesteś obciążona/y rodzinnie do wystąpienia żylaków kończyn dolnych?
Czy jesteś otyła/y?
Czy prowadzisz siedzący tryb życia, unikasz sportu?
Czy cierpisz na nawykowe zaparcia?
Czy przyjmujesz leki antykoncepcyjne?
Czy chorujesz na zapalenie naczyń?
Jeśli na którekolwiek z pytań przedstawionych powyżej odpowiadasz twierdząco jesteś predysponowany/a do wystąpienia przewlekłej niewydolności żylnej. W przypadku wystąpienia dolegliwości wymienionych w punkcie „Objawy” koniecznie udaj się do swojego lekarza w celu diagnostyki i ustalenia dalszego postępowania.
Czytaj też: