Zespół mnogich wad rozwojowych - objawy, leczenie

Zespół mnogich wad rozwojowych (ang. developmental delay syndrome DDS / developmental malformations) występuje u około 2-3% wszystkich żywo urodzonych dzieci (częstość dla obu płci jest zbliżona). Określenie zespół mnogich wad rozwojowych nie dotyczy tylko jednej jednostki klinicznej. W neonatologii, pediatrii oraz genetyce klinicznej pacjenci zakwalifikowani jako obciążeni DDS stanowią grupę niezwykle różnorodną pod względem objawów klinicznych. W diagnostyce i opisie przypadków klinicznych (indywidualizacji pacjentów) nacisk kładzie się nie tylko na obecność poszczególnych symptomów, ale również na ich układ (pacjenci nigdy nie wykazują zmian pojedynczych) i wzajemny wpływ na stan zdrowia pacjenta.

W celu wprowadzenia jednakże pewnej systematyki stosuje się pewien podział ze względu na prawdopodobne przyczyny. W chwili obecnej wyróżniamy: zespoły, syndromy, malformacje oraz asocjacje – niejednokrotnie nie jest to przestrzegane. Może się zdarzyć, iż lekarz będzie opisywał przypadek używając jednego ze stwierdzeń jako synonimu, co nie do końca jest poprawne.

Reklama

Zespół mnogich wad rozwojowych - przyczyny

Według statystyk do najczęstszych przyczyn powodujących wystąpienie zespołu mnogich wad wrodzonych zalicza się wszelkiego rodzaju aberracje chromosomowe. Zmiany te w równym stopniu mogą dotyczyć zarówno chromosomów płci X i Y, jak i chromosomów somatycznych. Zaburzenia w liczbie i sekwencji genów zlokalizowanych w regionach dotkniętych aberracją zawsze prowadzą do zaburzeń rozwojowych – zmiany liczby kopii aktywnych genów prowadzą do braku lub zbyt dużej ilości jakiegoś białka, co zawsze upośledza zarówno szlaki komunikacji komórkowej, jak i całą fizjologię rozwijającego się płodu. Kolejną przyczyną są zmiany punktowe w łańcuchu DNA (często określane, jako zmiany monogenowe) – najczęściej dochodzi wtedy do wyłączenia jednego genu w komórce.

Do innych częstych przyczyn należy wpływ czynników teratogennych (czynników zewnętrznych fizycznych i chemicznych).

Do tej grupy można zaliczyć:

• promieniowanie X (dlatego też kobietom w ciąży nie można wykonywać badań rentgenowskich),
• promieniowanie jonizujące (pochodzące z urządzeń biurowych),
• niektóre leki w tym część antybiotyków,
• pestycydy,
• konserwanty,
• alkohol,
• narkotyki.

Stan najbliższego środowiska płodu również wpływa na jego rozwój. Choroby zakaźne, przewlekłe choroby metaboliczne matki to tylko nieliczne z czynników negatywnie wpływających na rozwijający się młody organizm. Środowisko samych wód płodowych, wielkość łożyska, jego ukrwienie oraz ułożenie dziecka również mogą odcisnąć swoje piętno.

Reklama

Zespół mnogich wad rozwojowych - czynniki ryzyka

Ponieważ przyczyny DDS w większości przypadków (około 40%) wciąż pozostają nieokreślone w pediatrii i genetyce klinicznej, wyróżnia się kilka głównych przyczyny prowadzących do wystąpienia zespołu mnogich wad wrodzonych.

Pierwszym czynnikiem ryzyka jest obecność translokacji zrównoważonych u jednego z rodziców dziecka. Nosiciele translokacji zrównoważonych najczęściej nie wykazują objawów klinicznych, niejednokrotnie o obecności zmian dowiadują się w momencie badań genetycznych chorego dziecka. W przypadku zmian zrównoważonych istnieje 50% szansa na to, iż dziecko nosiciela odziedziczy taka zmianę – niestety u dziecka w 99% przypadków dochodzi do wystąpienia zmian niezrównoważonych (delecji lub duplikacji spowodowanych barkiem bądź obecnością dodatkowego materiału na translokowanym chromosomie).

Kolejnym czynnikiem ryzyka jest wiek rodziców (a zwłaszcza matki). Z wiekiem procesy gametogenezy (produkcji komórek rozrodczych męskich i żeńskich) ulęgają zaburzeniom. Najczęstszą zmianą w tego typu przypadkach jest nondysjunkcja chromosomowa. Efektem nondysjunkcji jest zmiana liczby chromosomów w komórkach zarodka/płodu.

Wiek jest również czynnikiem wpływającym na procesy biochemiczne związane ze znakowaniem DNA rodzicielskiego (zjawisko imprintingu genomowego). Zaburzenia procesu metylacji mogą prowadzić do efektów podobnych jak w przypadku obecności delecji – niemetylowane bądź niewłaściwie metylowane DNA jest zupełnie nieaktywne transkrypcyjnie ("nie działa").

Do kolejnej grupy czynników należą ciężkie choroby metaboliczne matki np. cukrzyca lub fenyloketonuria. Przewlekłe lub stale utrzymujące się zaburzenia środowiska życia i rozwoju płodu w 100% przypadków prowadzą do wystąpienia zaburzeń rozwojowych od bardzo łagodnych po ciężkie zespoły.

Ostatnią grupą są teratogeny chemiczne, fizyczne oraz biologiczne. Do tej grupy czynników zaliczamy wszystko, co nie zostało ujęte we wcześniejszych podpunktach. Grupa teratogenów jest niezwykle bogata i dotyczy zarówno produktów żywieniowych, niektórych leków oraz czynników w najbliższym otoczeniu ciężarnej. Działanie części teratogenów na rozwój płodu zostało już dokładnie poznane (głównie wnioski oparte są na wynikach przytaczanych z innych badań klinicznych oraz wczesnych eksperymentów z połowy XX wieku, kiedy to badania na ciężarnych „były społecznie akceptowalne”), jednakże ciągły wzrost ich liczby w naszym otoczeniu powoduje, iż jest to istny worek bez dna. Teratogenny najczęściej prowadzą do wystąpienia zaburzeń związanych z procesami podziałów komórkowych w strukturach rozwijającego się płodu. W takich przypadkach pacjenci wykazują mozaikowość genetyczną ograniczoną do jednej tkanki lub organu.

Reklama

Zespół mnogich wad rozwojowych - objawy

Określenie zespołu mnogich wad rozwojowych nie dotyczy, jak wspomniano wcześniej, pojedynczej jednostki klinicznej, lecz szeregu objawów charakterystycznych dla każdego pacjenta (znanych jest ponad 5000 objawów od zmian lekkich po bardzo ciężkie). Objawy obecne u noworodka/dziecka mogą mieć różne nasilenie, co więcej - mogą manifestować się w różnym okresie życia. Jakie więc są objawy mogące sugerować obecność wielowadzia u dziecka?

Współczesna dysmorfologia zakłada obecność co najmniej dwóch (według niektórych źródeł nawet trzech) cech z grup wymienionych poniżej:

• obecność mikrosomii (małogłowia) oraz towarzyszących cech dymorficznych twarzy (np. szeroko rozstawionych oczu, wysokiego czoła, nisko osadzonych oczu);
• obecność tzw. „zajęczej wargi” oraz innych wad w budowie podniebienia i struktur przyległych;
• obecność „małpiej bruzdy zgięciowej” na wewnętrznej części dłoni oraz zmian dermatoglificznych (linii papilarnych);
• zaburzenia układu kostnego nie wywołane zmianami monogenowymi;
• zaburzenia w budowie narządów wewnętrznych np. niedrożność jelit lub moczowodów oraz ich dysfunkcja;
• zaburzenia neurologiczne – zarówno w budowie układu nerwowego i jego funkcjonowaniu, a co za tym idzie dysfunkcja innych narządów lub układów np. mięśni szkieletowych;
• niepełnosprawność intelektualna – kwestia w chwili obecnej sporna; wiele opracowań i wiele ośrodków klinicznych stara się traktować niepełnosprawność intelektualną jako zmianę izolowaną, jednakże większość pacjentów z DDS wykazuje umiarkowane bądź znaczne upośledzenie funkcji poznawczych, co może być następstwem zaburzeń w genezie układu nerwowego;
• zaburzenia w procesach metabolicznych;
• zaburzenia procesu dojrzewania płciowego;
• bezpłodność pierwotna.

Kluczem do właściwej diagnozy w przypadku DDS jest poznanie zarówno patogenezy objawów, jak i ich układu oraz „współdziałania”.

Wszystkie powyższe grupy objawów mogą wystąpić zarówno w przypadku zespołów DDS, syndromów, malformacji oraz asocjacji. Dlatego też diagnostyka dysmorfologiczna DDS oparta jest też na zasadzie eliminacji pewnych objawów (jest to bardzo istotne, ponieważ niewłaściwa wstępna diagnoza może doprowadzić do totalnej porażki diagnostycznej).

Reklama

Syndrom, asocjacje  malformacje - czym są?

W przypadku wystąpienia u noworodka charakterystycznych objawów, o ustalonym układzie, a co najważniejsze opisywanych już wcześniej w literaturze, mamy do czynienia z syndromem. Niejednokrotnie syndromy powodowane są zmianami monogenowymi lub działaniem konkretnego teratogenu.

Asocjacje to układ zmian występujących we wzajemnym, silnym powiązaniu skutkowo-przyczynowym. Jedna zmiana pociąga za sobą kolejne – najczęściej ma to miejsce w przypadku wystąpienia zespołu pasm owodniowych. Ostania grupa – malformacje – to zmiany wynikłe przeważnie z działania czynników fizycznych. W większości są to zmiany powodowane niewystarczającą ilością miejsca w macicy. Poród w takim przypadku może być utrudniony, a dziecka rodzi się obarczone niewielkimi anomaliami morfologicznymi np. spłaszczona główką. Większość malformacji ulega samoistnemu cofnięciu w klika dni do kilkunastu tygodni po porodzie.

Reklama

Zespół mnogich wad rozwojowych - wizyta u specjalisty

Niejednokrotnie zdarza się jednak, iż określenie przyczyny stanu klinicznego dziecka jest trudne, a wręcz niemożliwe do ustalenia – należy się liczyć z faktem, iż specjalista może nie udzielić nam żadnych wyjaśnień, a jedynie zaproponować stały monitoring w nadziei późniejszej diagnostyki. Pacjenci z DDS w głównej mierze kwalifikowani są do tej ostatniej grupy pacjentów.

Pierwszym lekarzem specjalistą, do którego trafiają rodzice wraz dzieckiem jest neonatolog i/lub pediatra. Ze względu na mnogość możliwych symptomów klinicznych wizyta może być konsultowana z wybranym specjalistą takim jak:

• genetyk,
• endokrynolog,
• kardiolog,
• neurolog,
• chirurg,

a w niektórych przypadkach również z ginekologiem prowadzącym ciążę. W trakcie wizyty specjalista powinien przedstawić wstępną diagnozę oraz poinformować rodziców o planowanych badaniach i zabiegach (jeżeli stan dziecka takich wymaga). Lekarz powinien przeprowadzić również z rodzicami dokładny wywiad.

W przypadku noworodków lekarz może zapytać się o takie kwestie jak:

• obecność chorób przewlekłych u któregoś z rodziców;
• przebieg ciąży - tutaj możliwa jest (a czasem wręcz konieczna) konsultacja z ginekologiem prowadzącym ciążę, tj. opis wszystkich niepokojących matkę zdarzeń, przebyte w czasie ciąży choroby oraz ich leczenie, ewentualne inne możliwe czynniki;
• ewentualne inne ciąże: ich przebieg, powodzenie, stan starszych dzieci;
• wystąpienie podobnych przypadków w rodzinie zarówno ojca, jak i matki dziecka (wywiad może sięgnąć nawet trzech pokoleń wstecz i objąć kuzynów trzeciego stopnia).

W przypadku dzieci starszych, kiedy niepokojące problemy pojawiły się w późniejszym okresie np. po pierwszym roku życia, przedszkolnym, wczesnoszkolnym bądź okresie pokwitania, specjalistą do którego mogą trafić rodzice z dzieckiem jest pediatra bądź inny wskazany przez lekarza pierwszego kontaktu.

W trakcie wizyty należy poinformować lekarza o wszystkich niepokojących zdarzeniach i symptomach np.:

• powolny i nierównomierny wzrost kończyn,
• zaburzenia neurologiczne,
• pierwotny brak miesiączki,
• i wiele innych – do takiej wizyty najlepiej jest dokładnie się przygotować.

Reklama

Zespół mnogich wad rozwojowych - zmiany genetyczne

Zespół wad wrodzonych najczęściej spowodowany jest wielogenowymi zmianami genetycznymi. Zaburzenia w strukturze materiału genetycznego zawsze prowadzą do wystąpienia zmian patologicznych, wynika to z faktu nieprawidłowej liczby kopii sekwencji kodujących (genów).

W przypadku stwierdzenia duplikacji chromosomowych (zwielokrotnienia wybranego obszaru DNA) mamy do czynienia najczęściej z nadekspresją genów, co może prowadzić do zwiększenia syntezy wybranych białek. Zespoły wywołane delecjami (ubytkiem częściowym bądź całkowitym wybranych sekwencji) charakteryzują się obniżoną lub zupełnym brakiem ekspresji genów, a co za tym idzie - charakterystycznych dla nich białek.

Zasada genetyczna wydaje się być prosta - jednakże jak wspomniano wcześniej - większość zespołów wad wrodzonych ma charakter silnie zindywidualizowany w przypadku każdego pacjenta. Podobnie jak w znanych zespołach, wywołanych zmianami liczbowymi całych chromosomów np. zespole Downa, również u pacjentów z DDS mamy do czynienia z efektem kumulacji genetycznej. Niejednokrotnie mimo ustalenia regionu chromosomu zaangażowanego w procesy patologiczne, trudnym jest podanie/wskazanie konkretnych genów „przewodnich” mogących odpowiadać za objawy kliniczne.

• Czytaj także: 5 najczęstszych chorób genetycznych

Reklama

Zespół mnogich wad rozwojowych - badania

Diagnostyka w okresie postnatalnym pacjentów niewykazujących mozaikowatości

Diagnostyka DDS oparta jest na diagnostyce różnicowej oraz systemie eliminacji poszczególnych symptomów. Pacjenci z zespołem mnogich wad wrodzonych stanowią bardzo niejednorodną grupę, jednakże pewne procesy postępowania diagnostycznego są wspólne.

Po wstępnym rozpoznaniu klinicznym i wykluczeniu czynników teratogennych oraz innych jednostek klinicznych należy u pacjenta wykonać dokładne badania genetyczne. Poniżej przedstawiono wyidealizowany algorytm diagnostyczny postępowania przy diagnostyce genetycznej zważywszy na fakt, iż w Polsce istnieją już ośrodki z odpowiednim zapleczem technologicznym umożliwiającym przeprowadzenie takowej.

Pierwszym badaniem, jakie należy wykonać, jest badanie cytogenetyczne kariotypu konstutywnego. Badanie polega na dokładnej analizie liczby oraz struktury wszystkich chromosomów zlokalizowanych w komórkach pacjenta. Badanie to – w nomenklaturze bardzo często określane jak badanie prążkowe kariotypu typu GTG (od nazwy metody) – jest badaniem przesiewowym i tak naprawdę wstępem do dalszej diagnostyki (nawet wśród przypadków, u których wykazane zostały nieprawidłowości w kariotypie).

W przypadku stwierdzenia obecności jakiejkolwiek zmiany oraz wstępnym określeniu jej położenia należy wykonać badania potwierdzające. Najczęściej używaną do tego metodą jest badanie FISH czyli kierowane, celowane badanie na określone sekwencje genetyczne zlokalizowane na chromosomach. Badanie FISH pozwala na dokładne określenie wielkości zmiany oraz jej dokładnej lokalizacji (każda z używanych sond molekularnych ma swoją niepowtarzalną i wysoce specyficzną lokalizację na chromosomie).

Jeżeli u pacjenta nie stwierdzono żadnej zmiany lub zaobserwowana zmiana jest bardzo trudna do identyfikacji (dodatkowym warunkiem jest to, iż zmiana taka powinna być zmianą ilościową) należy wykonać badania kariotypu molekularnego. Kariotyp molekularny różni się od kariotypu konstutywnego tym, iż w tym przypadku nie dokonujemy bezpośredniej analizy chromosomów pacjenta, lecz porównujemy ilościowo jego DNA do wzorca.

Badaniem, które jest wykonywane tylko w nielicznych ośrodkach naszego kraju, jest CGH lub hr CGH o zwiększonej czułości. W badaniu tym dokonywana jest analiza ilościowa zmian określanych jako mikrozmiany ilościowe struktury chromosomów. U mniej więcej 17-20% przypadków przynosi ono rozpoznanie oraz umożliwia identyfikację zmian ilościowych. Uzupełnieniem diagnostyki metod CGH jest wykonanie u pacjenta badania FISH na regiony chromosomów, które zbudowane są z wielu sekwencji powtarzających się – sekwencji centromerowych oraz telomerowych (u około 7% wszystkich pacjentów stwierdza się zaburzenia w tych częściach chromosomów).

W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku w powyższych badaniach u dziecka, konieczne jest wykonanie badań cytogenetycznych u rodziców. Najczęściej wykonywanym badaniem jest badanie kariotypu konstytuwnego ze szczególnym uwzględnieniem regionów, których struktura u dziecka wykazała zaburzenia. Badanie to ma na celu weryfikację obecności ewentualnych zmian zrównoważonych (translokacji zrównoważonych) u jednego bądź obojga rodziców, co może stanowić pewien sposób prewencji w przypadku planowania kolejnych ciąż.

Wymienione wyżej metody diagnostyczne należą do najczęściej dostępnych oraz refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, co jednak nie wyczerpuje wszystkich możliwości.

W niektórych ośrodkach (w ramach eksperymentów naukowych) możliwa jest dalsza, bardziej szczegółowa diagnostyka genetyczna. Niestety badania te są wysoko płatne, a niejednokrotnie tylko zakwalifikowanie dziecka do eksperymentu możliwa ich wykonanie. Mowa tutaj o badaniu kariotypu molekularnego przy użyciu mikromacierzy genetycznych. W chwili obecnej jest to jedyna metoda, która pozwala na analizę całego genomu z możliwością jednoczesnej detekcji zmian pojedynczych genów we wszystkich chromosomach. Badanie mikromacierzami jest badaniem ostatecznym.

W niektórych przypadkach możliwa jest również diagnostyka biochemiczna DNA (metylacji genomu) – jednakże badanie to wykonuje się tylko w wyjątkowych przypadkach, kiedy inne metody zawiodły. Badania metylacji DNA można wykonać na wybrane regiony chromosomów, jak i na cały genom. W przypadku badania metylacji DNA dziecka potrzebne jest wykonie identycznej analizy u obojga rodziców, gdyż to ich wzory (wyniki) stanowią odniesienie (porównanie) do wyniku dziecka.

Algorytm diagnostyczny w przypadku badań genetycznych może być jeszcze bardziej rozbudowany. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek zmian u dziecka i określeniu ich dokładnej lokalizacji lekarz prowadzący może zlecić dalsze badania molekularne pod kątem analizy wybranych już genów znajdujących się w regionie zmiany. W takim przypadku to lekarz w porozumieniu z genetykiem ustala dokładną metodę diagnostyczną oraz dalsze postępowanie.

W niektórych przypadkach, ze względu na niedoskonałości metod diagnostycznych, poznanie przyczyny (podłoża genetycznego) może okazać się utrudnione lub wręcz niemożliwe. W takiej sytuacji warto umożliwić zbankowanie materiału genetycznego dziecka oraz próbki jego krwi w Poradni Genetycznej w perspektywie dalszej diagnostyki. Postępowanie takie jest niezwykle istotne zwłaszcza w przypadku pacjentów, których stan niestety wskazuje na przyspieszoną terminację długości życia.

Diagnostyka w okresie postnatalnym pacjentów wykazujących/podejrzanych o mozaikowatość

Przypadki mozaikowatości tkankowej są bardzo rzadkie – stanowią około 1% wszystkich pacjentów z DDS. Diagnostyka tych przypadków klinicznych oparta jest o analizy genetyczne nie jednej tkanki np. krwi, lecz co najmniej dwóch np. krwi i skóry. Na takim materiale genetycznym przeprowadza się najczęściej badania kariotypu konstytutywnego z wykorzystaniem metody GTG oraz badanie kariotypu molekularnego z wykorzystaniem metody CGH. Ponieważ mozaicyzm, w ponad 99% przypadków, jest zmianą typu de novo (pojawiająca się spontanicznie pierwszy raz u dziecka) badania kariotypu rodziców dziecka nie są konieczne.

Diagnostyka w okresie prenatalnym

Diagnostyka w okresie prenatalnym DDS praktycznie jest wykonywana bardzo rzadko – najczęściej w momencie kiedy badania biochemiczne lub USG wykazują duże nieprawidłowości, z drugiej strony wiele objawów zespołu wad wrodzonych jest niemożliwa do wykrycia. Fakt ten powoduje, iż najczęściej o obecności wielowadzia u dziecka rodzice i lekarz dowiadują się w momencie porodu.

Diagnostyka prenatalna wskazana jest u par, u których:

• jedno z partnerów jest nosicielem translokacji zrównoważonej,
• podobne epizody wystąpiły we wcześniejszych ciążach,
• wcześniejsze ciąże zakończyły się niepowodzeniem np. samoistnym poronieniem.

Diagnostyka prenatalna w chwili obecnej obejmuje analizę kariotypu konstytutywnego oraz analizy FISH, jeżeli rodzice są nosicielami translokacji zrównoważonych. Diagnostyka kariotypu molekularnego w chwili obecnej pozostaje w fazie eksperymentów naukowych i nie jest dostępna – wynika to z niedoskonałości metody (czas oczekiwania na pełen wynik może dochodzić nawet do 3 miesięcy, dodatkowo brak informacji klinicznej o pacjencie nie pozwala na pełne uwiarygodnienie uzyskanych wyników).

• Czym jest: Ciąża biochemiczna – przyczyny i objawy

Zespół mnogich wad rozwojowych - leczenie

Jak wspomniano wcześniej zespół mnogich wad wrodzonych nie stanowi konkretnej jednostki klinicznej, a mnogość towarzyszących objawów utrudnia wprowadzenie wybranego/uniwersalnego algorytmu diagnostycznego.

W przypadku ciężkich objawów klinicznych np. zaburzeń budowy i funkcji układu sercowo-naczyniowego, czy w zaburzeniach budowy układu kostnego niezbędna jest interwencja chirurgiczna umożliwiająca przywrócenie właściwych funkcji bądź częściowej sprawności ruchowej.

Bardzo wielu pacjentów wykazujących cechy dymorficzne twarzy np. rozszczep wargi i podniebienia poddawanych jest zabiegom chirurgii plastycznej w celu ich korekty.

Przy zaburzeniach związanych z dojrzewaniem płciowym oraz innymi zagadnieniami endokrynologicznymi konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego na zasadzie substytucji wybranych hormonów. Pacjenci o nieznacznej manifestacji cech dysfunkcji praktycznie nie wymagają leczenia. Osoby te nie wykazują znacznych dysfunkcji społecznych, a nawet w przypadku ich wystąpienia, mogą przy pomocy osób trzecich dalej funkcjonować w najbliższym otoczeniu. Pacjenci z DDS powinni pozostawać w ciągłym kontakcie z poradnią genetyczną i lekarzem kierującym leczeniem lub na wizyty kontrolne.

Zespół mnogich wad rozwojowych - zapobieganie

W przypadku chorób o podłożu genetycznym wprowadzenie prewencji jest praktycznie niemożliwe. Jeżeli para jest zdrowa, a w najbliższej rodzinie nie odnotowano niepokojących schorzeń, wtedy szanse urodzenia chorego dziecka wynoszą poniżej 1%. W przypadku par o obciążonym wywiadzie rodzinnym wskazana jest wcześniejsza konsultacja ze specjalistą genetykiem w celu uzyskania porady.

Zespół mnogich wad rozwojowych - życie z chorobą

Jakość życia chorych z wielowadziem wrodzonym zależy od rodzaju zmian i nasilenia ich objawów. W ciężkich przypadkach pacjenci zmuszeni są do ciągłej obecności w jednostkach specjalistycznych lub regularnych wizyt monitorujących. Osoby o lżejszym i łagodniejszym nasileniu cech mogą przebywać w domu i normalnie funkcjonować. W przypadku osób, u których stwierdzono niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim lub średnim, koniecznym może się stać wprowadzenie indywidualnego toku nauczania lub nauka w szkole integracyjnej.

Pacjenci powinni pozostawać pod stałą kontrolą specjalisty z poradni genetycznej, a w razie potrzeby (ze względów na szczególne symptomy) innego specjalisty.

Zespół mnogich wad rozwojowych - inwazyjne badania prenatalne

Inwazyjne badania prenatalne polegają na pobraniu materiału biologicznego od płodu. Badanie wykonuje się w 16-18. tygodniu ciaży. Sposób pobrania zależy od decyzji lekarza i stanu ciężarnej. Najczęściej wykonywanym zabiegiem jest amniopunkcja, w trakcie której pobrany jest płyn owodniowy zawierający zawiesinę komórek płodu (ilość pobranego płynu liczy się według wzoru X cm³(ml) = liczba tygodni ciąży + 2).

Materiał pobiera się przy użyciu igły przez powłoki matki. Technika jest w pełni monitorowana. Uzyskany materiał pozwala na przeprowadzenie wcześniejszych badań genetycznych oraz biochemicznych, co może ułatwić wcześniejszą diagnozę, a w razie pozytywnego wyniku (stwierdzenie nieprawidłowości) podjęcie próby przygotowania algorytmu terapeutycznego po porodzie lub nawet w okresie ciąży.

Ryzyko

Jak każde badanie inwazyjne, również amniopunkcja lub biopsja trofoblastu, niesie ze sobą minimalne ryzyko powikłań (w tym poronienia). Ryzyko to wynosi poniżej 1%, ale zawsze istnieje. Do najczęstszych powikłań należą:

• poronienia,
• stany zapalne z zaskrzeniem włącznie,
• wystąpienie konfliktu serologicznego matka-płód.

Badania alternatywne

W chwili obecnej niektóre ośrodki na świecie (w tym dwa w Polsce) opracowują metodę nieinwazyjnej analizy genomu płodu. Metoda oparta jest na technologii różnicowania komórek płodu znajdujących się we krwi matki. Do potrzeb diagnostycznych wystarczy wtedy 5-10 ml krwi obwodowej matki pobranej z żyły. Niestety technika jest w fazie eksperymentów klinicznych i najprawdopodobniej przez najbliższe lata nie będzie dostępna jako rutynowa alternatywna dla badan inwazyjnych.

Zespół mnogich wad rozwojowych - kiedy zdecydować się na badania inwazyjne?

Poniżej zamieszczono kilka pytań, które są krytyczne w przypadku decyzji o badaniu prenatalnym – odpowiedź „tak” na którykolwiek z punktów poniżej powinno być silnym sygnałem do podjęcia decyzji.

1. Przekroczyłam wiek 35 lat – pytanie adresowane do kobiet.
2. Wystąpiły przynajmniej dwa niepowodzenia przy wcześniejszych ciążach (poronienia).
3. Wywiad rodzinny wskazuje na możliwość wystąpienia choroby monogenowej.
4. We wcześniejszych ciążach stwierdzono aberracje chromosomowe.
5. Jedno z nas (partnerów) jest nosicielem translokacji zrównoważonej.
6. We wcześniejszych ciążach stwierdzono nieprawidłowości rozwojowe OUN.
7. Ciąża jest wynikiem zabiegu zapłodnienia In vitro.