Reklama
Czym jest i jak wygląda acerola?
Acerola, znana też jako malpigia granatolistna (łac.: Malpighia glabra L) albo wiśnia z Barbadosu, to wiecznie zielony krzew wywodzący się Karaibów. W stanie naturalnym rośnie też w południowych rejonach USA (Teksas, Nowy Meksyk, Kalifornia) oraz Ameryce Środkowej i Południowej (zwłaszcza Brazylia). Bywa jednak uprawiana także w innych rejonach świata, a w Polsce jako roślina doniczkowa.
Owoce aceroli słyną z zawartości imponujących ilości naturalnej witaminy C (kwasu askorbinowego), wielokrotnie przewyższając w tym względzie choćby cytrusy.
Właściwości malpigii sprawiają, że znajduje ona coraz więcej zastosowań leczniczych, stając się popularnym składnikiem witaminowych suplementów diety w tabletkach i syropach. Są one przyjmowane m.in. na odporność, odchudzanie i poprawę kondycji skóry, a także w profilaktyce schorzeń układu pokarmowego oraz nowotworów.
Acerola osiąga do 2-3 metrów wysokości. Krzew jest rozłożysty. Porastające go liście mają kolor ciemnozielony. Kwiaty są różowe lub czerwone, zebrane w grona.
Owoce są pestkowcami o soczystym miąższu. Wielkością i kształtem przypominają dorodne wiśnie - mają od 1 do 3 centymetrów średnicy. Z zewnątrz przybierają barwę intensywnie czerwoną, wręcz szkarłatną, wewnątrz ich kolor jest podobny.
Mają wyraźnie kwaśny smak oraz silny, charakterystyczny aromat.
Reklama
Uprawa aceroli w Polsce
Naturalnie acerola rośnie w suchych lasach tropikalnych porastających doliny rzek strefy międzyzwrotnikowej. Można ją jednak uprawiać także w innych szerokościach geograficznych, pod warunkiem, że zapewni się warunki względnie zbliżone do tych, które ma na Karaibach i na kontynencie amerykańskim. W praktyce oznacza to, że chłodniejszych rejonach świata hodowana jest głównie w doniczkach.
Uprawa aceroli jest prosta. Wymaga ona dużej dawki ciepła - preferowana temperatura podłoża to około 29-32 stopni Celsjusza). Warunek ten jest stosunkowo łatwospełnić stawiając donicę na słonecznym parapecie, w pobliżu kaloryfera, który zapewni jej optymalne warunki termiczne także zimą. Ziemia powinna być żyzna, a jej odczyn obojętny (pH w graniach 6,5 - 7,5).
Dostępne są sadzonki aceroli, najczęściej jednak rozmnaża się ją z nasion. Są one umieszczane w podłożu pod cienką, milimetrową warstwą ziemi. Wcześniej powinno się je wymoczyć w ciepłej wodzie.
Należy się liczyć z tym, że wysiew nie zawsze kończy się sukcesem. Trzeba też pamiętać, że na ewentualne plony przyjdzie poczekać. Roślina zaczyna owocować dopiero po 3-4 latach. Cierpliwość w tej materii zostaje jednak hojnie wynagrodzona. Acerola wygląda pięknie, jest wiecznie zielona, a owoce rosną na niej przez cały rok.
Reklama
Ile witaminy C ma acerola? Skład
Zawartość witaminy C w aceroli wedle różnych źródeł wynosi od 1000 do nawet 4500 miligramów na każde 100 gramów produktu. Żaden owoc nie ma jej w swoim składzie więcej.
Eksperci Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) podają, że 100 gramów surowych owoców aceroli zawiera przeciętnie 1680 mg kwasu askorbinowego. R. Olędzki pisze, że dawka witaminy C w świeżych owocach wynosi od 1118 do 2430 mg/100 g, dodatkowo zaś niewielkie jej ilości (34 mg) znajdują się w liściach. W innych opracowaniach można się spotkać z informacjami, że w skrajnych przypadkach zawartość witaminy w aceroli sięga nawet 4500 mg/100 g.
W tym miejscu należy dodać, że dzienne zalecane spożycie (RDA) witaminy C to 90 mg dla mężczyzn i 75 dla kobiet, zaś suplementy zawierające jej syntetyczną postać mają maksymalnie do 1000 mg w jednej dawce (często znacznie mniej).
To pokazuje, że acerola jest w tym względzie prawdziwą bombą witaminową. Większą niż jakikolwiek inny owoc lub warzywo. Jak wynika z danych Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, średnia zawartość kwasu askorbinowego w innych produktach obfitujących w tę substancję wynosi przeciętnie:
- rokitnik: 900 mg/100 g,
- dzika róża: 250-800 mg/100 g,
- czarna porzeczka: 150-300 mg/100 g,
- truskawka: 46-90 mg/100 g,
- cytryna: 40-60 mg/100g g,
- nać pietruszki: 269 mg/100 g,
- papryka: 120-200 mg/100 g,
- brukselka: 65-145 mg/100 g.
Oprócz witaminy C, w składzie aceroli na uwagę zasługują związki fenolowe, w tym kwasy galusowy i elagowy, antocyjany oraz flawonoidy takie jak kwercetyna, katechiny i rutyna. R. Olędzki wylicza, że w 100 gramach suchej masy znajduje się od 378 do 444 mg tych substancji. To czyni acerolę ich najbogatszym źródłem obok aronii czarnoowocowej.
Podsumowując wszystkie wartości odżywcze aceroli, USAD podaje, że oprócz wody stanowiącej aż 91,4 procent zawartości owoców, w ich składzie znajdują się też m.in.
- węglowodany: 7,69 g (na 100 g produktu),
- białka: 0,4 g,
- tłuszcze: 0,3 g,
- błonnik: 1,1 g,
- witamina C: 1680 mg,
- tiamina: 0,02 mg,
- ryboflawina: 0,06 mg,
- niacyna: 0,4 mg,
- kwas pantotenowy: 0,3 mg,
- foliany: 14 µg,
- witamina A: 38 µg,
- wapń: 12 mg,
- magnez: 18 mg,
- fosfor: 11 mg,
- potas: 146 mg,
- sód: 7 mg,
- cynk: 0,1 mg,
- selen: 0,6 µg.
Duży udział wody oraz niewielka zawartość tłuszczów przekładają się na śladową kaloryczność. 100 gramów aceroli ma zaledwie 32 kcal.
Reklama
Jakie są właściwości aceroli?
Właściwości lecznicze aceroli w głównej mierze wynikają z bogactwa kwasu askorbinowego oraz związków fenolowych w jej składzie.
Witamina C jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy (antyoksydantów). Zwalczając wolne rodniki spowalnia procesy starzenia się organizmu, a także zapobiega namnażaniu komórek nowotworowych. Oprócz tego pełni również kluczową rolę w syntezie kolagenu, który jest głównym białkiem budulcowym kości, mięśni, skóry, narządów wewnętrznych i wielu innych tkanek.
Kwas askorbinowy wpływa również na procesy psychiczne i poznawcze, działa bakteriobójczo względem drobnoustrojów wywołujących próchnicę, aktywuje liczne enzymy, ułatwia wchłanianie żelaza, wpływa też na układ odpornościowy (choć nie w tak silnym stopniu, jak przyjęło się potocznie uważać). Dlatego właśnie acerola wykazuje tak wszechstronne działanie lecznicze.
Związki polifenolowe, podobnie jak witamina C, są silnymi antyoksydantami. Wykazują też właściwości przeciwzapalne i antywirusowe. Niektóre z nich mają działanie przeciwnowotworowe. W tym kontekście w ostatnich latach wiele mówiło się choćby o kwasie elagowym.
Jak podaje E. Kwiatkowska, z badań wynika, iż substancja ta likwiduje wolne rodniki, inaktywuje kancerogeny, hamuje prokancerogenne drogi przekazywania sygnału, blokuje prokancerogenne enzymy, działa antymutagennie, zmniejsza częstotliwość pojawiania się mutacji i chroni DNA.
Z drugiej strony autorka zauważa, że wszystko to nie wystarcza do tego, by traktować acerolę i inne rośliny zawierające kwas elagowy jako skuteczne remedium na choroby nowotworowe.
Dość powiedzieć, że Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków nazwała tę substancję „fałszywym lekarstwem na raka”. Reasumując - może ona do pewnego stopnia chronić przed rozwojem choroby, a nawet w ograniczonym stopniu wpływać na jej remisję, ale nie prowadzi do wyleczenia.
Reklama
Na co pomaga acerola? Zastosowanie
Na co pomaga acerola? Można ją stosować na przeziębienie i wzmocnienie odporności. Zapobiega efektom starzenia i nowotworom. Ponadto zmniejsza ryzyko anemii. Chroni żołądek oraz wspiera odchudzanie, a także przeciwdziała schorzeniom neurodegeneracyjnym.
Niezależnie od tego, czy w postaci świeżych owoców, czy też soku lub tabletek, acerola jest jedną z roślin wykazujących najsilniejsze działanie lecznicze oraz profilaktyczne.
Prozdrowotne właściwości mają również liście, które także stanowią surowiec zielarski. Udowodnione jest oddziaływanie aceroli na organizm ludzki:
- przeciwzapalne,
- przeciwnowotworowe,
- przeciwmiażdżycowe,
- gastroprotekcyjne,
- detoksykujące,
- hepatoprotekcyjne,
- estrogenopodobne.
Acerola i jej preparaty mogą wspierać funkcjonowanie układu odpornościowego zarówno profilaktycznie, jak też w czasie infekcji. Jest to związane zarówno z działaniem dużych ilości witaminy C, jak też innymi właściwościami tej rośliny. Jest to zatem idealny naturalny środek na przeziębienie i inne schorzenia wirusowe.
Działanie przeciwnowotworowe zostało w szczególności dowiedzione w kontekście raka piersi oraz okrężnicy. W związku z tym acerola jest zalecanym składnikiem diety profilaktycznej u osób ze zdiagnozowanymi mutacjami genów BRCA1 i BRCA2 oraz tych, u których znane są przypadki zachorowań w rodzinie.
Znajdujące się w miąższu i skórkach aceroli polisacharydy chronią nabłonek żołądka i jelit oraz przyspieszają jego regenerację. Oprócz tego malpigia granatolistna wpływa korzystnie na skład naturalnej mikroflory dróg pokarmowych. Badania wykazały, że pozyskiwany z niej sok prowadzi do ograniczenia m.in. populacji bakterii Firmicutes oraz Bacteroidetes, przy jednoczesnym wzroście liczby pożytecznych bakterii Bifidobacterium.
Acerola wspiera też procesy odchudzania, przyspieszając przemianę materii. Jest to szczególnie zauważalne u osób stosujących dietę wysokowęglowodanową.
Ekstrakt z liści aceroli ma działanie hepatoprotekcyjne - chroni komórki wątroby. Efekt ten zapewniają kumaryny, flawonoidy, kwasy fenolowe oraz aminokwasy.
Zawarty w aceroli β-sitosterol wpływa silnie na produkcję testosteronu, nie tylko poprawiając kondycję seksualną mężczyzn, ale też przyspieszając budowę tkanki mięśniowej. Z tego też powodu może to być zdrowa i w pełni legalna alternatywa dla stosowanych w sporcie anabolików.
Wspierając wchłanianie żelaza z pokarmu, acerola może odgrywać rolę w profilaktyce anemii, w szczególności u kobiet w wieku rozrodczym, tracących znaczne ilości tego pierwiastka na skutek obfitych krwawień menstruacyjnych.
Ze względu na dużą zawartość witaminy C oraz innych antyoksydantów, znajduje też acerola zastosowanie w kosmetyce. Jest dodawana do kremów i maseczek redukujących efekty starzenia, zwiększających elastyczność skóry, wyrównujących koloryt. Wzmacniając ściany naczyń krwionośnych, w szczególności sprawdza się przy pielęgnacji cery suchej i naczynkowej.
Oprócz tego wykorzystuje się acerolę do produkcji żywności i napojów, a także w kilku innych gałęziach przemysłu.
Reklama
Acerola w proszku, tabletkach i soku. Jaką formę wybrać?
Acerolę można spożywać w wielu postaciach. Konsumuje się świeże owoce, ale też pije wytwarzane z nich soki. Dostępne są też liczne suplementy diety zawierające wyciągi z malpigi granatolistnej w proszku, płynie, tabletkach do połykania i do ssania.
Każda z nich ma nieco inne właściwości. Nie sposób autorytatywnie określić, która jest najlepsza, wiele bowiem zależy od indywidualnych preferencji i potrzeb.
Świeża, naturalna acerola jest najbogatszym źródłem substancji czynnych, należy jednak pamiętać, że surowe owoce są bardzo kwaśne i ich smak może być dla wielu osób przeszkodą.Tym bardziej, że dla uzyskania terapeutycznych efektów należy regularnie jeść kilka-kilkanaście sztuk. Poza tym owoce te, mimo rosnącej popularności, nie zawsze są dostępne w sklepach.
Bardziej neutralny dla kubków smakowych jest sok, zwłaszcza jeśli jest on wzbogacony innymi składnikami tudzież stanowi dodatek do różnych napojów, koktajli, smoothie, drinków etc.
W czasie jego wytwarzania może jednak dochodzić do utleniania wielu substancji, w związku z czym zawartość składników odżywczych jest relatywnie mniejsza.
Zalecane dawkowanie soku to 50 do 100 ml dziennie. W tym przypadku nie powinno być problemów z dostępnością, ponieważ w sprzedaży jest wiele tego typu produktów.
Suplementy diety nie mają powabu naturalności, mimo to łatwo wymienić ich zalety. Przede wszystkim znajdujące się w ich składzie substancje czynne są precyzyjnie odmierzone, znika więc element przypadkowości dawkowania, której nie sposób uniknąć w przypadku świeżych owoców.
Poza tym aplikacja dużych dawek witaminy C i innych substancji w postaci tabletek jest szybsza i łatwiejsza. Duża jest też dostępność acerolowych preparatów. To zalety, które niewątpliwie doceni wiele osób.
Dawkowanie suplementów jest opisane na opakowaniach lub w ulotkach poszczególnych produktów. Należy się do niego ściśle stosować, zwracając uwagę na dwa parametry: zawartość wyciągu z aceroli oraz zawartość samej witaminy C.
Z reguły jedna tabletka zawiera około 100 mg kwasu askorbinowego i jest to dawka z nawiązką pokrywająca dzienne zalecenia. W stanach zwiększonego zapotrzebowania można przyjmować dwie lub trzy tabletki.
Efekt leczniczy nie będzie się jednak kumulować. Witamina C powyżej pewnych pułapów wchłania się gorzej i działa z mniejszą efektywnością.
Reklama
Jaka acerola dla dzieci?
Czy można podawać acerolę dzieciom? Tak, nie ma przeciwwskazań, by maluchy spożywały świeże owoce, piły soki lub przyjmowały suplementy diety, zwłaszcza w okresie zachorowań na grypę i przeziębienie.
Cezura wiekowa nie jest precyzyjnie ustalona, wiadomo jedynie, że do szóstego miesiąca życia dzieci w ogóle nie powinny przyjmować żadnych pokarmów i napojów poza matczynym mlekiem, a kolejnych sześć miesięcy zajmuje rozszerzanie diety.
Można więc ostrożnie przyjąć, że acerola dla rocznego dziecka będzie już odpowiednia, aczkolwiek niektóre gotowe preparaty są dostępne dla dzieci starszych niż 3 lata.
Duże znaczenie ma w tej materii dawkowanie, aczkolwiek i ono nie jest precyzyjnie ustalone. Wiadomo, że dzienne zapotrzebowanie na witaminę C wynosi u dzieci około 40-50 mg. W przybliżeniu przyjmuje się więc, że maluchy powinny spożywać acerolę w dawkach dwa razy mniejszych, niż dorośli. Najlepiej jest w tej materii kierować się zaleceniami zawartymi na opakowaniach.
W jakiej formie dzieci powinny przyjmować acerolę? Paradoksalnie lepszym rozwiązaniem mogą być różnego typu suplementy, a to z uwagi na fakt, że znany jest ich skład, łatwiejsze jest więc dawkowanie.
Spożywając świeże owoce, czy pijąc zwykły sok, nigdy nie ma pewności, jakie dawki witaminy C trafiają do organizmu. Dla maluchów do szóstego roku życia przeznaczona jest acerola w syropie lub kroplach, starsze mogą ją spożywać w tabletkach.
Czy można stosować acerolę w ciąży?
W szczególnym okresie życia, jakim jest czas oczekiwania na narodziny dziecka, zabronione lub ograniczone jest stosowanie wielu leków. Stąd poszukiwanie ich naturalnych odpowiedników.
Oczywiście nie wszystkie substancje pochodzenia roślinnego są bezpieczne dla przyszłych mam, stąd tak częste wątpliwości. Nie inaczej jest w tym przypadku - wiele kobiet pyta, czy można jeść, pić lub suplementować acerolę w ciąży.
Odpowiedź jest twierdząca. Nie istnieją w tej materii żadne przeciwskazania. Nie ma jakichkolwiek dowodów na to, by mogła być ona szkodliwa dla matki lub dziecka. Nie ma też szczególnych rekomendacji odnośnie dawkowania.
Wiadomo, że może ono być nawet nieco większe, niż na co dzień. W ciąży dzienne zapotrzebowanie na witaminę C rośnie bowiem z 75 do 100 mg. To samo dotyczy okresu laktacji (przeciwwskazań do przyjmowania aceroli w czasie karmienia piersią również brak).
Przeciwwskazania do stosowania aceroli i skutki uboczne
Tak jak zostało wskazane wyżej, ogromna część właściwości aceroli znajduje potwierdzenie w wynikach badań, zatem opinie środowiska naukowego względem tej wyjątkowej rośliny są z reguły pozytywne.
Na całym świecie powstały dziesiątki prac na jej temat, w których omawiane są różne aspekty jej działania i możliwych zastosowań. Oczywiście, podkreśla się, że acerola nie jest lekiem, lecz jedynie rośliną o właściwościach leczniczych.
Skutki jej działania mogą więc nie być tak spektakularne, jak w przypadku farmaceutyków. Jeśli jednak chodzi o podstawową funkcję, jaką jest dostarczanie do organizmu witaminy C, sprawdza się ona doskonale.
Co bardzo ważne, naukowcy i lekarze nie wskazują żadnych przeciwwskazań do stosowania witaminy C. Co więcej, nie podaje się też żadnych skutków ubocznych.
Witamina C generalnie jest niezbędna do życia, a jej przedawkowanie zdarza się bardzo rzadko. Organizm na bieżąco usuwa bowiem nadmiar tej substancji. W przypadku ekstremalnie dużej i regularnej podaży może ona być szkodliwa jedynie dla osób z zaburzeniami pracy nerek.
Cena aceroli. Gdzie kupić?
Gdzie kupić acerolę? Świeża jest trudno dostępna w sklepach spożywczych. Łatwiej ją kupić w dużych hipermarketach oraz w miejscach oferujących tzw. zdrową żywność czy produkty bio.
To wciąż jednak rynkowa rzadkość, tj. produkt niszowy. Inaczej jest w przypadku suszonych owoców, soków oraz suplementów diety. Jest ich bardzo dużo w sklepach, zwłaszcza internetowych, a także w aptekach.
Ceny są zróżnicowane w zależności od gramatury, formy, konkretnego producenta i dystrybutora, generalnie jednak mieszczą się w przedziale 15-35 zł.
