Co to jest posiew moczu?
Posiew moczu przeprowadzany jest na wcześniejsze zalecenie specjalisty, w sytuacji, gdy występują objawy mogące oznaczać zakażenie układu moczowego. Oprócz tego, badanie jest rekomendowane osobom, które chcą potwierdzić efektywność trwającego leczenia.
Badanie moczu na posiew wykonywane jest w laboratorium mikrobiologicznym i polega na pobraniu próbki moczu, a następnie ulokowaniu jej na przeznaczonej do tego pożywce, czyli mieszaninie umożliwiającej hodowanie bakterii lub grzybów.
U osób zdrowych, które nie cierpią na zakażenie dróg moczowych mocz jest jałowy, a zainfekowane drobnoustrojami są okolice krocza, a także cewka moczowa, dlatego tak ważne jest odpowiednie pobranie moczu na posiew.
Cena posiewu moczu
Ile kosztuje posiew moczu? Zależy to przede wszystkim od tego, czy badanie wykonuje się prywatnie, czy w ramach refundacji Narodowego Funduszu Zdrowia.
Aby było przeprowadzone na NFZ, pacjent musi mieć skierowanie od lekarza rodzinnego lub lekarza specjalisty z poradni ogólnej. Jeśli skierowanie pochodzi od lekarza prywatnego, musi być wykonane również prywatnie, a co za tym idzie – trzeba za nie zapłacić.
Cena badania posiewu moczu różni się w zależności od miasta oraz laboratorium, które dokonuje analizy. Nie należy ono do badań szczególnie kosztownych, jednak – jeśli jest taka możliwość – warto skorzystać z refundacji i wykonać je bezpłatnie.
Cena badania moczu na posiew bez refundacji wynosi zwykle od 30 do 70 złotych. Na badanie finansowane przez NFZ trzeba niekiedy trochę dłużej czekać, warto to jednak sprawdzić przed zapisaniem się.
Przygotowanie na posiew moczu
Badanie to nie wymaga od pacjenta specjalnych przygotowań. Posiew moczu daje miarodajny wynik, jeśli próbka pobrana jest po przespanej nocy, rano, na czczo, po uprzednim umyciu okolic cewki moczowej.
Dlaczego jest to ważne? Otóż mocz osoby zdrowej nie zawiera bakterii ani innych drobnoustrojów. Jeśli jednak przed pobraniem próbki zapomni się o higienie, mogą one dostać się do moczu z zanieczyszczonych okolic krocza i zafałszować wynik.
Przygotowanie do posiewu moczu polega właściwie tylko na odpowiedniej higienie i zakupieniu pojemnika na pobraną próbkę.
Nie wymaga ono od pacjenta stosowania szczególnej diety ani przyjmowania leków. Jeśli posiew wykonywany jest celem potwierdzenia efektywności leczenia, w dniach poprzedzających pobranie próbki leczenie należy kontynuować zgodnie z zaleceniami lekarza.
Pojemnik na posiew moczu
Przed pobraniem próbki koniecznie trzeba zaopatrzyć się w specjalny pojemnik na posiew moczu. Jaki? Powinien to być specjalny, jałowy pojemnik, zakupiony w aptece.
Pojemnika nie należy otwierać aż do momentu pobierania próbki. Po wcześniejszym otwarciu może on utracić swoją jałowość, a dostające się do środka bakterie zafałszują wynik analizy.
W aptekach dostępne są również pojemniki na posiew moczu z płytką. Jak używać tego rodzaju pojemnika? Płytka jest w nim przymocowane do nakrętki i nie wolno dotykać jej podczas otwierania ani zakręcania (palcami trzyma się wyłącznie samą nakrętkę).
Po pobraniu moczu do pojemnika płytkę należy zanurzyć w nim na kilka sekund, następnie wyjąć, poczekać, aż skapnie z niej nadmiar moczu, pojemnik opróżnić i ponownie umieścić w nim płytkę, dokręcając nakrętkę.
Przy kierowaniu pacjenta na badanie, lekarz powinien poinformować go, czy mocz pobrać do pojemnika z płytką, czy zwykłego jałowego pojemnika na posiew moczu.
Jak pobrać mocz na posiew?
Aby wynik badania bakteriologicznego był wiarygodny, do próbki moczu nie mogą dostać się drobnoustroje ze środowiska zewnętrznego. Jak pobrać mocz do badania na posiew?
- Najpopularniejszą techniką jest tzw. metoda środkowego strumienia moczu, która skutecznie zmniejsza ryzyko przedostania się bakterii będących w okolicy cewki moczowej i pochwy lub napletka. Polega ona na tym, iż pierwszą, śladową ilość moczu należy oddać do toalety, kolejną do jałowego pojemnika, a końcową – ponownie do toalety.
- Pobranie moczu na posiew powinno być wykonane rano, gdyż wtedy znajduje się w nim najwięcej bakterii. Trzeba też pamiętać, by wcześniej dokładnie umyć ręce w ciepłej wodzie z mydłem.
- Należy także zadbać o higienę miejsc intymnych i po umyciu wytrzeć je jednorazowym ręcznikiem papierowym, aby uniknąć niechcianych bakterii, które mogłyby zakłócić wyniki badania.
- Pamiętaj, iż do badania moczu należy oddać od 50 do 100 ml, natomiast w przypadku posiewu, wystarczy kilka mililitrów (minimum 5 ml).
- Pojemnik najlepiej od razu zawieźć do laboratorium, jeśli jednak nie ma takiej możliwości należy go przechowywać w lodówce, jednak nie dłużej niż przez dwie godziny.
- Do próbki trzeba dołączyć kartkę z takimi danymi jak: imię i nazwisko oraz data urodzenia.
Ile się czeka na posiew moczu?
Kiedy wynik posiewu moczu jest już znany i gotowy do odebrania? Wszelkie badania bakteriologiczne trwają zwykle kilka dni, ponieważ pobrany materiał musi trafić do odpowiedniego laboratorium, a tam rozpoczyna się hodowla drobnoustrojów odpowiedzialnych za zakażenie.
Z reguły potrzeba trochę czasu, by ocenić, czy hodowany materiał rzeczywiście się namnaża.
To, ile czeka się na wyniki posiewu moczu, zależy też od placówki, w której pacjent zostawia próbkę. Niektóre przychodnie wysyłają materiał do oddalonego laboratorium, a później muszą czekać na odesłanie przez nie wyników.
Oczekiwanie na wyniki z reguły jednak nie przekracza tygodnia. Próbka z moczem musi bowiem trafić do laboratorium w ciągu kilku godzin od pobrania (najlepiej do 4 godzin), aby posiew był udany.
Wyniki posiewu moczu
Badanie na posiew moczu ma na celu przede wszystkim wykluczenie bądź potwierdzenie zakażenia dróg moczowych, które podejrzewać można, obserwując charakterystyczne dla niego objawy, takie jak:
- ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
- częstomocz,
- dolegliwości bólowe w dole brzucha,
- obecność krwi w moczu,
- podwyższona temperatura ciała.
Wynik posiewu moczu obejmuje trzy główne parametry:
- potwierdzenie obecności bakterii w moczu lub ich braku,
- ilość wykrytych bakterii,
- ich rodzaj.
Określenie tych trzech czynników pomaga nie tylko stwierdzić rozwijający się w organizmie proces chorobowy, ale również dobrać odpowiednie leczenie, które go zahamuje.
Interpretacji wyników posiewu moczu powinien zawsze dokonywać lekarz zlecający badanie.
Posiew moczu ujemny
W wynikach posiewu moczu można przede wszystkim odczytać, czy jest od ujemny, czy dodatni.
Co to znaczy, że posiew moczu jest ujemny? Wynik taki świadczy o braku zakażenia lub stanu zapalnego w układzie moczowym. Oznacza on, że bakterie w moczu nie namnażają się na skutek procesu chorobowego, ale ich ilość mieści się w normie i jest fizjologiczna.
Ujemny posiew moczu nie może być jednak interpretowany jako brak jakiegokolwiek stanu chorobowego w organizmie. Należy pamiętać, że jeśli pacjent – mimo prawidłowego wyniku posiewu – odczuwa dolegliwości wskazujące na zaburzenie funkcji układu moczowego, powinien ponownie skonsultować się z lekarzem celem przeprowadzenia dalszej diagnostyki, pozwalającej znaleźć podłoże dolegliwości.
Bez względu na to, czy wynik posiewu moczu ujemny jest, czy dodatni, jego interpretacji powinien dokonać lekarz, który skierował pacjenta na badanie.
Posiew moczu dodatni
Wynikiem potwierdzającym obecność zakażenia w układzie moczowym jest dodatni posiew moczu. Samo stwierdzenie, że w moczu obecne są bakterie niewiele daje. Aby można było rozpocząć skuteczne leczenie, konieczne jest określenie rodzaju namnażających się w organizmie bakterii oraz ich antybiogram.
Antybiogram jest profilem danego drobnoustroju na działanie środków antybiotycznych. Dzięki jego opisowi lekarz od razu wie, jaką terapię zastosować, by powstrzymać chorobotwórczy proces.
Czy dodatni wynik posiewu moczu zawsze jest podstawą do rozpoczęcia leczenia? Wyniki wszelkiego rodzaju badań trzeba każdorazowo konsultować z lekarzem. Wiele zależy od tego, na jakiej podstawie skierował on pacjenta na badanie, np. kiedy ma ono służyć ocenie efektywności wdrożonego już wcześniej leczenia, na podstawie posiewu specjalista ocenia, czy należy je kontynuować, czy zmienić.
Zdarza się, że oprócz posiewu lekarz zleca wykonanie badania ogólnego moczu. Może więc być tak, że mocz ogólny jest dobry, a posiew dodatni lub odwrotnie.
Posiew moczu jałowy
Niekiedy w wyniku badania można znaleźć określenie posiew jałowy. Co to znaczy? Oznacza to, że w układzie moczowym nie wykryto bakterii przyczyniających się do powstania zakażenia, przy czym niektóre laboratoria oznaczają też obecność czynników hamujących ich namnażanie w organizmie. Można wówczas znaleźć w wyniku opis:
- „posiew jałowy” z adnotacją, że nie wykryto czynnika hamującego rozwój bakterii, co świadczy o tym, że u pacjenta nie zdiagnozowano zakażenia układu moczowego (przy założeniu, że próbka była prawidłowo pobrana, transportowana i przechowywana,
- „posiew jałowy” z adnotacją, że wykryto czynnik hamujący rozwój bakterii (np. lek przeciwbakteryjny), co oznacza, że obecność zakażenia jest możliwa – wówczas zaleca się powtórzenie badania.
Okazuje się więc, że zależność posiew jałowy a bakterie w moczu może wyglądać dwojako. Albo bakterie nie namnażają się, bo układ moczowy jest zdrowy, a organizm radzi sobie z nimi sam za pomocą naturalnych procesów odpornościowych, albo ich namnażanie hamowane jest przez czynnik zewnętrzny.
Posiew moczu w ciąży
Badanie moczu zalecane jest kobietom w ciąży, nawet w przypadku, gdy nie ma ona objawów infekcji.
Jak wykonać posiew moczu w ciąży? Badanie przeprowadza się dokładnie tak samo, jak w przypadku innych pacjentów – ze środkowego strumienia porannego moczu, z zachowaniem tych samych zasad higieny uniemożliwiających bakteriom dostanie się z zewnątrz.
Posiew moczu jest przeprowadzany w ciąży w celu zredukowania ryzyka obecności mikroorganizmów, które mogłyby stanowić potencjalne zagrożenie dla płodu.
Jałowy posiew moczu w ciąży oznacza brak w układzie moczowym drobnoustrojów, które mogłyby działać szkodliwie na rozwijający się płód. Posiew dodatni natomiast świadczy o obecności groźnych bakterii i jest podstawą do rozpoczęcia właściwego leczenia.
Każdy wynik jednak należy okazać lekarzowi prowadzącemu ciążę, ponieważ jest to szczególny czas, w którym zalecenia lekarskie również są wyjątkowe. Muszą bowiem być bezpieczne zarówno dla matki, jak i dziecka.
Posiew moczu u niemowlaka
Kiedy wykonuje się posiew moczu u dziecka? Podobnie, jak u pacjentów dorosłych, badanie przeprowadza się celem wykluczenia lub potwierdzenia infekcji w drogach moczowych, ewentualnie – chorób nerek.
Problematyczne może się jednak okazać „złapanie” próbki u pacjentów najmłodszych, którzy jeszcze nie kontrolują mikcji. Jak pobrać mocz na posiew u niemowlaka? Można to zrobić tak, jak pobiera się go na badanie ogólne, czyli do specjalnego woreczka przyklejanego dookoła cewki moczowej. Jednak wiele wyników pobranego w ten sposób moczu jest zafałszowanych. Najlepiej więc pobrać również środkowy strumień moczu. Aby to zrobić, należy:
- nakarmić lub obficie przepoić dziecko,
- zdjąć niemowlakowi pieluchę w ciepłym pokoju, a następnie umyć obszary ujścia jego cewki moczowej,
- delikatnie unieść malucha i wymasować mu mięśnie grzbietowe (od góry ku dołowi, wzdłuż kręgosłupa),
- kiedy dziecko zacznie wydalać mocz, tak samo jak u osób dorosłych, należy pobrać „środkowy strumień” do jałowego pojemnika.
