Reklama
Jak wygląda koperek?
Koperek powszechnie znany jest jako przyprawa dodawana do różnych popularnych potraw, np. młodych ziemniaków czy kiszonych ogórków. Swą sławę zawdzięcza on głównie walorom smakowym, ponieważ jest niezwykle aromatyczny i świetnie komponuje się z mięsem, warzywami, zupami itd.
Jak wygląda koperek? Czy istnieje różnica między koperkiem a koprem ogrodowym? Obie nazwy odnoszą się do tej samej rośliny, przy czym pierwsza jest raczej nazwą potoczną, druga - bardziej fachową.
Koper ogrodowy (łac. Anethum graveolens) należy do roślin selerowatych. Miejsce pochodzenia koperku to Azja południowo-zachodnia, ale współcześnie uprawiany jest właściwie na całym świecie, natomiast dziko nie występuje już w ogóle.
Posiada wysoką łodygę (dochodzącą do 1,2 m) zakończoną baldachem drobnych, żółtych kwiatów. Liście mają pierzastą budowę, składają się z wąskich, nitkowatych odcinków. Niewielka jest różnica między koperkiem a koprem włoskim, dlatego na pierwszy rzut oka rośliny te wydają się identyczne.
Koper włoski jest jeszcze wyższy - jego łodygi osiągają wysokość 2 m. Jeśli chodzi o koper ogrodowy, ciekawostką jest to, że w starożytnym Rzymie używano go jako afrodyzjak oraz substancję pobudzającą i jako taką podawano go gladiatorom.
Atrakcyjność zapachu koperku wykorzystuje się do dziś, i to nie tylko w kuchni. Sieje się go np. między ogórkami, by zwabić do nich pszczoły i tym samym wspomóc ich zapylanie.
Reklama
Kiedy siać koperek? Uprawa
Jak uprawiać koperek we własnym ogródku, by cieszyć się udanymi plonami i korzystać z ekologicznej przyprawy? To, jak rośnie roślina, warunkuje poniekąd metody jej wysiewu.
Jak siać koper? Najlepiej robić to, zachowując odstępy 10-15 cm między rzędami, ponieważ takie odległości zapewnią mu swobodę wzrastania. Najlepiej sadzić go ręcznie, wkładając nasiona bezpośrednio do gruntu.
Nasiona kopru ogrodowego można kupić w sklepach ogrodniczych oraz dobrze zaopatrzonych marketach. Gdzie siać koper? Uprawa koperku w ogrodzie jest najbardziej udana na stanowiskach słonecznych i osłoniętych od wiatru. Wilgotność gleby powinna być natomiast umiarkowana.
Warto wiedzieć, że koperek można też siać w doniczce. Uprawa tej rośliny na tarasie czy na balkonie może być udana, jeśli zapewni się roślinie się odpowiednią wilgotność oraz światło. Wysiew można powtarzać kilkakrotnie w ciągu jednego sezonu, ponieważ koperek ma krótki okres wegetacyjny.
Najlepiej pierwszego wysiewu dokonać wczesną wiosną (w marcu), nawet jeśli nocą zdarzają się jeszcze przymrozki. Powtarza się go do późnego lata lub nawet wczesnej jesieni - w zależności od warunków atmosferycznych.
Jak zrywać koperek? Czy ścięty może odrastać? Roślina świetnie znosi cięcie i szybko odrasta, dlatego zaleca się je nawet trzy razy w sezonie. Zrywać lub ścinać łodygi można z reguły już 6-8 tygodni od wysiewu.
Szkodniki atakujące koper ogrodowy to przede wszystkim szara pleśń i mszyca. Na wszelkie pojawiające się na koperku zmiany najlepiej reagować niezwłocznie, np. stosując ekologiczne opryski.
Reklama
Witaminy i inne wartości koperku
O tym, że koperek jest smaczny i aromatyczny, nie trzeba chyba nikogo przekonywać, ale czy jest również zdrowy? Otóż stanowi on niezwykle bogate źródło wielu witamin i minerałów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Co zawiera ta niepozorna roślina? Wśród najważniejszych składników wymienić warto:
- witaminy z grupy B (w tym biotynę dobroczynnie działającą na włosy),
- witaminy A, D, E i K,
- witaminę C - jej zawartość w koperku jest bardzo wysoka,
- żelazo - wysoka zawartość żelaza w koperku sprawia, że jest on zalecany pacjentom z anemią,
- fosfor,
- wapń.
Jeśli chodzi o wartości odżywcze, to w 100 gramach zielonego koperku znajduje się:
- 1,1 g tłuszczu,
- 7 g węglowodanów,
- 3,5 g białka.
Ile kcal ma koperek?
Choć koperek posiada wiele wartości odżywczych i jest bogatym źródłem mikro- i makroelementów, jego wartość energetyczna jest niska.
Ile kalorii ma koperek? W 100 g świeżych liści znajdują się 43 kalorie, a zatem na tyle mało, by móc śmiało stosować przyprawę na co dzień i dodawać do potraw nawet duże jej ilości, bez obaw o wzrost masy ciała.
Koperek suszony, kupowany jako przyprawa, zawiera około 250 kcal w 100 g produktu.
Czy koperek jest lekkostrawny? Nie dość, że jest on łatwo trawiony, to jeszcze wspomaga metabolizm innych pokarmów, pobudzając perystaltykę jelit i zwiększając ilość soków trawiennych oraz żółci.
Reklama
Właściwości koperku. Na co pomaga?
Dzięki zawartym w koperku mikro- i makroelementom, roślina ta wykazuje szereg leczniczych właściwości.
Zarówno świeży, jak i suszony koperek wpływa pozytywnie przede wszystkim na pracę układu pokarmowego. Na co pomaga?
- Na wzdęcia - koperek działa rozkurczowo i wiatropędnie, dzięki czemu eliminuje nagromadzone w jelitach gazy powodujące nieprzyjemne uczucie rozpierania.
- Na kolki - nadmierne nagromadzenie gazów w jelitach wywołuje bolesne kolki. Wiatropędne działanie koperku wspomaga ich wydalanie i niweluje dolegliwości.
- Na zaparcia - koperek poprawia perystaltykę jelit i przyspiesza pasaż treści pokarmowej, dzięki czemu skutecznie wspomaga walkę z zaparciami.
Warto jednak wiedzieć, że oprócz dobroczynnego działania na pracę układu pokarmowego, koperek posiada jeszcze inne właściwości zdrowotne:
- działa uspokajająco i wspomaga spokojny sen,
- reguluje ciśnienie tętnicze krwi,
- działa przeciwbakteryjnie, dzięki czemu może być stosowany np. do odkażania ran,
- neutralizuje nieprzyjemny zapach z ust,
- łagodzi suchy kaszel.
Reklama
W jakiej formie spożywać koperek?
Rośliny, które można spożywać na surowo i w takiej postaci zawierają dużo odżywczych składników, po obróbce termicznej mogą stracić część swoich dobroczynnych właściwości.
Świeży koperek jak najbardziej nadaje się do spożycia i jako taki stanowi bogate źródło witamin i minerałów. W takiej postaci zjada się liście kopru, przeważnie drobno posiekane i dodawane do gotowych potraw.
Jakie inne formy koperku są zalecane i wykazują prozdrowotne działanie? Do najczęściej stosowanych należą koperek:
- suszony - dostępny w sklepach spożywczych jako przyprawa lub susz do sporządzania naparów.
- kiszony - smaczna przyprawa, której smakiem można cieszyć się np. w sezonie zimowym, gdy nie ma kopru świeżego.
- konserwowy - też świetnie sprawdza się jako dodatek do potraw wytrawnych - zup, mięs czy sosów.
- liofilizowany, czyli najpierw mrożony, a następnie suszony przy obniżonym ciśnieniu. Liofilizacja daje możliwość długotrwałego przechowywania produktów spożywczych.
- do picia - napar z kopru ogrodowego przygotowany z suszu może być stosowany do picia, ale też w formie okładów na skórę.
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, która forma koperku jest najlepsza. Latem zaleca się spożywanie możliwie jak największej ilości roślin świeżych, w żaden sposób nieprzetworzonych. Zimą jednak, kiedy dostęp do nich jest ograniczony, warto sięgać po inne formy, by przez cały rok korzystać z ich dobrodziejstw i właściwości zdrowotnych.
Reklama
Jak przechowywać koperek?
Często zdarza się, że kupiony koperek szybko żółknie, więdnie i traci świeżość. Jak przechowywać świeży koperek (bez mrożenia), by jak najdłużej zachował swoją formę?
Przede wszystkim warto trzymać go w lodówce. Czy myć roślinę przed schowaniem? Wszelkie warzywa i zioła najlepiej jest myć dopiero przed spożyciem. Mycie koperku pozbawia go nie tylko zanieczyszczeń, ale też naturalnej ochrony, przez co szybciej się psuje.
Przechowywanie koperku można wydłużyć, wstawiając łodyżki do wody - postawione w lodówce w szklance z wodą z reguły postoją dłużej niż „na sucho”.
Jak zamrozić koperek na zimę? Aby łatwo go potem używać, należy odpowiednio przygotować liście - umyć, je, osuszyć, drobno posiekać i dopiero w takiej formie włożyć do zamrażarki, najlepiej w pojemniku na żywność.
Tak zamrożonego kopru nie trzeba później rozmrażać w całości, ale wystarczy nożem lub łyżką „zeskrobać” jego odpowiednią ilość i posypać nim potrawę. Liście można też samodzielnie ususzyć.
Jak suszyć koperek w piekarniku? Należy go najpierw umyć, a następnie rozłożyć na papierze do pieczenia i wstawić na termoobieg w temperaturze około 60 stopni C.
Mrożony czy suszony koperek nadaje się do długotrwałego przechowywania, podobnie jak ten w słoikach.
Jak zatem zakisić koper na zimę? Umyte, osuszone i posiekane liście należy wymieszać z solą. Solony koperek wkłada się w słoiki, ubija, dokładnie zakręca wieczka i odstawia na czas fermentacji.
Reklama
Do czego dodaje się koperek w kuchni?
Koperek jest przeważnie składnikiem przepisów na dania wytrawne - głównie obiadowe, choć dodaje się go też do produktów spożywanych na zimno. Jakie potrawy dobrze komponują się z koperkiem?
- kapusta gotowana,
- surówka z białej kapusty,
- ziemniaki - młode ziemniaki z koperkiem są dla wielu osób wiosennym przysmakiem, można jeść je jako dodatek do mięsa, sadzonych jajek itd.,
- ogórki - koperek świetnie nadaje się jako przyprawa do ogórków kiszonych (koper do kiszenia ogórków jest wręcz składnikiem nieodzownym) oraz świeżych (np. mizeria z koperkiem jako dodatek do obiadu),
- sos śmietanowy, np. do mięs lub makaronów,
- ryba, np. łosoś pieczony lub śledzie,
- zupy - szczególnie rosół i zupa kalafiorowa,
- bób - gotowany lub sałatki z bobem,
- jajka - faszerowane, gotowane, pasta jajeczna,
- pesto - do zrobienia pesto zamiast bazylii można użyć właśnie koperku, który jest równie aromatyczny.
Wymienione potrawy do tylko niewielki ułamek propozycji do wykorzystania koperku jako przyprawy. Mnóstwo przepisów na zupy, sosy, sałatki, dania mięsne czy rybne z dodatkiem kopru można znaleźć w Internecie i książkach kucharskich. Ze względu na walory smakowe i właściwości zdrowotne, spożywanie w codziennej diecie kopru zaleca się osobom w różnym wieku.
Koperek dla niemowlaka
Koperek znany jest też jako środek na dolegliwości żołądkowe dla dzieci, również tych najmłodszych. Dawniej był on stosowany na zaparcia, wzdęcia i kolki u niemowląt. Woda z koperkiem lub napar z kopru suszonego dla niemowlaka, a nawet noworodka stanowiły podstawę naturalnego zwalczania tego rodzaju problemów.
Dziś zdania są podzielone, a specjaliści coraz częściej - obok pytań od kiedy czy ile koperku dla niemowlaka - zadają sobie pytanie, czy w ogóle należy podawać go dzieciom. Okazuje się, że zioła, nawet tak popularne jak koperek czy rumianek, prozdrowotnie stosowane u osób dorosłych, dla najmłodszych mogą nie być w pełni bezpieczne.
Od którego miesiąca można go stosować? Nie ma badań potwierdzających tezę, że koperek dla noworodka czy niemowlaka jest szkodliwy, jednak ze względu na zawartość estragolu, Europejska Agencja Medyczna uznała, że stosowanie kopru u dzieci poniżej 4 roku życia jest niewskazane.
Ponieważ jednak we współczesnym piśmiennictwie (H. Szajewska, A. Horvath) roślina nadal pojawia się jako dobroczynny środek wspomagający pracę jelit, najlepiej przed jej zastosowaniem poradzić się pediatry.
Specjalista powinien orzec, czy zielona kupka to jedyny efekt niepożądany po koperku u niemowlaka, czy też może on wywołać poważniejsze, groźne dla zdrowia skutki.
Czy można stosować koperek w ciąży?
Podobne kontrowersje, jak stosowanie kopru u niemowląt, wywołuje stosowanie go w ciąży i podczas karmienia piersią. Przez wieki uważano, że koper jest dobry na laktację, pobudzając ją i wspomagając procesy trawienne u karmionego dziecka.
Dziś, również ze względu na zawarty w roślinie estragol, bezpieczeństwo picia naparu z koperku przy karmieniu piersią oraz w ciąży, też postawiono pod znakiem zapytania.
Dla mamy karmiącej oraz kobiety ciężarnej dobro dziecka jest niezwykle istotne, dlatego stosowanie wszelkich substancji najlepiej omówić w tym szczególnym momencie z lekarzem prowadzącym.
Jeśli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do bezpieczeństwa spożywania przyprawy, lepiej z niej zrezygnować, a dolegliwości żołądkowe maluszka skonsultować z pediatrą.
Współcześnie mówi się, że związek między koperkiem a produkcją pokarmu przy karmieniu piersią jest mitem, a herbatki koperkowe nie wpływają na laktację.
Przeciwwskazania do jedzenia koperku
Czy koperek jest szkodliwy lub może wywoływać alergię? Dla większości osób jego spożywanie jest bezpieczne, a nawet dobre dla zdrowia. Biorąc jednak współczesne rozważania na temat zagrożeń, jakie niesie jego stosowanie u najmłodszych, można stwierdzić, że przeciwwskazaniem jest wiek poniżej 4 lat.
Warto także pamiętać, że wiele roślin i ziół - mimo wysokiej zawartości dobroczynnych substancji, witamin i minerałów - może powodować niepożądane reakcje alergiczne.
Uczulenie na koperek - choć występuje stosunkowo rzadko - objawia się niekiedy swędzeniem i obrzękami w obrębie jamy ustnej oraz dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego, takimi jak biegunka czy wymioty.
Jak wygląda związek między koperkiem a cukrzycą? Systematyczne spożywanie tej rośliny może regulować stężenie glukozy we krwi u pacjentów, u których jest ono zbyt wysokie.
Cena koperku. Gdzie go kupić?
Ile kosztuje koperek świeży, a ile w formie suszonej przyprawy? Roślina ta, ze względu na powszechność jej występowania i ogólną dostępność, nie jest droga. Pęczek koperku o wadze 65 g kosztuje w markecie około 2 zł
Cena kilkunastogramowego opakowania suszonego koperku wynosi również około 2 złotych. Cena za kg wydaje się wysoka, jednak przyprawa jest bardzo wydajna, ponieważ ze względu na wyrazisty aromat nie dodaje się jej dużo.
Koperek ogrodowy - podobnie jak inne rośliny i zioła - warto kupować od sprawdzonych sprzedawców. Najlepiej, gdy świeże liście pochodzą z upraw ekologicznych lub są uprawiane samodzielnie - w doniczce lub ogródku.
Nasiona kopru można dostać w sklepach ogrodniczych, a ich cena to kilkanaście złotych za opakowanie, które w zupełności wystarczy do wysiewu na potrzeby własne.
Samodzielna uprawa kopru nie jest więc kosztowna, a gwarantuje dostęp do niepryskanych (ewentualnie pryskanych bezpiecznymi substancjami, takimi jak wyciąg z mniszka) liści.
